گذر از گردشگری شهری به بازآفرینی شهری (مطالعۀ موردی شهر زنجان)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 4، دوره 21، شماره 4 - شماره پیاپی 45، دی 1402، صفحه 89-124   

نوع مقاله: پژوهشی- مطالعه موردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2022.78780.1189

نویسندگان

یوسف خدائی¹؛ بهمن کارگر^{* 2}؛ رحیم سرور³

¹دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

³استاد گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

گردشگری را یکی از مهم‌ترین صنایع توسعه پایدار در هر جامعه­ای باید دانست که از تحرک بسیاری در تغییرات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، شهری و محیطی برخوردار است. تمرکز بر جنبه­های مختلف صنعت گردشگری، همراه با برنامه­ریزی­های مدیریت محلی و ملی هر جامعه‌ای نقش بسیار بااهمیتی در فرایندهای بین‌المللی و ملی هر جامعه­ای می‌تواند ایفا کند. در این میان از نقش بازآفرینی گردشگری در فضای شهری نباید غافل شد؛ امری که می­تواند به‌عنوان دارایی و ثروت یک جامعه شهری بررسی شود. با این رویکرد، نوشتار حاضر کوشید گردشگری شهری را از منظر بازآفرینی شهری وارسی کند. برای این منظور ابتدا از طریق روش­های میدانی و کتابخانه­ای، داده­ها گردآوری شد. حجم نمونه آماری طبق استانداردهای موجود برابر با ۳۰ نفر بود که متشکل از متخصصان حوزه گردشگری و کارشناسان حوزه شهری بود که براساس روش دلفی انتخاب شدند؛ بر این اساس، از نرم‌افزار SPSS برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها استفاده شد. نتایج نشان داد که از بین مؤلفه‌های ذکرشده، مؤلفه اثر احیای هویت تاریخی مرکز شهر بر احساس غرور و افتخار ساکنان شهر (63/14) در رتبه اول و مؤلفه اثر توسعه گردشگری در بافت قدیم شهر در درک مسئولان در حفظ آثار و بناها (95/10) در پایین‌ترین رتبه قرار دارد. افزایش گردشگری شهری باعث هویت‌بخشی و بازآفرینی اماکن تاریخی شده و اطلاعات حاصل از حضور گردشگران با افزایش درآمد باعث رونق گردشگری و توجه هر چه بیشتر مدیران شهری به بهسازی بافت­های با ارزش تاریخی زنجان طی سال­های اخیر شده است که ضمن ایجاد اشتغال، زمینه بازآفرینی شهری را فراهم کرده است.
 

کلیدواژه‌ها

بازآفرینی شهری؛ گردشگری شهری؛ روش دلفی؛ شهر زنجان

مراجع

1. افخمی بنایم، ف. (1392). بازآفرینی شهری با رویکرد گردشگری شهری، مطالعه موردی محدوده ورودی بازار بزرگ تبریز (پایان نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه هنرهای اسلامی تبریز، تبریز، ایران.
2. امین زاده، ب.، و دادرس، ر. (1391). بازآفرینی فرهنگ محور در بافت تاریخی قزوین با تأکید بر گردشگری شهری. مطالعات معماری ایران، 1 (2)، 99-108.
3. ایرانی هریس، ص.، ولی شریعت پناهی، م.، و رحمانی، ب. (1397): شناسایی و اولویت بندی عوامل و مقوله‌های مؤثر بر گردشگران خارجی، مطالعه موردی تبریز. فصلنامه جغرافیایی سرزمین، 16 (61)، 1-16.
4. بحرینی، حسین. (1376). برنامه ریزی شهری و توسعه پایدار. رویکرد شماره 17، شورای ملی تحقیقات علمی، تهران.
5. پورزرندی حسینی، م.، امینیان، ن. (1394). ارزیابی قابلیت‌های بازآفرینی پیاده روهای گردشگری از منظر توسعه پایدار شهری (مطالعه موردی: تهران، خیابان 15 خرداد). اقتصاد و مدیریت شهری، 3 (11)، 1-21.
6. توانا، ش. (1392). نوسازی مراکز شهرهای ایران با رویکرد گردشگری شهری. اولین همایش ملی گردشگری، جغرافیا و محیط زیست پایدار، انجمن ارزیابان محیط زیست هگمتانه.
7. حبیبی، ک.، پوراحمد، ا.، و مشکینی، ا. (1387). از زنگان تا زنجان (سیری تاریخی بر تحولات کالبدی - فضایی بافت کهن شهر). زنجان: دانشگاه زنجان.
8. حسین زاده دلیر، ک.، و حیدری، م. ج. (1392). زنجان، از دیروز تا امروز. فصلنامه رشد آموزش جغرافیا، 28 (1)، 21-29.
9. زنگی آبادی، ع.، غلامی، ی.، و موسوی، س. ع. (1390). بررسی رویکرد بازآفرینی شهری با استفاده از مدل SWOT مطالعه موردی، بافت مرکزی مشهد. جغرافیا، 9(30)، 57-76.
10. شبانی ا. ح.، و ایزدی، م. س. (1396). بومی سازی بازآفرینی شهری یکپارچه بافت تاریخی شهر اسلامی. پژوهش­های معماری اسلامی، 5 (2)، 150-168.
11. عباسی اصل، ه. (1394). ارائه راهکارهای طراحی شهری در بافت قدیم املش برای حفاظت و بازآفرینی شهر با تاکید بر گردشگری (پایان نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه هنر، تهران، ایران.
12. قدمی، م. ج.، دانشجو، خ.، اسلامی، س. غ. (1393). مدل مفهومی بازسازی مراکز شهری با تاکید بر گردشگری شهری (مطالعه موردی: مرکز شهر ساحلی محمودآباد). همایش ملی معماری پایدار و منظر شهری، موسسه بین‌المللی مطالعات معماری و شهرسازی مهراز شهر.
13. قزلباش، س. (1387). ناهنجاری‌های کالبدی در مناطق سکونتگاهی غیررسمی شهرها و تأثیر آن بر بروز ناهنجاری‌های اجتماعی مورد مطالعه: منطقه سکونتگاه غیررسمی بیسیم شهر زنجان (پایان نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه زنجان، زنجان. ایران.
14. مسعود، م.، و بیگ زاده شهرکی، ح. ر. (1391). حفظ و بازآفرینی نقوش زیبایی مناطق شهر. پژوهش و برنامه ریزی شهری، 3 (10)، 43-66.
15. مکملی، م. ک. (1379). زنجان و رشد ادواری آن. فصلنامه فرهنگ، 1 (3 و 4)،
16. موسوی، میرنجف.، عبداله زاده، م.، زنال پور، ع.، کشکولی، ع. (1394). ارائه مدل تحلیلی با رویکرد سیستمی در برنامه ریزی گردشگری (مطالعه موردی: شهر ماکو). تحقیقات جغرافیای انسانی، 48 (1). 1-18.
17. نسیمی، م. ح.، رضایی، ع. ا.، وطیفه دوست، ح.، صالحی امیری، س. ر.، و عزیز آبادی فرهانی، ف. (1397). طراحی مدل بازاریابی ترکیبی گردشگری با تاکید بر وفاداری ذینفعان. فصلنامه گردشگری شهری، 6 (1)، 47-66.
18. CLG (Communities and Local Government). (2007). strong and prosperous Communities: The Local- Government White Paper- Making It Happen: The Implementation Plan, London: HMSO.
19. Couch, C. (1990). Urban Renewal: Theory and Practiec (chapter) 1 covers post – war approaches to the reconstruction of urban areas, basingstoke: macmillan.
20. (20006). European Institute for Urban Affais 2006.Fainstein, S. Gordon S., I and Harloe, M. (1992). Divided Cities: New York and london in the contemporary World (Basil Blackwell, Oxford, UK.
21. Li Lin, C. H. (2019). The analysis of sustainable development strategies for industrial tourism based on IOA-NRM approach. Journal of Cleaner Production, 241, 1-44.
22. Mai, T. H., Smith, C. (2018). Scenario-based planning for tourism development using system dynamic
    modelling: A case study of Cat Ba Island, Vietnam. Tourism Management, 68, 336–354.
23. Pabel, A., Prideaux, B., & Thompson, M. (2017). Tourist's preferences with indigenous tourism experiences in the West Tropics of Queensland, Australia. Journal of Hospitality and Tourism Management, 31, 142–151
24. Roberts, P.)2000(. the evolution, definitiion and purpose of urban regeneration, in P. Roberts and H. syke (Eds) Urban Regenetation, A Handbook. British Urban Regeneration Association. SAGE Publication, London, 9-36.
25. Roberts, P., and Sykes, H. (2000). Urban Regeneration: A Handbook, London.
26. Timothy, H., Jung, E. (2014) The role of stakeholder collaboration in culture-led urban regeneration: A case study of the Gwangju project, Korea, Contents lists available at Science Direct Cities, 29–39.
27. Wang L., Yotsumoto, Y. (2018). Conflict in tourism development in rural China. Tourism Management, 70, 188–200.
28. World Economic Forum. (2017). The Travel and Tourism Competitiveness Report 2017, Committed to Improving the Stste of the World, 1-387.