الگوهای اکوـ نارسیس در شخصیت‌سازی داستان‌های کودک

جستارهای نوین ادبی

دوره 55، شماره 2 - شماره پیاپی 217، شهریور 1401، صفحه 93-113   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.2022.72562.1157

نویسنده

امیر حسین زنجانبر^*

کارشناسی ارشد رشتۀ ادبیات کودک و نوجوان، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

اسطورۀ یونانی نارسیسوس، روایتی از عشق یکطرفۀ اِکو به نارسیس است. وفق این اسطوره، اکو دختری پرحرف و شیرین‌زبان است که بعد از نفرین هِرا، قدرت تکلمش را از دست داده است و تنها می‌تواند کلمۀ آخرِ جملات دیگران را پیاپی تکرار کند. نارسیس پسری غرق در زیباییِ خود است. به‌عبارتی، یک‌سوی این گفتمان را شخصیتی خودشیفته تشکیل می‌دهد که پرسپکتیو خودمحورانه‌اش، او را از دیدن و توجه به دیگری محروم کرده است؛ در سوی دیگرِ گفتمان، شخصیتی قرار دارد که توان کلامی برای انتقال اندیشه‌ها و عواطفش ندارد. از همین رو، بین طرفینِ این گفتمان ماهیتاً امکان گفتگو وجود ندارد. این پژوهش در پی آن است که نشان دهد دوقطبیِ اکوـ نارسیس یکی از موتیف‌های ادبیات داستانیِ کودک است که در لباس تقابلِ دوگانۀ کودک­ـ پدر بازنمایی می‌شود (منظور از پدر، الزاماً والدِ مذکر نیست؛ بلکه استعاره‌ای از هر فرادستِ پدرسالارانه است). در همین راستا، این پژوهش با روش تحلیلی‌ـ توصیفی، در پی پاسخ‌گویی به چگونگی بازنماییِ بن‌مایۀ اکوـ نارسیس در ساختارهای رواییِ داستان­های کودک است. این پژوهش علاوه‌بر اینکه برای نخستین‌بار در ایران، نارسیسیسم و اکوئیسم را در بستر ادبیات داستانی مورد مداقّه قرار می­دهد؛ برای نخستین‌بار شبکۀ روابط میان شخصیت‌های اصلیِ داخل یک اسطوره را با شبکۀ روابط شخصیت‌های داخل یک داستان کودک به لحاظ ساختاری مقایسه می‌کند.

کلیدواژه‌ها

داستان کودک؛ شخصیت‌سازی؛ اسطوره؛ نارسیس؛ اکوئیسم

مراجع

اسماعیلی قوچانی، ایرج (1394). «تلاش برای ترویج فرهنگ اکونارسیسم». مشاهده در تاریخ 25 شهریورماه 1400 از سایت:

https://www.ibna.ir/vdcgy39xuak9xw4.rpra.html

اشتاینر، یورگ (1377). خرسی که می­خواست خرس باقی بماند. با تصویرگری ی. مولر. ترجمۀ ناصر ایرانی. تهران: کانون پرورش فکری کودکان.

اکبرپور، احمد (1394). شب به خیر فرمانده. با تصویرگری نرگس محمدی. تهران: افق.

اکبرپور، احمد (1400). تو شجاعی فرمانده. با تصویرگری نرگس محمدی. تهران: افق.

امینی، نسرین­نوش (1394). کارت دعوت داری موش‌موشک. با تصویرگری غزاله بیگدلو. تهران: علمی­فرهنگی.

براون، آنتونی (1399). گوریل. ترجمۀ طاهره آدینه‌پور. چ3. تهران: علمی و فرهنگی.

برنینگهام، جان (1399). به آب نزدیک نشو دخترم. ترجمۀ طاهره آدینه­پور. چ3. تهران: علمی و فرهنگی.

بهرنگی، صمد (1347). 24 ساعت خواب و بیداری. تهران: روزبهان.

بیگدلو، غزاله (1391). مداد بنفش. با تصویرگری پگاه کاظمی. تهران: علمی­ و فرهنگی.

پنتیلکوس، نیکول (1400). زمین سیاره‌ای آبی‌ست. ترجمۀ آویشن امین‌صالحی. تهران: پرتقال.

توکلی کافی­آبادی، عزیزاللّٰه و همکاران (1394). «بررسی تطبیقی خودشیفتگی در شعر خاقانی و متنبی». مطالعات ادبیات تطبیقی. د9. ش34. صص 135- 154.

چو، چ اون (1395). مردی که حشره شد. با تصویرگری هوخشتاتر. ترجمۀ حسین شیخ­رضایی. تهران: طوطی.

حبیبی، حامد (1387). بوقی که خروسک گرفته بود. با تصویرگری تهران: علمی­فرهنگی.

دهخدا، علی­اکبر (1342). لغت‌نامه. ذیل مدخل «خواب­دیده». تهران: دانشگاه تهران.

راهنما، سیدجواد (1397). خرسی که چپق می­کشید. تهران: هوپا.

زنجانبر، امیرحسین (1398). شگرد روایی همانی تراجهانی در داستان‌‌های کودک و نوجوان با رویکرد هستی‌شناختی. روایت‌شناسی. د3. ش6. صص 293- 325.

زنجانبر، امیرحسین و دهریزی، محمد (1401). زال بعلاوۀ یک پاورقی. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.

سنداک، موریس (1391). جایی که وحشی­ها هستند. تهران: مهاجر.

طاهری­نیا، علی­باقر و همکاران (1389). «بررسی پدیدۀ خودشیفتگی در شعر حافظ و متنبی». ادبیات تطبیقی. د 2. ش 3. صص 225- 251.

قریشی، زهراسادات و همکاران (1394). «گذر از افسانۀ نارسیس به خویشتن در غزلیات شمس». پژوهش­های ادب عرفانی. د9. ش1. صص 1- 34.

گریمال، پیر (1367).  فرهنگ اساطیر یونان و روم. جلد دوم. ترجمۀ احمد بهمنش. تهران: امیرکبیر.

لوبه، میرا (1396). قلب سبز شهر. ترجمۀ فراز فرهودی‌‌فر. تهران: ایران‌بان.

مکی، دیوید (1394). حالا نه بچه. ترجمۀ طاهره آدینه­پور. تهران: چکه.

میرقادری، سیدفضل­اللّٰه و همکاران (1398). واکاوی جلوه­های خودشیفتگی هنری در اشعار بارودی. نقد ادب معاصر عربی. د 9. ش 16. صص 121- 124.

وثیقی، ناهید (1400). ارتش پنبه و مرگ ماهی‌های پرنده. با تصویرگری یاسمن رستمیان. تهران: هوپا.

ورود سیاهان ممنوع (1400). ترجمۀ محسن اقتدار شهیدی. ویراستار مصطفی رحماندوست. تهران: امیرکبیر.

ویلمز، مو (1391). نافل­بانی. ترجمۀ فرزانه شهرتاش و حسام سبحانی طهرانی. تهران: شهرتاش.

Kafka, F. (2014). The Metamorphosis. Trans: Susan new York: Bernofsky.W. Norton & Company. [in English].

Mählqvist, S. & Nigren, T. (1977). Intel farligt Pappa, Krokodilerna Klarar Jag. Stokholm: Rabén & Sjögren.

Ovid (1983). Metamorphoses. Rolefe Humphries (Trans.). Indiana: Indiana university press.

Spivak, G.C. (1988). Can the Subaltern Speak? in  Marxism and the Interpretation of Culture. ed: Cary Nelson and Lawrence Grossberg. London: Macmillan. Pp 271-313.

Stark, U. & Höglund, A. (1987). Jaguaren. Stokholm: R.