بررسی زایایی پسوندهای اشتقاقی اسم ساز در زبان فارسی

زبانشناسی و گویش های خراسان

مقاله 1، دوره 15، شماره 1 - شماره پیاپی 30، خرداد 1402، صفحه 1-22   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jlkd.2022.76535.1101

نویسندگان

سعید اکبری¹؛ نازنین امیر ارجمندی^{* 2}؛ مرجان طاهری اسکویی²؛ مهناز کربلایی صادق³

¹دانشجوی دکتری زبان شناسی،گروه زبانشناسی، واحد تاکستان ،دانشگاه آزاد اسلامی ، تاکستان، ایران

²استادیار گروه زبان شناسی،واحد تاکستان، دانشگاه آزاد اسلامی ، تاکستان، ایران

³استادیار گروه زبان شناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران

چکیده

پژوهش حاضر به بررسی زایایی پسوندهای اشتقاقی اسم ساز در زبان فارسی با تکیه بر چارچوب نظری زایایی پلاگ(2003) می‌پردازد. بدین منظور نگارندگان از پیکره‌ای برگرفته از پایگاه دادگان زبان فارسی، 3907اسم مشتق استخراج نمودند. روش تحقیق پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی بوده و روش گردآوری داده‌ها بر اساس مطالعات کتابخانه‌ای است.نگارندگان پس از بررسی و تحلیل داده‌های جمع‌آوری شده از پیکره پژوهش، اینگونه نتیجه گرفتند که روش کمی سنجش زایایی فرایندهای واژه‌سازی که پلاگ(2003) معرفی نموده، شمارش بروندادهای یک فرایند واژه‌سازی است. همچنین، روش‌های مختلف سنجش میزان زایایی پسوندهای اشتقاقی اسم‌ساز، نتایج متفاوتی را از میزان زایایی این پسوندها ارائه می‌دهد. تحلیل داده‌های استخراج شده از پیکره پژوهش نشان می‌دهد که در میان پسوندهای اشتقاقی اسم‌ساز در زبان فارسی پسوند اسم ساز(-ی) بیشترین زایایی را دارد و پسوندهای اسم ساز (-ان، -ئینه، -یژه، -ون، -اورنجن، -رنجن، -شِن ، -گاله) از کمترین میزان زایایی برخوردارند.

کلیدواژه‌ها

اسم‌سازی؛ زایایی؛ پسوند اشتقاقی؛ اسم مشتق؛ واژه تک بسامدی

مراجع

 احمدی نسب، فاطمه،(1391)، بررسی تیرگی و شفافیت در اشتقاق پسوندی فارسی، دومین همایش ملی آموزش زبان فارسی و زبان شناسی : تهران.

- امیرارجمندی ، سیده نازنین، (1389) ، زایایی در فرایند ترکیب زبان فارسی ، رساله دکتری ، تهران : دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات .

-  بدخشان، ابراهیم، (1389)، بررسی پیکره بنیاد میزان زایایی فرایند ترکیب در زبان فارسی امروز، رساله دکتری ، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.

- سامانه اینترنتی، پایگاه دادگان زبان فارسی ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ،http://pldb.ihcs.ac.ir.

- سمیعی ، احمد،(1380)، ترکیب و اشتقاق دو ابزار واژه سازی ، مجموعه مقالات نخستین هم اندیشی مسائل واژه گزینی و اصطلاح شناسی ، تهران : مرکز نشر دانشگاهی .

- شقاقی ، ویدا ، (1389) ، مبانی صرف ، چاپ چهارم ، تهران: سمت .

- شقاقی ، ویدا ، (1394) ، فرهنگ توصیفی صرف ، چاپ اول ، تهران: نشر علمی.

- عباسی، آزیتا،(1384)، زایایی در فرایند اشتقاق زبان فارسی، رساله دکتری در رشته زبان شناسی همگانی، تهران: دانشگاه تهران.

- قطره، فریبا،(1379)، فرایندهای اسم سازی در زبان فارسی، پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.

- ناصح، محمدامین،(1386)،چکیده پایان نامه‌های حوزه زبان و زبان شناسی: دانشگاههای دولتی  آزاد کشور؛دوره های کارشناسی ارشد و دکتری (1333-1385)، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.

- همایون، همادخت،(1394)، واژه نامه زبانشناسی و علوم وابسته ، ویرایش دوم ، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

 

 

- Aronoff, M.(1976). Word formation in generative grammar. Cambridge, Mass : MIT Press.

-Aronoff, M. (1994). Morphology by itself. Massachusetts: Massachusetts Institute of Technology

-Baayen,R.H.(1989). A corpus - Based Approach to morphological productivity: Statistical Analysis and Psycholinguistics Interpretation. Centrum voor wiskunde en Informatical, Amsterdam.

-Baayen, R.H., Lieber,R.(1991).Productivity and English derivation: A corpus based study. Linguistics, 29: 801-843.

-Baayen, H. Hay. J.(2002). Affix productivity and base productivity. University of Nijmegen, the Netherlands: University of Conterbury, New Zealand.

-Bauer, L. (1983). English word-formation. Cambridge University Press.

-Bauer, L. (2001). Morphological productivity. Cambridge University Press.

-Denistia,k., Baayen,R.H.(2019). The Indonesian Prefixes PE-and PEN- : A study in productivity and Allomorphy.

-Haspelmath, M., A. D. Sims. (2010)Understanding morphology, second edition. London:  Hodder Education.

-Haspelmath, M (2002)Understanding morphology. London:  Oxford University Press.

-Nii Broohm, O.,Melloni, C.(2021). Action nominalization: a view from Esahie(Kwa). University of Science and Technology, Kumasi, Ghana: https://doi.org/10.1515.2021.

-Plag, I.(1999). Morphological Productivity : structural constraints in English derivation. Berlin ; New York : Mouton de Gruyter.

-Plag. I . (2003). Word – Formation In English. Cambridge; New York : Cambridge University Press.

-Plag, I.,Winter Balling, L. (2016). Derivational Morphology : An integrative perspective on some fundamental question. Berlin, New York : De Gruyter.