تعیین مناسب ‌ترین مکان‌ احداث ایستگاه دوچرخه اشتراکی با رویکرد حمل‌ ونقل پایدار منطقه دو شهر کرمان

جغرافیا و توسعه فضای شهری

دوره 10، شماره 4 - شماره پیاپی 23، اسفند 1402، صفحه 105-124   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2022.73401.1126

نویسندگان

محمدعلی فرقانی^{* 1}؛ رسول عربپور²؛ زین العابدین صادقی³

¹دانشیار بخش مدیریت، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران

²دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت کسب و کار، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران .

³دانشیار، بخش اقتصاد، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران

چکیده

جهت رسیدن به یک شبکه حمل‌ونقل پایدار، حالت‌های مختلف جایگزین حمل‌ونقل باید قابل دسترسی باشد. مشکلات ناشی از حمل‌ونقل ازجمله آلودگی هوا، ترافیک سنگین و رشد بی‌حساب استفاده از وسایل نقلیه موتوری ازیک‌طرف و مزایایی از قبیل سرمایه گزاری کمتر، هم‌خوانی بالا با محیط‌زیست و مصرف درخور انرژی و رشد هوشمند شهرها سامانه‌های دوچرخه اشتراکی را برای سفرهای درون‌شهری موردتوجه برنامه ریزان شهری قرار داده است. یک عامل مهم در موفقیت سامانه‌های دوچرخه اشتراکی مکان ایستگاه دوچرخه اشتراکی در رابطه با معیارهای مختلف درخواست سفر است. بنابراین ایستگاه دوچرخه اشتراکی باید در مناطقی ایجاد شود که بتواند بالاترین عملکرد را داشته باشد. روش تحقیق در این پژوهش، بر اساس روش و ماهیت توصیفی و بر اساس هدف کاربردی است. معیارهای مؤثر (15 معیار) برای تعیین مناسب‌ترین مکان ایستگاه دوچرخه اشتراکی در منطقه دو شهر کرمان با توجه به محدوده موردمطالعه گزینش گردید. ضریب اهمیت معیارهای موردمطالعه طبق نظر کارشناسان و خبرگان دارای تجربه در این زمینه از روش AHP تعیین‌شده است. سپس به‌منظور به دست آوردن گزینه‌های ایستگاه دوچرخه اشتراکی لایه‌های اطلاعاتی ترکیب‌شده و همچنین وزن‌های به‌دست‌آمده از تحلیل سلسله‌مراتبی وارد شده اند؛ و با استفاده از توابع و ابزارهای سیستم اطلاعات جغرافیایی داده‌ها تجزیه‌وتحلیل شده است. درنهایت نتایج حاصل از پژوهش نمایانگر 34 مکان بهینه برای ایستگاه دوچرخه اشتراکی، در منطقه دو شهر کرمان است.

کلیدواژه‌ها

ایستگاه دوچرخه اشتراکی؛ تصمیم‌ گیری چند معیاره؛ حمل ‌ونقل پایدار؛ سیستم اطلاعات جغرافیایی؛ کرمان

اصل مقاله

1. بهزادفر، م.، و گلریزان، ف. (1387). حمل و نقل پایدار، نشریه راه و ساختمان، 55، 22-9.
2. تقوایی، م.، و فتحی، ع. (۱۳۹۰). معیارهای مکان گزینی و طراحی مسیرهای دوچرخه سواری (با تاکید بر شهر اصفهان). جامعه شناسی کاربردی (مجله پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان)، ۲۲(۳ (پیاپی ۴۳))، ۱۳۵-۱۵۲.
3. جوادی، ق.، طالعی، م.، و آقامحمدی، م. (۱۳۹۳). برنامه ریزی مکانی ایستگاه های دوچرخه عمومی با استفاده از GIS و تصمیم گیری چندمعیاری. علوم و فنون نقشه برداری، ۳(۴)، 64-53.
4. حاتمی نژاد، ح.، و اشرفی، ی. (۱۳۸۸). دوچرخه و نقش آن در حمل و نقل پایدار شهری نمونه موردی: شهر بناب. پژوهشهای جغرافیای انسانی (پژوهش های جغرافیایی)، ۴۱(۷۰)، ۴۵-۶۳.
5. حبیبیان، م.، هامونی، پ.، و حق شناس، پ. (۱۳۹۶). تعیین بهترین مسیر احداث خط دوچرخه سواری با رویکرد حمل ونقل پایدار (مطالعه موردی: منطقه ۱ شهر شیراز). مهندسی عمران امیرکبیر (امیرکبیر)، ۴۹، 602-593.
6. دمیری، ط. (۱۳۹۵). مکان‌یابی اسکان موقت دانشجویان پس از زلزله با استفاده از نرم‌افزار سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و تکنیک تصمیم‌گیری چند معیاره (MCDM) (مطالعه موردی: خوابگاه­های دانشجویی مناطق ۳ و ۴ شهرداری کرمان). کرمان: پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت بحران، دانشکده اقتصاد و مدیریت دانشگاه شهید باهنر کرمان.
7. رشیدی زاده کرمانی، ه.، و مهدوی، ا. (1398). برنامه ریزی راهبردی مکا‌ن‌یابی مسیرهای دوچرخه سواری با تأکید بر رویکرد توسعه پایدار؛ نمونه موردی: منطقه 2 شهر کرمان. فصلنامه علمی تخصصی مطالعات طراحی شهری و پژوهش‌های شهری، 2(5)، 1-12.
8. سقایی، م.، و صادقی، ز. (۱۳۹۲). ارائه مدل برنامه ریزی میان مدت دوچرخه سواری در راستای توسعه پایدار مطالعه موردی: محدوده مرکزی شهر اصفهان. پژوهش و برنامه ریزی شهری، ۴(۱۲)، ۹۵-۱۱۶.
9. صابری فرد، ر. ( ۱۳۸۰). سامانه اطلاعات جغرافیایی در برنامه ریزی روستایی. مجله سپهر، 11(۴۱)، ۳۲-۴۰.
10. علی عسکری، ا. (۱۳۹۴). ارائه مدلی ریاضی جهت طراحی شبکه دوچرخه اشتراکی با در نظر گرفتن تقاضای احتمالی. پایان نامه جهت اخذ درجه دکتری رشته مهندسی صنایع، دانشکده فنی مهندسی گروه مهندسی صنایع دانشگاه شاهد.
11. غفاری گیلانده، ع.، حسینی، س.م.، و پاشازاده، ا. (۱۳۹۴). بررسی عوامل مؤثر بر عدم تمایل شهروندان به استفاده از دوچرخه در سفرهای شهری (مطالعه موردی: شهر اردبیل). مطالعات شهری، ۴(۱۵)، ۸۱-۹۰.

 

12. Conrow, L., Murray, A. T., & Fischer, H. A. (2018). An optimization approach for equitable bicycle share station siting. Journal of Transport Geography, 69, 163-170.
13. Cetinkaya, C. (2017). Bike sharing station site selection for Gaziantep. Sigma Journal of Engineering and Natural Sciences, 35(3), 535-543.
14. Chen, S.Y., & Lu, C.C. (2016). A model of green acceptance and intentions to use bike-sharing: YouBike users in Taiwan. Networks and Spatial Economics, 16(4), 1103-1124.
15. Croci, E., & Rossi, D. (2014). Optimizing the position of bike sharing stations. The Milan case. Milan: The Center for Research on Energy and Environmental Economics and Policy at Bocconi University via Guglielmo Röntgen 1, I‐20136.
16. Frade, I., & Ribeiro, A. (2015). Bike-sharing stations: A maximal covering location approach. Transportation Research Part A: Policy and Practice, 82, 216-227.
17. Fishman, E., Washington, S., & Haworth, N. (2013). Bike share: a synthesis of the literature. Transport Reviews, 33(2), 148-165.
18. García-Palomares, J.C., Gutiérrez, Javier & Latorre, M., (2012). Optimizing the location of stations in bike-sharing programs: A GIS approach. Applied Geography, 35, 235-246.
19. Guerreiro, T.C.M., Kirner, P., Janice, P., Cira, S., Antonio R.R.R., & Rodrigues S., Antonio N. (2018). Data-mining, GIS and multicriteria analysis in a comprehensive method for bicycle network planning and design. International Journal of Sustainable Transportation, 12(3).
20. Jain, S., Lui, W., Wang, X., Yang (2020). On integrating carsharing and parking services. Res. Part B: Methodology, 142, 19-44.
21. Jahanshahi, D., Minaei, M., Kharazmi, O., & Minaei, F. (2019). Evaluation and relocating bicycle sharing stations in Mashhad city using multi-criteria analysis. International Journal of Transportation Engineering, 6(3), 265-283.
22. Kabak, M., Erbaş, M., Çetinkaya, C., & Özceylan, E. (2018). A GIS-based MCDM approach for the evaluation of bike-share stations. Journal of Cleaner Production, 201, 49-60.
23. Shaheen, S.A., Guzman, S., & Zhang, H. (2010). Bike sharing in Europe, the Americas, and Asia: past, present, and future. Transportation Research Record, 2143(1), 159-167.
24. Shui, C. & Szeto, W. (2020). A review of bicycle-sharing service planning problems. Pes. Part C: Emerg. Technology, 117, 102648.
25. Liu, J., Li, Q., Qu, M., Chen, W., Yang, J., Xiong, H., & Fu, Y. (2015). Station site optimization in bike sharing systems. IEEE International Conference on Data Mining.
26. Wang, Z., Zheng, L., Zhao, T., & Tian, J. (2019). Mitigation strategies for overuse of Chinese bike sharing systems based on game theory analyses of three generations worldwide. Journal of Cleaner Production, 227, 447-456.
27. Zhang, Y., & Mi, Z. (2018). Environmental benefits of bike sharing: A big data-based analysis. Applied Energy, 220, 296-301.

 

مراجع