پتانسیل‌سنجی مناطق آسیب‌پذیر در برابر مخاطرات طبیعی (مطالعه موردی: شهر رودهن)

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 14، دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 46، تیر 1402، صفحه 267-283   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2022.73710.1249

نویسندگان

امیر صفاری¹؛ سارا کیانی²؛ امیرعلی عباس زاده^{* 3}

¹دانشیار گروه جغرافیای طبیعی‌، دانشگاه خوارزمی، تهران،ایران

²استادیار گروه جغرافیای طبیعی‌، دانشگاه خوارزمی، تهران،ایران

³دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی‌، دانشگاه خوارزمی، تهران،ایران

چکیده

مخاطرات محیطی همواره با خسارات جانی و مالی زیادی همراه هستند و همین مسئله سبب شده است تا بررسی مخاطرات و شناسایی مناطق مخاطره­آفرین دارای اهمیت زیادی باشد. با توجه به اهمیت موضوع، در این پژوهش به شناسایی مناطق مستعد وقوع مخاطرات طبیعی در محدوده شهری رودهن پرداخته شده است. در این پژوهش به‌منظور دستیابی به اهداف مورد نظر از مدل رقومی ارتفاعی 30 متر، نقشه زمین­شناسی 1:100000 و نقشه توپوگرافی 1:50000 منطقه و همچنین لایه­های اطلاعاتی مختلف (لایه کانون­های زمین­­لرزه، کاربری اراضی، خطوط ارتباط و خطوط گسلی) به‌عنوان اطلاعات تحقیق استفاده شده است. ابزار اصلی تحقیق شامل نرم­افزار ArcGIS 10.2 و مدل­های مورداستفاده در تحقیق نیز شامل مدل منطق فازی و مدل ANP بوده است. روش کار به این صورت بوده است که ابتدا بر اساس پارامترهای مختلف و مدل تلفیقی منطق فازی و ANP، مناطق مستعد وقوع مخاطره سیلاب و حرکات دامنه­ای و همچنین مناطق آسیب­پذیر در برابر زمین­لرزه شناسایی شده است و در ادامه بر مبنای نتایج حاصله، نقشه مخاطرات محدوده شهری رودهن تهیه شده است. نتایج تحقیق بیانگر این است که شهر رودهن پتانسیل بالایی جهت وقوع مخاطرات طبیعی دارد و به‌صورت کلی بخش­های غربی و شمالی شهر رودهن به دلیل نزدیکی به خطوط گسلی، کانون­های زلزله و شیب زیاد، مستعد وقوع حرکات دامنه­ای و همچنین دارای پتانسیل آسیب­پذیری بالا در برابر زمین­لرزه هستند. بخش­های میانی منطقه به دلیل نزدیکی به رودخانه، ارتفاع و شیب کم مستعد وقوع سیلاب هستند، همچنین این مناطق نیز پتانسیل آسیب­پذیری بالایی در برابر زمین­لرزه دارند.

کلیدواژه‌ها

مخاطرات طبیعی؛ سیلاب؛ حرکات دامنه‌ای؛ زمین‌لرزه؛ رودهن

مراجع

امینی­ورکی، سعید؛ مدیری، مهدی؛ شمسایی زفرقندی، فتح­الله؛ قنبری نسب، علی؛ 1393. شناسایی دیدگاه­های حاکم بر آسیب‌پذیری شهرها در برابر مخاطرات محیطی و استخراج مؤلفه‌های تأثیرگذار در آن با استفاده از روش کیو. فصلنامه پدافند غیرعامل. دوره 3. صص ۱۸-۵.https://www.joem.ir/article_11584.html

آزادخانی، پاکزاد؛ حسین­زاده، جعفر؛ صیدی، روح­الله؛ 1399. شناسایی و تعیین پهنه‌های مناسب مخاطرات محیطی مؤثر در توسعه کالبدی شهر ایلام. مجله مخاطرات محیطی. دوره 9. شماره 23. صص 40-19.https://doi.org/10.22111/JNEH.2019.28273.1484

بهاروند، سیامک؛ سارویی، حمزه؛ سوری، سلمان­؛ 1396. پهنه­بندی خطر زمین­لغزش با استفاده از روش ترکیب خطی­وزن­دار (مطالعه موردی: حوضه ده سفید لرستان). فصلنامه جغرافیای طبیعی. سال ۱۰. شماره ۳۵.  صص ۸۶-۷۵.https://jopg.larestan.iau.ir/article_532550.html

تیموری، مهدی؛ اسدی نلیوان، امید؛ 1398. پهنه­بندی حساسیت و اولویت­بندی عوامل موثر بر وقوع زمین­لغزش با استفاده از مدل حداکثر آنتروپی (مطالعه­ موردی: استان لرستان). مجله هیدروژئومورفولوژی. دوره 6. شماره 21. صص 179-155.https://hyd.tabrizu.ac.ir/article_10115.html

رنجبر، محسن؛ بیات،‌ سارا؛ ۱۳۸۹. بررسی مخاطرات طبیعی شهرستان خمین با تاکید بر زلزله و مدیریت بحران، ‌فصلنامه جغرافیایی چشم­انداز زاگرس. سال ۲. شماره ۴. صص ۴۹-۳۷.https://www.sid.ir/paper/175735/fa

ساسان­پور، فرزانه، آهنگری، نوید؛ حاجی­نژاد، صادق؛ 1396. ارزیابی تاب­آوری منطقه 12 کلانشهر تهران در برابر مخاطرات طبیعی. مجله تحلیل فضایی مخاطرات محیطی. سال 4. شماره 3. صص 98-85.http://jsaeh.khu.ac.ir/article-۱-۲۷۵۱-fa.html

صفاری، امیر؛ هاشمی، معصومه؛ 1395. پهنه­بندی حساسیت وقوع زمین­لغزش با مدل­های آنتروپی و منطق فازی (مطالعه موردی: شهرستان کرمانشاه). فصلنامه جغرافیای طبیعی. سال ۹. شماره 43. صص ۶۲-۴۳.https://www.sid.ir/paper/501033/fa

قائدرحمتی، صفر؛ خادم­الحسینی، احمد؛ سیاوشی، طاهره؛ ۱۳۹۲. تحلیل میزان ریسک پذیری سکونتگاه­های شهری استان لرستان از خطر زلزله. جغرافیا و آمایش شهری _ منطقه­ای. سال ۹. شماره ۳. صص ۱۴-1.https://doi.org/10.22111/GAIJ.2014.1385

کاویانی­راد، مراد؛ ۱۳۸۹. تحلیل فضایی مخاطرات محیطی و بحران­های بوم­شناسی در ایران. فصلنامه مطالعات راهبردی. سال ۱۳. شماره ۲. صص ۵۷-۳۳.https://www.sid.ir/paper/92789/fa

کرمی، محمدرضا؛ امیریان، سهراب؛ 1397. پهنه­‏بندی آسیب‏­پذیری شهری ناشی از زلزله با استفاده از مدلFuzzy-AHP  (مطالعه موردی: شهر تبریز). فصلنامه برنامه­ریزی توسعه کالبدی. دوره 5. شماره 2. صص 124-110.https://ensani.ir/fa/article/470321

گنجائیان، حمید؛ 1399. مخاطرات ژئومورفولوژیک مناطق شهری،‌ روش­های مطالعه و راهکارهای کنترل آن. انتشارات انتخاب. ۱۴۴ صفحه.https://www.gisoom.com/book/11628118

محمودزاده، حسن؛ موسی­زاده، عهدیه؛ 1399. ارزیابی مکان­گزینی مسیرهای مترو کلان­شهر تبریز نسبت به مخاطرات طبیعی با تاکید بر سیلاب و زلزله. مجله مخاطرات محیطی. دوره 9. شماره 26. صص 110-91.https://doi.org/ 10.22111/JNEH.2020.32430.1587

 

Bednarik, M., Magulova, B., Matys, M., Marschalko, M., 2010. Landslide SusceptibilityAssessment of the Kralˇovany–Liptovsky´ Mikulaš Railway Case Study, Physics and Chemistry of the Earth, V 35, pp: 162-171.

     https://doi.org/10.1016/j.pce.2009.12.002

Bourenane, H., Bouhadad, Y., Guettouche, M.S., 2019. Flood hazard mapping in urban area using the hydrogeomorphological approach: case study of the Boumerzoug and Rhumel alluvial plains (Constantine city, NE Algeria), Journal of African Earth Sciences, V 160.https://doi.org/10.1016/j.jafrearsci.2019.103602

Bronfman, N. C., Cisternas, P. C., Repetto, P .B. Castañeda, J. V., 2019. Natural disaster preparedness in a multi-hazard environment: Characterizing the sociodemographic profile of those better (worse) prepared, PLoS One, V 14 (4).

     https://doi.org/10.1371/journal.pone.0214249

Dintwa, K. F., Letamo, G., Navaneetham, K., 2019. Quantifying social vulnerability to natural hazards in Botswana: An application of cutter model. International Journal of Disaster Risk Reduction. V 37. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2019.101189

Duszyński, F., Jancewicz, K., Kasprzak, m., Piotr, M., 2017. The role of landslides in downslope transport of caprock-derived boulders in sedimentary tablelands, Stołowe Mts, SW Poland, Geomorphology, V 295, pp: 84–101.https://doi.org/10.1016/j.geomorph.2017.06.016

Mia, M. T., Sultana, N., Paul, A., 2016. Studies on the Causes, Impacts and Mitigation Strategies of Landslide in Chittagong city, Bangladesh. J. Environ. Sci. V 8 (2), pp: 1-5. https://doi.org/10.3329/jesnr.v8i2.26854

Pelling, M., 2003. The Vulnerability of Cities: Natural Disasters and Social Resilience, Earthscan Publications Ltd, London.https://doi.org/10.3329/jesnr.v8i2.26854

Qiang, Y., Nina, S.N., Lam, H. C., Lei, Z., 2017. Changes in Exposure to Flood Hazards in the United States, Annals of the American Association of Geographers, V 107. https://doi.org/10.1080/24694452.2017.1320214

Soriano, D. G., Roman, A. Q., Orozco, J. J. Z., 2020. Geomorphological hazards susceptibility in high-density urban areas: A case study of Mexico City, Journal of South American Earth Sciences, and V 102.https://doi.org/10.1016/j.jsames.2020.102667

Tang, A & Wen, A., 2009. An Intelligent Simulation System for Earthquake Disaster Assessment, Computers & Geosciences, V 35, pp: 871– 879 .

     https://doi.org/10.1016/j.cageo.2008.03.003