تنوع ژنتیکی عملکرد و اجزای عملکرد برخی ژنوتیپ‌های عدس (Lens culinaris Medikus.) با استفاده از روش‌های آماری چندمتغیره

پژوهش‌های حبوبات ایران

دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 25، خرداد 1401، صفحه 73-86   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/ijpr.v13i1.2103-1003

نویسندگان

زینب عزیزی زاده¹؛ زهرا طهماسبی^{* 2}؛ امیر میرزایی³

¹سازمان جهاد کشاورزی ایلام، مرکز کارزان، سیروان، ایران

²گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران

³بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان ایلام، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ایلام، ایلام، ایران

چکیده

برای تعیین تنوع ژنتیکی عملکرد، اجزای عملکرد و صفات مورفولوژیکی، درک روابط بین این صفات در عدس و شناسایی ژنوتیپ با عملکرد بالا در ایلام، آزمایشی در قالب طرح بلوک‌‌های کامل تصادفی با سه تکرار و 18 ژنوتیپ عدس در سال زراعی 1397-98 اجرا گردید. صفات مورد بررسی در این آزمایش تعداد برگ در بوته، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، تعداد دانه در بوته، تعداد گل در بوته، تعداد شاخه فرعی، ارتفاع گیاه، روز تا گلدهی، روز تا رسیدگی، وزن100دانه و عملکرد گیاه بود. نتایج نشان داد تنوع ژنتیکی قابل‌توجهی برای صفات وزن100دانه، عملکرد دانه، تعداد برگ در بوته، تعداد گل در بوته، ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی و روز تا رسیدگی وجود داشت. ژنوتیپ Flip 2010-90L با میانگین 3/1463 کیلوگرم در هکتار دارای بیشترین عملکرد دانه بود. صفات تعداد دانه در بوته، وزن100دانه، تعداد دانه در غلاف و ارتفاع بوته دارای بیشترین همبستگی با عملکرد دانه بودند. تجزیه خوشه‌ای، ژنوتیپ‌­ها را به پنج گروه تقسیم کرد. در تجزیه به مؤلفه‌های اصلی چهار مؤلفه دارای مقادیر ویژه بیش از یک بودند و 9/69 درصد از واریانس کل را توجیه کردند. در تجزیه به عامل‌ها صفات مثبت عامل اول شامل تعداد دانه در غلاف، تعداد دانه در بوته، ارتفاع بوته، وزن100دانه، عملکرد دانه و صفات مثبت عامل دوم شامل تعداد دانه در غلاف، تعداد برگ در بوته، تعداد دانه در بوته، ارتفاع بوته و تعداد شاخه فرعی بود. از اطلاعات به‌دست‌آمده می­‌توان در جهت اصلاح عملکرد عدس استفاده نمود.

کلیدواژه‌ها

تجزیه خوشه‌ای؛ ژنوتیپ؛ صفات مورفولوژیکی؛ همبستگی

مراجع

1. Aghaei, M., Shahab, J., Zeynali, M., and Talei, H.A. 2004. Genetic diversity of population of lentil and its relation to geographical distribution. Journal of Agronomy Science 6(4): 402-414. (In Persian).
2. Anjam, M.S., Ali, A., Iqbal, S.M., and Haqqani, A.M. 2005. Evaluation and correlation of economically important traits in exotic germplasms of lentil. International Journal of Agriculture and Biology 7(6): 959-961.
3. Asgar, M., Yazdan-Sepas, A., and Amini, A. 2010. Evaluation of genotypes of winter wheat under drought stress and normal irrigation after the flowering stage. Seed and Plant Improvement Journal 3: 313-329. (In Persian).
4. Assady, B., Dorri, H.R., and Ghadiri, A. 2011. Evaluation of chitti bean genotypes to drought stress using stress tolerance indices. Seed and Plant Journal 27(4): 615-630. (In Persian).
5. Bagheri, A., Goldani, M., and Hasanzade, M. 1997. Lentil Plantation and Improvement. Jahad- Daneshgahi, Mashhad Publication, Mashhad, Iran. (In Persian).
6. Behera, T.K., Singh, A.K., and Staub, E.G. 2008. Comparative analysis of genetic diversity in Indian bitter gourd (Momordica charantia) using RAPD and ISSR markers for developing crop improvement strategies. Scientia Horticultura 115: 209-217.
7. Henrico, S.B., Claudio, G.P., Pinto, , and Destro, D. 2004. Path analysis under multicollineararity in soybean. Brazilian Archives of Biology and Technology 47: 669-676.
8. Iqbal, S., Mahmood, T., Anwar, A.M., and Sarwar, M., 2003. Path coefficient analysis in different genotypes of soybean. Pakistan Journal of Biological Science 6(12): 1085-1087.
9. Keneni, G., Bekele, E., Assefa, F., Imtiaz, M., Debele, T., Dagne, K., and Getu, E. 2013. Phenotypic diversity for symbio-agronomic characters in Ethiopian chickpea (Cicer aretinum ) germplasm accession. African Journal of Biotechnology 63: 12634-12651.
10. Kohkan, H., Mohammadi, A., Alishah, O., and Hezarjaribi, E. 2010. Study on genetic and phenotype diversity and factor analysis for morphological and phonological traits in pure lines Soybean, Tehran. (In Persian).
11. Kumar, A., Singh, D.P., and Singh, B.B. 1995. Association analysis in lentil. Journal Pulse Research 8(1): 20-29.
12. Kumar, S., Rajendran, K, Kumar, J., Aladdin, H., and Michael, B. Current knowledge in lentil genomics and its application for crop improvement. Frontiers in Plant Science 6: 1-13.
13. Mishra, S.K., Sharma, B., and Sharma, S.K. 2007. Genetics and cytogenetic of Lentil. In: S. Yadav, S.K. Mishra, B. Sharma and S.K. Sharma (Eds.). Lentil: An Ancient Crop for Modern Times, p. 187-208.
14. Narjesi, V., Zeinali Khangah, H., and Zali, A.A. 2008. Evaluation of genetic diversity for agronomic, morphological and phenological traits in Soybean. Journal of Science and Technology of Agriculture and Natural Resources 41: 227-235. (In Persian).
15. Narouie Rad, M.R., Aghaie, M.J., Fanaie, H.R., and Ghasemie, M. 2008. The study of genetic variation of some morphological and phonologic characters in lentil germplasms of warm and dry regions. Pajouhesh-va-Sazandegi 21(1): 173-179. (In Persian).
16. Pezeshkpour, P., and Afkar, S. 2019. Assessment of variability of lentil genotypes for agronomic traits using multivariate analyses. Journal of Crop Breeding 11(3): 142-151. (In Persian).
17. Salehi, M., Hagh Nazari, A., Shekari, F., and Balsyny, H. 2007. Investigation the relationships between different traits in lentil (Lens culinaris Medik). Journal of Science and Technology of Agriculture and Natural Resources 41: 214-205. (In Persian).
18. Saman, S.M., Mozafari, J., Vaezi, Sh., Abbasi Moghaddam, A., and Mostafaie, H. 2012. Genetic diversity of pod and seed characteristics in lentil germplasm of Iran. Iranian Journal of Crop Sciences 14(2): 171-182. (In Persian).
19. Singh, B., Ambawatia, B., Maharaj, G.A., and Singh, M. 1994. Stress studies in lentil (Lens esculanta Moench). IV. Effect of removal of water stress on recovery of germination percentage in lentil. Legume Research 17(1): 8-12.
20. Sultana, T., Ghafoor, A., and Ashraf, M. 2005. Genetic divergence in lentil genotypes for botanical descriptors in relation with geographic origin. Pakistan Journal of Botany 37(1): 61-69.
21. Talebi, R., Naji, A.M., and Fayaz, F. 2008. Geographical patterns of genetic diversity in cultivated chickpea (Cicer arietinum ) characterized by Amplified Fragment Length Polymorphism. Plant Soil Environment 54: 447-452.
22. Tyagi, S.D., and Hafiz Khan, M. 2011. Correlation, path-coefficient and genetic diversity in lentil (Lens culinaris Medik) under rainfed conditions. International Research Journal of Plant Science 2(7): 191-200.
23. Vojdani, P., and Moallemi, M. 1993. Variation and correlation of some traits with some lentils and climatic regions. Plant Seed Journal 9(1): 9-1. (In Persian).
24. Yunesi Hamze Khanlu, A., Izadi, A., Piruli, D.N., Halajian, B.M.T., and Majdabadi, A. 2010. Study of relationship between some agro-morphological traits with yield in M7 generation of soybean mutant lines irradiated by gamma ray. Journal of Crop Breeding 2(5): 30-46. (In Persian).
25. Zahedi, F., Nabati, D., Mohammadi, M., and Karimzadeh, R.A. 2016. Path analysis to study morpho-physiological traits, yield and traits related to yield of lentil genotypes under rain-fed condition. Journal of Plant Production 39(2): 71-80. (In Persian).