بررسی ساختار نحوی افعال مرکب دوجزئی بر پایۀ نظریۀ صرف توزیعی

زبانشناسی و گویش های خراسان

مقاله 16، دوره 14، شماره 2، تیر 1401، صفحه 181-201   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jlkd.2022.72364.1054

نویسندگان

آهو الوند¹؛ زینب محمدابراهیمی جهرمی^{* 2}

¹دانشجوی دکتری زبانشناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی تهران، تهران، ایران

²استادیارگروه زبانشناسی، دانشکدۀ ادبیات وعلوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی تهران، تهران، ایران

چکیده

فعل مرکب یکی از پربسامدترین انواع فعل در زبان فارسی است و تاکنون موضوع پژوهش‌های متعددی بوده است. این فعل درواقع محمول مرکبی است متشکل از یک جزء فعلی (همکرد) و یک یا چند جزء غیرفعلی (فعلیار) که‌ با هم، معنایی را افاده می‌کنند. در این مقاله الگویی برای ساختار نحوی افعال مرکب دوجزئی در زبان فارسی بر پایۀ نظریۀ صرف توزیعی ارائه می‌دهیم. در ساختار افعال مرکب به‌ازای هر یک از اجزا یک ریشۀ انتزاعی دخیل است. این ریشه‌ها فاقد مقولۀ دستوری و جوهرۀ آوایی و صرفاً زنجیره‌ای از مشخصه‌های صوری‌اند. پس از ادغام و حرکت به فراخور ساخت نحوی موردنظر، یعنی پس از پایان اشتقاق نحوی، مطابق مبانی صرف توزیعی دستخوش فرایندهای پسانحوی می‌شوند. درنهایت گره‌های نحوی، برای درج‌ مؤخر واحدهای واژگاهی آماده می‌شوند. نشان می‌دهیم که ریشۀ مربوط به جزء غیرفعلی در جایگاه هستۀ گروه محمول وارد اشتقاق می‌شود و بار اصلی حمل جمله را به عهده دارد، این گروه خود در جایگاه خواهر گروه فعلی کوچک است که هسته‌اش با ریشۀ مربوط به جزء فعلی اشغال شده است. همچنین درمورد افعال مرکب گذرا، گروه فعلی کوچک شکافته است و گروه جهت ذیل آن قرار دارد. 

کلیدواژه‌ها

صرف توزیعی؛ فعل مرکب دوجزئی؛ گروه فعلی شکافته؛ همجوشی؛ درج مؤخر

مراجع

الوند، آهو؛ «بررسی محمول­های مرکب پیامدی در زبان فارسی، رویکردی کمینه­گرا»؛ پایان­نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران: شهریور 1394.

انوشه، مزدک؛ «فرافکن‌های نمود و زمان در صفت‌های فاعلی مرکب: بر پایۀ نظریۀ صرف توزیعی»؛ جستارهای زبانی، دفتر 6، شماره 5 (26)، آذر و دی 1394، صص 49-72.

ـــــــــ؛ «جایگاه فرافکن نفی و مجوزدهی به هیچ واژه‌ها در فارسی بر پایۀ نظریۀ صرف توزیعی»؛ پژوهش­های زبانی، سال 8، شمارۀ 1، بهار و تابستان 1396.

______؛ صرف در نحو از کمینه‌گرایی تا صرف توزیعی، تهران: موسسۀ انتشارات دانشگاه تهران، 1399.

انوشه، مزدک و گوهر شریفی؛ «گروه فعلی شکافته در فارسی: تمایز هستۀ جهت و فعل کوچک»، مطالعات زبان‌ها گویش‌های غرب ایران، 7(24)، 1398، صص 33-48.

Bobaljik, J. D.; Universals in Comparative Morphology: Suppletion, Superlatives, and the Structure of Words; Under contract: MIT Press. 2011.

Chomsky, N. The Minimalist Program. Cambridge: MIT Press. 1995.

Embick, D. & R. Noyer; “Movement Operations after Syntax”; Linguistic Inquiry, 32 (4), 2001, 555–595.

Folli, R., Harley, H. and Karimi S.; "Determinants of the event type in Persian Complex predicates"; In: Astruc, L. and M. Richards (eds.) Cambridge Occasional Papers in Linguistics, 2005.

Hale, K and Keyser, S. J. "On Argument Structure and the Lexical Expression of Syntactic Relations". In: K. Hale and S.J. Keyser (Eds) The View from Building 20: Essays in Linguistics in Honor of Sylvian Bromberger (53-109), Cambridge, MA: MIT Press. 1993.

Halle, Morris & Marantz, Alec; “Distributed Morphology and the Pieces of Inflection”; In: “The View from Building” 20, ed. Kenneth Hale and S. Jay Keyser. MIT Press, Cambridge, 1993, 111–176.

___________; “Some key features of Distributed Morphology”; In: A. Carnie & H. Harley (Eds), “Papers on Phonology and Morphology” (MIT Working Papers in Linguistics 21), 275–288. Cambridge, MA: MITWPL, 1994.

Harley, H. “External Arguments and the Mirror Principle: On the Distinctness of Voice and v”, lingua, 2013, 125, 34-57.

___________; “The Bundling Hypothesis and the Disparate Functions of Little v”. In: R. D. Alessandro, I. Franco & A. J. Gallego (Eds.), The Verbal Domain, (pp. 3-28) Oxford: Oxford University Press, 2017.

Karimi, Simin; “Persian Complex Verbs: Idiomatic or Compositional"; Lexicology, 1997, 3: 273‐318.

___________; A Minimalist Approach to Scrambling: Evidence from Persian; The Hague: Motoun, 2005.

Larson, R.K. “On the Double Object Construction”, Linguistic Inquiry, 1988, 19: 335-391.

Marantz, A. “No Escape from Syntax; Don’t Try Morphological Analysis in the Privacy of Your Own Lexicon”. In: A. Dimitriadis, L. Siegel, C. Surek-Clark, and A. Williams (Eds). University of Pennsylvania Working Papers (201-205). Philadelphia: University of Pennsylvania, 1997.  

Pylkkänen, L., Introducing Arguments, Ph.D. Dissertation, Department of Linguistics, Massachusetts Institute of Technology, 2002.

____________ (2008). Introducing Arguments. Cambridge: MIT Press.

Nevins, Andrew; “Lectures on Postsyntactic Morphology”; in lingbuzz/002587, 2016.

Siddiqi, Daniel; Syntax within the Word. Economy, Allomorphy, and Argument Selection in Distributed Morphology; John Benjamin B.V, 2009