تحلیل نقش فضاهای عمومی در ارتقای سرزندگی محلات شهری (مورد مطالعه: محلۀ بنسنجان شهر یاسوج)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

دوره 10، شماره 1 - شماره پیاپی 20، خرداد 1402، صفحه 175-198   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2022.78060.1233

نویسندگان

علی حسینی^{* 1}؛ علی صابری²

¹عضو هیات علمی گروه جغرافیای انسانی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

²دانشگاه تهران

چکیده

محلۀ بنسنجان یکی از محله‌های مهم شهر یاسوج است که با توجه به قرارگیری در ورودی شهر، می‌توان آن را به عنوان پیشانی شهر قلمداد کرد. با توجه به این نکته و با توجه به اهمیت این مسئله که این محله یکی از محله‌های کناری شهر محسوب می‌شود، در نتیجه، نیازمند وجود فضاهای شهری همگانی، و همچنین فعال و سرزنده است. براین اساس هدف پژوهش حاضر تحلیل وضعیت سرزندگی و شاخص‌های آن در محلۀ بنسنجان یاسوج است. در این پژوهش که ماهیتی کاربردی دارد، با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از ابزار پرسشنامه، تأثیر شاخص‌های امنیت، زیست‌محیطی، اجتماعی، اقتصادی و کالبدی بر وضعیت سرزندگی شهری بررسی شد. جامعۀ آماری پژوهش را ساکنان محلۀ بنسنجان یاسوج تشکیل می‌دهند. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران، ۳۸۴ نفر محاسبه شد. برای تحلیل پژوهش نیز از آزمون‌های تی تک‌نمونه‌ای، همبستگی پیرسون، تحلیل واریانس یک­طرفه و رگرسیون خطی چندگانه استفاده شد. نتایج آزمون‌های آماری حاکی از آن است که محلۀ بنسنجان از نظر سرزندگی شهری وضعیت مناسبی ندارد. همچنین با تایید وجود تفاوت در رضایت از مؤلفه‌های پژوهش؛ بعد امنیت و کالبدی به ترتیب بیش‌ترین و کم‌ترین اثر را بر سرزندگی شهری در محلۀ مذکور داشته‌اند. با توجه به نتایج پژوهش، پیشنهاد می‌شود برای بهبود سرزندگی در محلۀ مذکور توجه به بهسازی محیط‌زیست و ایجاد فضای بهداشتی تمیز، برگزاری جشن‌ها و بهبود کیفیت کالبدی پیاده راه‌ها و فضاهای عمومی مورد توجه قرار گیرند.در نهایت نتایج پژوهش حاضر می‌تواند منجر به بهره‌گیری متخصصان شهری در زمینۀ شاخص‌های سرزندگی چه در بحث ابزارها و چه در بحث محیطی با ایجاد ساختار نظام‌مند گردد و در نهایت به سرزندگی شهری بیانجامد.

کلیدواژه‌ها

سرزندگی شهری؛ شهر؛ فضای عمومی؛ محلۀ بنسنجان؛ شهر یاسوج

مراجع

1. اسکوئی ارس، ع.،و حکیمی، ه.(۱۴۰۰). سنجش شاخص‌های سرزندگی شهری در سکونتگاه‌های غیررسمی(مطالعۀ موردی: سیلاب قوشخانۀ تبریز). پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، ۹(۱)،۱۴۳-۱۶۳.
2. پوراحمد، ا.، زنگنه شهرکی، س.، و صفایی رینه، م.(۱۳۹۵). تحلیل نقش پیاده‌راه‌های شهری در ارتقای سرزندگی فضاهای شهری (مطالعۀ موردی: پیاده‌راه ۱۷ شهریور، تهران). پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، ۴(۲)،۱۷۵-۱۹۵.
3. جلالیان، ا.(۱۳۹۹). بررسی تأثیر عوامل کالبدی بوستان پلیس بر احساس امنیت شهروندان (مطالعۀ موردی: بوستان پلیس تهرانپارس). پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، ۸(۳)،۵۹۷-۶۱۲.
4. حبیبی، ک.، نسترن، م.، و محمدی، م.(۱۳۹۵). سنجش و ارزیابی سرزندگی فضاهای عمومی شهری و نقش آن در ارتقای کیفیت زندگی جوانان (موردشناسی: خیابان نظر شرقی اصفهان). فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری- منطقه‌ای،۱۹، ۱۸۰-۱۶۱.
5. حسین‌زاده، ر.، و صفرعلی‌زاده، ا.(۱۳۹۹). سنجش و ارزیابی وضعیت مؤلفه‌های سرزندگی شهری از منظر شهروندان (مطالعۀ موردی: شهر ارومیه). فصلنامۀ پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، ۱۱(۴۲)، ۱۶۴-۱۵۳.
6. داوودی، ا.، آقائی‌زاده، ا.، و جعفری مهرآبادی، م. (۱۳۹۹). تحلیلی بر سرزندگی شبانۀ شهری در شهر رشت. مجلۀ پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، ۸(۳)، ۵۳۱-۵۵۵.
7. صداقتی، ع.، و فارسی، ج.(۱۳۹۵). طیف‌سنجی سرزندگی در بافت‌ها و محلات شهری با تلفیق رویکردهای توسعۀ پایدار، رشد هوشمند و نوشهرگرایی و کاربرد مدل الکتره (نمونۀ موردی: محلات شهر مرودشت). فصلنامه جغرافیا و توسعه،۴۴،۲۵۴-۲۲۹.
8. غضنفرپور، ح.، صداقت کیش، م.، سلیمانی دامنه، م.، و افضلی ننیز، م.(۱۳۹۸). سنجش سرزندگی و حیات شبانۀ میدان نقش جهان اصفهان با تاکید بر امنیت پایدار شهری. فصلنامۀ شهر پایدار، ۲(۲)،۸۷-۱۰۶.
9. فصیحی، ح. ا.، پریزادی، ط.، کرمی، ت. ‌ا.(۱۳۹۸). بررسی نقش پیاده راه‌ها در سرزندگی فضاهای عمومی (مطالعۀ موردی: پیاده راه حرم شهرری). فصلنامۀ شهر پایدار، ۲(۴)،۱-۱۵.
10. محمدی د. چ. (۱۳۹۸). تحلیلی بر نقش پیاده‌راه‌ها در سرزندگی شهری (مطالعۀ موردی: خیابان فردوسی شهر اصفهان). مجلۀ جغرافیا و توسعۀ فضای شهری، ۶(۱)، ۳۸-۱۹.
11. معرب، ی.، سادات، م.، و صالحی، ا.(۱۳۹۵). تحلیل و بررسی سرزندگی پارک‌های جدید شهری(مطالعۀ موردی: پارک آب و آتش تهران). مجلۀ آمایش جغرافیایی فضا،۶(۲۰)،۲۰۸-۱۹۳.
12. مولایی هشجین، م.، کریمی آذری، ا. ر.، کریمی، ب.، و مهدی‌نژاد، ج. ا. (۱۴۰۰). تحلیل و ارزیابی شاخص‌های کالبدی موثر بر سرزندگی (مطالعۀ موردی: مجتمع‌های مسکونی شهر رشت).فصلنامۀ مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، ۱۶(1)، ۱۳۸-۱۲۵.
13. مولوی، م.، حمیدی، آ.، فریدی فشتمی، ع.، و آریاپسند، ز.(۱۴۰۰). بررسی نقش پیاده‌راه‌های شهری در ارتقای شاخص‌های سرزندگی شهری و تعاملات اجتماعی (مطالعۀ موردی: پیاده‌راه مرکز رشت). مجله پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، ۹(۳)،۸۸۱-۹۰۸.
14. نصیری هنده‌خاله، ا.(۱۴۰۰). نقش مراکز تجاری در افزایش سرزندگی فضاهای شهری (مطالعۀ موردی: مرکز خرید کوروش شهر تهران). مجلۀ پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، ۵۳(۴)، ۱۴۸۹-۱۴۷۳.
15. نیک‌پور، ع.، و یاراحمدی، م.(۱۳۹۹). بازشناسی مؤلفه‌های شکل‌دهندۀ سرزندگی خیابان به مثابۀ ارتقاء کیفیت زندگی اجتماعی در فضاهای شهری کوچک (مطالعۀ موردی: خیابان شهید چمران شیراز). فصلنامۀ شهر پایدار،۳(۱)،۵۴-۴۱.
16. هدایت‌نژاد کاشی، م.، هادیانی، ز.، حاجی‌نژاد، ع.، و عسگری، ع.(۱۳۹۸). سرزندگی شهر مفهومی میان رشته‌ای؛ (واکاوی اصول، ابعاد و شاخص‌ها). فصلنامه مطالعات ساختار و کارکرد شهری،۶(۲۰)،۱۰۷-۷۵.

 

17. Ye, Y., Li, D., & Liu, X. (2018). How block density and typology affect urban vitality: An exploratory analysis in Shenzhen, China. Urban Geography, 39, (4), 631–652.
18. Christ, W. (2000). Public versus private space. Paper presented at the International Symposium, IRS, Erknerbei Berlin, March, 173-188.
19. R. (2010). The dictionary of urbanism. Translated by YaldaBelarak (1st Ed). Tehran: Parham Naghsh Publication.
20. Heath, T. (1997). The twenty-fourhourcity concept a review of initiatives in British cities. Journal of Urban Design, 2(2), 193-204.
21. Jacobs, J. (1993). The death and life of great American cities. New York: The Modern Library.
22. Jager, P. (2016). Where the whole city meets youth, gender and Consumerism in the Social Space of the Mega Shopping Mall in Adobe. Journal of Central Asian Survey, 35(2), 178- 194.
23. Jalaladdini, S., &Oktay, D. (2012). Urban Public Spaces and Vitality: A Socio-Spatial Analysis in the Streets of Cypriot Towns. Procedia-Social and Behavioral Sciences,35,664-674.
24. Kooshali, A.,Deljooy, A., Reza, K. A.,&Parvizi, R. (2015). Effect of environmental physical elements in creating residential complex's vitality for the enhancement of social interactions. Procedia-Social and Behavioral Sciences,201, 255-264.
25. Landry, C. (2000).Urban Vitality: A New Source of Urban Competitiveness”.Prince ClausFund Journal, ARCHIS issue 'Urban Vitality / Urban Heroes'.
26. Lawlor, E.,& Nicholls, J. (2008). Hitting the Target, Missing the Point: How Government Regeneration Targets Fail Deprived Areas.London: New Economics Foundation.
27. Liu, Y. (2007). Rural transformation development and new countryside construction in the eastern coastal area of China. Acta GeographicaSinica, 62,563-570.
28. Lu, Sh., Huang, Y., Shi, Ch., & Yang, X. (2019). Exploring the associations between urban form and neighborhood vibrancy: A Case Study of Chengdu, China. International Journal of Geo-Information,8(4), 1-15.
29. Montgomery, J. (1998). Making a city: urbanity, vitality and urban design. Journal of Urban Design. 3(1),93-116.
30. Mueller, J., Lu, H., Chirkin, A., Klein, B., & Schmitt, G. (2018). Citizen design science: A strategy for crowd-creative urban design. Cities,72, 181-188.
31. Nogueira, L., Miguel, S., &Camanho, A. (2013). Public Green Space Use and Consequences on Urban Vitality: An Assessment of European Cities. Social Indicator Research,113, 751–767.
32. Parker, C., Ntounis, N., Millington, S., Quin, S., &Rey Castillo-Villar, F.(2017). Improving the vitality and viability of the UK High Street by 2020: Identifying priorities and a framework for action. Journal of place management and Development, 10(4), 310-348.
33. Paul, A., & Sen, J. (2018). Livability assessment within a metropolis based on the impact of integrated urban geographic factors (IUGFs) on clustering urban centers of Kolkata. 74, 142-150.
34. Sci, I. J. (2014). Factors affecting the vitality of streets in Downtown Johor Bahru City. Indian Journal of Scientific Research,7(1), 361-374.
35. Shen, Y., Sun, F.,& Che, Y.(2017). Public green spaces and human wellbeing: Mapping the spatial inequity and mismatching status of public green space in the Central City of Shanghai.Urban Forestry& Urban Greening, 27,59-68.
36. Sulis, P., Manley, E., Zhong, C., & Batty, M. (2018). Using Mobility Data as Proxy for Measuring Urban Vitality. Journal of Spatial Information Science, 16(16),137-162.
37. Sung, H., & Lee, S. (2015). Residential built environment and walking activity: Empirical evidence of Jane Jacobs’ urban vitality, Transportation Research Part D. Transport and Environment, 41, 318-329.
38. Xia, C., Yeh, A. G. O., & Zhang, A. (2020). Analyzing Spatial Relationships between Urban Land Use Intensity and Urban Vitality at Street Block Level: A Case Study of Five Chinese Megacities. Landscape and Urban Planning,193, 103669.
39. Yue, W., Chen, Y., Thy, P. T. M., Fan, P., Liu, Y., & Zhang, W. (2021). Identifying Urban Vitality in Metropolitan Areas of Developing Countries from a Comparative Perspective: Ho Chi Minh City versus Shanghai. Sustainable Cities and Society,65, 102609.