شناسایی و رتبه‌بندی موانع کارآفرینی درون‌سازمانی در کتابخانه‌های دانشگاه فردوسی مشهد و دانشگاه علوم پزشکی مشهد

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 6، دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 24، آذر 1401، صفحه 121-143   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/infosci.2022.74742.1087

نویسندگان

زینب گلستانی خواه¹؛ معصومه تجعفری^{* 2}؛ محسن نوکاریزی³

¹دانش‌آموخته کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

²استادیار، گروه علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

³استاد، گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

مقدمه: امروزه کتابخانه‌ها جهت حفظ جایگاه خود و اثرگذاری بهتر در جامعه، نیازمند کارآفرینی درون‌سازمانی هستند؛ اما نتایج پژوهش‌ها حکایت از وضعیت نامطلوب کارآفرینی درون‌سازمانی در کتابخانه‌ها دارد. ازاین‌رو، هدف این پژوهش شناسایی و رتبه‌بندی موانع کارآفرینی درون‌سازمانی در کتابخانه‌های دانشگاه فردوسی مشهد و دانشگاه علوم پزشکی مشهد بود.
روش‌شناسی: پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، پیمایشی بود. جامعه آماری پژوهش، تمامی کتابداران کتابخا‌نه‌های دانشگاه فردوسی (47 نفر) و دانشگاه علوم پزشکی مشهد (45 نفر) بودند. حجم نمونه به‌روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای نسبتی انتخاب شد (هر دانشگاه یک طبقه در نظر گرفته شد). بر اساس فرمول حجم نمونه کوکران، تعداد نمونه دانشگاه فردوسی 37 نفر و تعداد نمونه دانشگاه علوم پزشکی مشهد 30 نفر تعیین شد. ابزار گردآوری داده‌ها، پرسشنامه محقق‌ساخته بود (شامل 72 گویه). پرسشنامه پس از تأیید روایی و پایایی، به اعضای نمونه توزیع شد. داده‌ها با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی و به‌وسیله نرم‌افزار اس‌پی‌اس‌اس تحلیل گردید.
یافته‌ها: یافته‌ها نشان داد که هر سه دسته‌ موانع ساختاری، رفتاری و زمینه‌ای، موانع کارآفرینی در کتابخانه‌های دانشگاه فردوسی و علوم پزشکی مشهد بودند که مهمترین آنها موانع زمینه‌ای بود و سپس به ترتیب موانع ساختاری و رفتاری قرار داشتند. در کتابخانه‌های هر دو دانشگاه، مهمترین مانع زمینه‌ای، عوامل اقتصادی؛ مهمترین مانع ساختاری، سیستم حقوق و دستمزد و مهمترین مانع رفتاری، انگیزش کارکنان بود.
نتیجه­ گیری: موانع متعدد داخلی و خارجی برای کارآفرینی درون‌سازمانی در کتابخانه‌های دانشگاه فردوسی مشهد و دانشگاه علوم پزشکی مشهد وجود دارد، اما نکته با اهمیت آن است که ویژگی‌های شخصیتی کتابداران و مدیران و همچنین فرهنگ سازمانی که از عوامل مهمی جهت بروز رفتارهای کارآفرینانه در یک سازمان هستند، در این کتابخانه‌ها وضعیت مناسبی دارند و در صورت رفع موانع، امکان بروز فعالیت‌های کارآفرینانه در این کتابخانه‌ها به‌خوبی میسر خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

کارآفرینی درون‌سازمانی؛ کتابداران؛ کتابخانه‌های دانشگاهی؛ دانشگاه فردوسی مشهد؛ دانشگاه علوم پزشکی مشهد

مراجع

احمدپور داریانی، محمود. (1383). مبانی کارآفرینی. تهران: انتشارات پردیس.

اسدی‌کمال، ناصر (1390). بررسی و رتبه‌بندی موانع کارآفرینی سازمانی در آموزش‌وپرورش شهر تهران بر اساس مدل سه‌شاخگی. پایان‌نامه منتشر نشده کارشناسی‌ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی.

اکبری، محمد سعید؛ باقری کراچی، امین؛ قاسمی‌زاد، علیرضا (1400). طراحی چارچوب ویژگی‌های سازمانی تأثیرگذار بر کارآفرینی سازمانی در دانشگاه‌ها‌ی علوم پزشکی. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 21(10)، 117-104. بازیابی شده در 12 آذر 1400 از:   https://ijme.mui.ac.ir/article-1-5126-fa.html

امیری، مهدی (1394). بررسی موانع توسعه کارآفرینی در دانشگاه پیام نور جنوب فارس از نظر دانشجویان (مطالعه موردی: دانشگاه‌های پیام نور جنوب فارس). نشریه نامه آموزش عالی، 8(32)، 93-114. بازیابی شده در 20 شهریور 1400 از: https://www.magiran.com/paper/1560975

امیری‌لرگانی، مهدخت؛ خیراندیش، مسعود؛ کارشناسان، علی؛ اسکو، وحید (1397). تحلیل موانع کارآفرینی سازمانی در دانشگاه: مطالعه موردی دانشگاه گنبدکاووس. فصلنامه مطالعات نوین کاربردی در مدیریت اقتصاد و حسابداری، 1(2)، 22-7. بازیابی شده در 20 شهریور 1400 از: https://civilica.com/doc/809350/

آراستی، زهرا؛ کنعانی، احمد؛ سیدقاسمی، نویسا سادات (۱۳۹۲). انگیزه‌های کارآفرینی زنان و مردان در بخش صنعت: شباهت‌ها و تفاوت‌ها. زن در توسعه و سیاست، ۱۱(۱)، ۸۳-۱۰۰. 10.22059/JWDP.2013.35481 Doi:

آقاکیشی‌زاده، وحید؛ نجاری، تراب؛ صفری حاجی خانلو، سمیه (۱۳۹۷). میزان فرسودگی و انگیزش شغلی در میان کتابداران کتابخانه‌های دانشگاهی: نمونه موردی استان آذربایجان شرقی. فصلنامه دانش‌شناسی، ۱۱(۴۱)، ۱-۱۷. بازیابی شده در 16 مهر 1400 از: http://qje.iau-tnb.ac.ir/article_675819.html

بخشی، سعید؛ جمشیدی، محمدجواد؛ حسین‌پور، مهدی (1400). بررسی تأثیر مدیریت منابع انسانی الکترونیکی بر کارآفرینی سازمانی با نقش میانجی پذیرش سیستم‌های اطلاعاتی. پژوهش‌های مدیریت عمومی، 14(51)، 253-278. Doi: 10.22111/jmr.2021.32346.4989

بیات، طیبه (1391). بررسی موانع کارآفرینی در سازمان تأمین اجتماعی (مورد مطالعه شعب شهر اراک). پایان‌نامه منتشر نشده کارشناسی‌ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.

بیت‌سعید، فریدون (1396). بررسی موانع توسعه کارآفرینی سازمانی در اداره آموزش وپرورش شهرستان رودبار. پایان‌نامه منتشر نشده کارشناسی‌ارشد، دانشگاه پیام نور استان تهران، مرکز پیام نور تهران جنوب.

پورانجبار، گل‌بهار؛ جودزاده، مهتا؛ پورانجبار، عافیه (1395). بررسی رابطه‌ی رهبری تحول‌آفرین با خلاقیت و نوآوری و کارآفرینی سازمانی. بررسی‌های بازرگانی، 77، 79- 93. Doi: 20.1001.1.26767562.1395.14.77.7.6

تمیزی، زینب (1390). بررسی ساختار سازمانی کتابخانه‌های دانشگاهی ایران براساس مدل استیفن رابینز. پایان‌نامه منتشر نشده کارشناسی‌ارشد. دانشگاه اصفهان، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی.

حاجیان‌نژاد، الهه (1394). شناسایی و اولویت‌بندی موانع توسعه کارآفرینی سازمانی بر مبنای الگوی سه شاخگی کارآفرینی سازمانی (مورد مطالعه: دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری). پایان‌نامه منتشر نشده کارشناسی‌ارشد، دانشگاه سمنان، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اداری.

حکیمی، رضا؛ طبسی، محمدعلی؛ سوری نظامی، زهره (۱۳۹۵). بررسی پایگاه اجتماعی کتابداران و راهکارهایی برای ارتقاء منزلت آنها (مطالعه موردی: کتابداران کتابخانه‌های جنوب شرق ایران). تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، ۲۲(1)، ۱۵۹-۱۷۲. بازیابی شده در 18 آبان 1400 از : http://ensani.ir/fa/article/368505

دهقان، رضا؛ طالبی، کامبیز؛ عربیون، ابوالقاسم (1391). پژوهشی پیرامون عوامل مؤثر بر نوآوری و کارآفرینی سازمانی در دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور. پیاورد سلامت، 6(1)، 22-33. بازیابی شده در 26 شهریور 1400 از: http://payavard.tums.ac.ir/article-1-42-fa.html

رسولی، کامران؛ سعیدی، پرویز؛ چراغعلی، محمودرضا؛ گرجی، محمدباقر (1400). ارائه یک الگوی راهبری سازمانی با رویکرد توسعه کارآفرینی سازمانی به‌منظور ارائه یک مدل آموزشی- ساختاری. فصلنامه توسعه‌ی آموزش جندی‌شاپور، 12(1)، 255-267. Doi: 10.22118/edc.2020.229263.1344

رضوی پور، سیدحسین (1400). 4 مشکل اقتصادی پیش‌ روی دولت سیزدهم / به فرماندهی یکپارچه اقتصاد نیاز است [وب‌سایت]. بازیابی شده در 10 مهر 1400 از: https://www.farsnews.ir/news/14000407000657/4

ریاحی، بهروز؛ الوانی، سید مهدی. (1382). نظریه نوین مدیریت کیفیت جامع در بخش دولتی ایران. تحول اداری، 7(41 و 42)، 41-84. بازیابی شده در 18 شهریور 1400 از: http://ensani.ir/fa/article/37823

زمانی، محمود؛ حقیقی، محمد؛ رزمجو، شراره (1393). رابطة رضایت شغلی کارکنان، کارآفرینی سازمانی و رشد سازمانی در شرکت‌های بیمه. مدیریت فرهنگ سازمانی، 12(4)، 635-653. Doi: 10.22059/jomc.2014.53085

زندیان، فاطمه؛ ریاحی‌نیا، نصرت؛ کشاورز، لیلا (1390). شناسایی سبک مدیریت مدیران کتابخانه‌های دانشگاه‌های دولتی شهر تهران و ارتباط آن با رضایت شغلی کتابداران. تحقیقات کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاهی، 45(57)، 87-109. بازیابی شده در 28 آذر 1400 از: https://jlib.ut.ac.ir/article_28763.html

زهرا، شاکر (1387). کارآفرینی سازمانی. در دائره‌المعارف کارآفرینی (بیش از یک صد و سی مقاله از دانشمندان برجسته کارآفرینی دنیا). (ص 528-529). تهران: انتشارات هم‌پا.

زیویار، فرزاد؛ فراهانی، ابوالفضل؛ کشاورز، لقمان (1396). بررسی و نقد کارآفرینی سازمانی با تأکید بر شناسایی محورها و موانع کارآفرینی سازمانی مورد مطالعه: وزارت ورزش و جوانان. پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، 17(6)، 91-115. بازیابی شده در 24 بهمن 1400 از: http://ensani.ir/fa/article/378244

سقائی‌طلب، مرضیه (1395). شناسایی و تحلیل موانع و راهکارهای کارآفرینی در علم اطلاعات و دانش‌شناسی از دیدگاه فارغ‌التحصیلان این رشته در دانشگاه‌های شهر اهواز. پایان‌نامه منتشر نشده کارشناسی‌ارشد، دانشگاه اهواز، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی.

صفوی، زینب؛ مرادی، خدیجه (1392). چالش‌ها و موانع ترغیب دانش‌آموختگان رشته‌ی کتابداری و
اطلاع‌رسانی به ایجاد کارآفرینی و اشتغال‌زایی. فصلنامه نظا‌م‌ها و خدمات اطلاعاتی، 2(2)، 55-66. بازیابی شده در 12 مرداد 1400 از: https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=252752

ص‍م‍دآق‍ایی‌، ج‍ل‍ی‍ل‌ (1378). س‍ازم‍ان‌ه‍ای‌ ک‍ارآف‍ری‍ن‌. ت‍ه‍ران‌: م‍ؤس‍س‍ه‌ ع‍ال‍ی ‌آم‍وزش ‌و پ‍ژوه‍ش‌ م‍دی‍ری‍ت ‌و ب‍رن‍ام‍ه‌ری‍زی‌.

طبرسا، غلامعلی؛ احمدی‌زاد، آرمان؛ اسمعیلی‌گیوی، محمدرضا (1391). بررسی کارآفرینی سازمانی در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 18(3)، 363- 374. بازیابی شده در 15 اردیبهشت 1400 از: https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=183681

طیاری، عبدالله (1395). شناسایی و اولویت‌بندی موانع کارآفرینی سازمانی در سازمان‌های دولتی استان کرمان از دیدگاه مدیران عالی استانداری کرمان. پایان‎نامه منتشر نشده کارشناسی‌ارشد، دانشگاه شهید باهنر کرمان، دانشکده مدیریت و اقتصاد، بخش مدیریت.

عابدی، الهام؛ فهیمی فر، سپیده؛ صراف زاده، مریم (1399). شناسایی راهکارهای تأمین مالی در کتابخانه‌های مرکزی دانشگاه‏های دولتی شهر تهران. تحقیقات کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاهی، 55(1)، 91-116. Doi: 10.22059/jlib.2021.83753

عباسی، زهره؛ پریرخ، مهری؛ دیانی، محمدحسین؛ فتاحی، رحمت‌الله (1389). شناسایی الگوی فرهنگ سازمانی حاکم بر کتابخانه‌های مرکزی دانشگاه‌ها و سنجش تأثیر آن بر میزان اجرای مدیریت دانش. علوم و فناوری اطلاعات، 25 (3)، 389-412. بازیابی شده در 15 آبان 1400 از: http://jipm.irandoc.ac.ir/article-۱-۸۷۸-fa.html

علیزاده، فاطمه؛ حسن‌زاده، محمد؛ مومنی، عصمت (1392). رابطه سبک مدیریت و تسهیم دانش در کتابخانه‌های شهر تهران. نظام‌ها و خدمات اطلاعاتی، 3(1 - 2)، 49-60. بازیابی شده در 16 آبان 1400 از: https://iss.srbiau.ac.ir/article_7861.html

فتاحی، رحمت‌الله (1399). حرفه ما در چه شرایطی به سر می‌برد؟؛ ضرورت درک نو از زندگی و کار در قرن بیست و یکم [وب‌سایت]. سخن هفته لیزنا، 514. بازیابی شده در 10 دی 1400 از: https://www.lisna.ir/white-leaf/item/1646

فرج‌پهلو، عبدالحسین؛ آخشیک، سمیه سادات (۱۳۸۶). بررسی رضایت شغلی کتابداران کتابخانه‌های عمومی استان‌های جنوب غرب کشور. مجله علوم تربیتی و روانشناسی، ۱۴(۴)، ۱۵۹-۱۸۰. 10.22055/EDUS.2008.15820 Doi:

کریم‌زاده، مهناز؛ زندیان، فاطمه؛ حسن‌زاده، محمد (۱۳۹۵). شناسایی رابطه‌ی رضایت شغلی کتابداران و میزان رضایت کاربران در کتابخانه‌های عمومی (مطالعه موردی: کتابخانه‌های عمومی استان زنجان). فصلنامه نظام‌ها و خدمات اطلاعاتی، ۵(1-2)، ۲۳-۳۶. بازیابی شده در 16 آبان 1400 از: https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=309275

کیاکجوری، داود؛ بناگر، علیرضا؛ میرتقیان رودسری، سیدمحمد (1396). نقش میانجی‌گری انگیزش شغلی کارکنان در رابطه‌ی میان مرشدیت و کارآفرینی سازمانی (مطالعه­ی موردی شرکت زرین سوله آمل). فصلنامه مدیریت توسعه و تحول، 1396(28)، 31-37. بازیابی شده در 2 مهر 1400 از: http://www.jdem.ir/article_535.html

لامعی، بهزاد (1389). موانع قانونی رشد کارآفرینی در صنایع کوچک. صنعت و کارآفرینی، 51، 37-43. بازیابی شده در 16 آبان 1400 از: http://ensani.ir/fa/article/33621.html

محمودی، سیده ملیحه. (1395). مطالعه کارآفرینی سازمانی در کتابخانه‌های مرکزی دانشگاه‌های دولتی ایران. پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان خراسان رضوی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.

مقیمی، سیدمحمد (1383). کارآفرینی در نهادهای جامعه مدنی: پژوهشی در سازمان‌های غیردولتی ایران. تهران: دانشگاه تهران، موسسه انتشارات و چاپ.

نظری دارخوری، حامد؛ رستمی قبادی، فرحناز؛ شیری، نعمت اله؛ خوش‌مرام، مژگان (1400). بررسی وضعیت مؤلفه‌های مدیریت کارآفرینانه در رابطه‌ی بین ظرفیت جذب و کارآفرینی سازمانی در تعاونی‌های کشاورزی شهرستان کرمانشاه. نشریه مطالعات کارآفرینی و توسعه پایدار کشاورزی، 8(2)، 17-32.Doi: 10.22069/jead.2021.19410.1520

 همامی، سحر (1391). بررسی عوامل فردی و محیطی، شغلی مؤثر بر میزان رضایت شغلی کتابداران دانشگاه علامه طباطبایی. پایان‌نامه منتشر نشده کارشناسی‌ارشد. دانشگاه تهران، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه علامه طباطبایی.

یداللهی ‌فارسی، جهانگیر؛ غلامی، ناصر؛ حمیدی، مهرزاد؛ کنعانی، علی (1390). مطالعه‌ی موانع کارآفرینی در ورزش کشور. توسعه کارآفرینی، 4(2)، 105-124. بازیابی شده در 16 مرداد 1400 از: https://jed.ut.ac.ir/article_23533.html

یعقوبی، جعفر؛ منفرد، نوذر؛ یزدان‌پناه، مسعود (1390). مانع‌های تقویت کارآفرینی در دانشکده کشاورزی زنجان از دیدگاه دانشجویان تحصیلات تکمیلی. فصلنامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی، 3(16)، 12-22. بازیابی شده در 11 آبان 1400 از: https://www.magiran.com/paper/961651

Bitzenis, A., & Nito, E. (2005). Obstacles to entrepreneurship in a transition business environment: the case of Albania. Journal of Small Business and Enterprise Development, 12(4), 564-578. Doi:10.1108/14626000510628234

Dangolani, S. K. (2011). The effect of information technology in the entrepreneurship (A case study in golestan province IRAN). Procedia-Social and Behavioral Sciences, 30, 10-12. Doi:10.1016/j.sbspro.2011.10.002

El Alaoui, A., Shopovski, J., Kvirkvaia, M., Alam, N., & Ofili, O. U. (2016). Obstacles to entrepreneurship in Albania, Georgia, Morocco, Nigeria, and Pakistan. European Scientific Journal, 12(34), 394. Doi: 10.19044/esj.2016.v12n34p394

El Nemar, S., Ghazzawi, K., El Danaoui, S., Tout, S., Dennaoui, H. (2016). Entrepreneurship barriers and entrepreneurial inclination in Lebanon. Management, 6(1), 21-28. Doi:10.5923/j.mm.20160601.03

Giesecke, J. & McNeil, B. (2010). Fundamentals of Library Supervision. 2nd edn. Chicago, IL: American Library Association.

Jusic, J. (2013). Entrepreneurial leadership in public libraries. Public Libraries, 52(4), 28–36. Retrieved March 2, 2020, from http://publiclibrariesonline.org/2013/08/entrepreneurial-leadership-in-public-libraries/

Leonard, E., & Clementson, B. (2012). Business librarians and entrepreneurship: Innovation trends and characteristics. New Review of Information Networking, 17(1), 1-21. Doi: 10.1080/13614576.2012.671715

Letsie, T. M. (2021). Barriers of entrepreneurship practice at South African public hospitals: Perspectives of unit nurse managers. Global Journal of Health Science, 13(4), 1-11. Doi:10.5539/gjhs.v13n4p1

Moghaddas, S. Z., Tajafari, M., & Nowkarizi, M. (2019). Organizational empowerment: A vital step toward intrapreneurship. Journal of Librarianship and Information Science, 52(2), 529-540. Doi: 10.1177/0961000619841658

Neessen, P. C., Caniëls, M. C., Vos, B., & De Jong, J. P. (2019). The intrapreneurial employee: Toward an integrated model of intrapreneurship and research agenda. International Entrepreneurship and Management Journal, 15(2), 545-571. Doi:10.1007/s11365-018-0552-1

Nijboer, J. (2006). Cultural entrepreneurship in libraries. New Library World, 107(9/10), 434–443. Doi:10.1108/03074800610702615

Omekwu, C.O. (2009). The world at our feet: Roles and responsibilities of information professional in the digital age. A keynote address presented at the 3rd library and information technology day (LITT) workshop held on 12-16 October 2009 at the University of Nigeria Nsukka.

Saberi, M. K., & Babalhaveji, F. (2018). Intrapreneurship in public libraries: an exploratory and confirmatory factor analysis. Library Philosophy & Practice (e-journal), 1707. Retrieved December 21, 2020, from https://digitalcommons.unl.edu/libphilprac/1707

Salarzehi, H., & Forouharfar, A. (2011). Understanding barriers to intrapreneurship in work and social affairs governmental organization (a case study in Iran). Interdisciplinary Journal of Contemporary Research in Business, 2(12(, 490-450. Doi:10.2139/ssrn.2339673

Singh Sandhu, M., Fahmi Sidique, S., & Riaz, S. (2011). Entrepreneurship barriers and entrepreneurial inclination among Malaysian postgraduate students. International Journal of Entrepreneurial Behavior & Research, 17(4), 428-449. Doi: 10.1108/13552551111139656