نقش تلفیقی GIS، RS و ژئوالکتریک در تعیین مناطق مستعد احداث سد زیرزمینی (مطالعه موردی: حوزه پشوئیه استان کرمان)نج

آب و خاک

مقاله 6، دوره 36، شماره 6 - شماره پیاپی 86، بهمن و اسفند 1401، صفحه 729-742   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.2022.79034.1207

نویسندگان

نجمه حاج سید علی خانی^{* 1}؛ حمزه سعیدیان²

¹محقق بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمان، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، کرمان

²استادیار پژوهشی بخش تحقیقات حافظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کرمان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج

چکیده

کنترل و استحصال آب با استفاده از سدهای زیرزمینی در مناطق خشک از زمان‌های نه چندان دور مورد توجه پژوهشگران و محققین بوده است. در این تحقیق برای تعیین مناطق مستعد احداث سد زیرزمینی با استفاده از بازدیدهای میدانی حوزه آبخیز پشوئیه انتخاب شد. برای برقراری ارتباط میان معیارهای تاثیرگذار و صرفه‌جویی در وقت و هزینه از روشی مبتنی بر تلفیق نقشه‌ها در سامانه اطلاعات جغرافیایی GIS و RS استفاده شده است. نتایج نشان داد که حوزه آبخیز پشوئیه مکانی مستعد برای ساخت سد زیرزمینی در منطقه کویر لوت به منظور ذخیره آب نیست. با توجه به نتایج سونداژهای ژئوالکتریک و شواهد صحرایی سنگ کف در محل گزینه پیشنهادی از نوع رس متراکم دارای املاح فراوان می‌باشد و عمق برخورد به سنگ کف نیز بین حداقل 6/2 متر و حداکثر0/7 متر متغیر است. بر روی سنگ بستر یک لایه آبرفت رودخانه‌ای مشتمل بر دو افق آبدار و خشک قرار دارد. همچنین لایه آبرفت رودخانه‌ای شامل توالی لایه‌هایی با دانه‌بندی و نفوذپذیری متفاوت می‌باشند. چنانچه نتایج برداشت‌ها نشان می‌دهد مقاومت الکتریکی لایه‌های مختلف به ندرت به بیش از 30 اهم بر متر می‌رسد که این امر ناشی از بافت ریز دانه و تراکم بالای رسوبات و نیز شوری آب می‌باشد. ضمنا نتایج نشان داد نقش تلفیقی GIS، RS و ژئوالکتریک در تعیین مناطق مستعد احداث سد زیرزمینی باعث می‌شود دقت احداث مکان‌یابی درست احداث سدهای زیر زمینی و حتی کشف سفره‌های زیر زمینی بسیار بالاتر رود و به نتایج ارزشمندی دست پیدا کرد.

کلیدواژه‌ها

حوزه آبخیز پشوئیه؛ سامانه جغرافیایی؛ سد زیر زمینی؛ سونداژ

مراجع

1. Budagpour, S., & Bageri, H. (2010). Investigating the environmental effects of building underground dams on groundwater. 4^th Conference, exhibition on environmental engineering, Tehran, Iran. (In Persian)
2. Das Gupta, A. (2000). Assessment of groundwater potential with underground dam in Phuket Island of Thalaud.
3. Farhoudi, R., Habibi, K., & Zandi Bakhtiari, P. (2005). Locating the landfill of municipal solid wastes using fuzzy logic in GIS environment (Case study: Sanandaj city), Journal of Fine Arts 23: 24-15.
4. Fazelpour Aqda'i, M., Dastomani, M., Talebi, A., & Piri Ardakani, M. (2013). Underground dam, a suitable solution for water management in droughts (Case study: Ardkan city mil Safid basin), 9^th National Watershed Management Conference of Yazd University.
5. Garagunis, C.N. (1981). Construction of an impervious diaphragm for improvement of a Subsurface waterreservoir and simulations protection from migrating salt water, Bulletin of International Association Engineering Geology 24: 169-172.
6. Grimm, F.M. (2000). Geographical information systems for geoscience scholars (GIS modeling), translated by Geo-Reference Group (GIS) of Geological Survey of Iran, 562 pp.
7. Hasani, A., Hasani, H., & Shirkhani, H. (2013). Underground dam building methods. 1^st National conference on drainage and sustainable agriculture, Tehran, Iran. (In Persian)
8. Ishida, S., Tsuchihara, T., Yoshimoto, S., & Imaizumi, M. (2011). Sustainable use of groundwater with underground dams, JARQ 45: 51–61. https://doi.org/10.6090/jarq.45.51.
9. Majidi, A.R. (2006). Management of underground water resources using underground dams method, Journal of Soil and Water Conservation 2(1).
10. Nilsson, A. (1988). Groundwater dams for small-scale water supply, Intermediate Technology Publications, London. 78 pp.
11. Pavlin, B. (1973). Establishment of subsurface dams and utilization of natural subsurface Barriers for realization of underground storage in the coastal karst spring zones and their protection against seawater intrusion. In Trans. 11^th Congress on large dams, 1, 487-501.
12. Sagvand Hassanabadi, L., & Modabber, L. (2006). Storage and collection with the construction of underground dams, the first regional conference on optimal utilization of water resources in Karun and Zayandehrud basins, Shahrekord.
13. SK, M., Ramanujam, N., Champoil, V., Biswas, S.K., Rasool, Q.A., & Ojha, C. (2018). Identification of groundwater in hard rock terrain using 2D electrical resistivity tomography imaging technique: Securing water scarcity at the time of seasonal rainfall failure, South Andaman. International Journal of Geosciences 9: 59-70. https://doi.org/10.4236/ijg.2018.91004.
14. Tabatabai Yazdi, J., & Nabi Peylashkarian, S. (2003). Groundwater dams for small scale water supply, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute Publications, 63 pp.
15. Tang, Z. (2006). Selecting optimal residential locations using fuzzy GIS modeling. University of north Texas.
16. Telmer, K., & Best, M. (2004). Underground dams: A practical solution for the water needs of small communities in semi-arid regions. School of earth and oceans sciences. University of Victoria.
17. Wipplinger, O. (1982). Water storage in semi-arid regions,Unpublished paper. 30 pp.
18. Yanar, T., & Akyurek, Z. (2004). The enhancement of ArcGIS with Fuzzy set theory, ESRI International User Conference.
19. Ugwu, N.U., Ranganai, R.T., Simon, R.E., & Ogubazghi, (2016). Geoelectric evaluation of groundwater potential and vulnerability of overburden aquifers at Onibu Eja active open dump site, Osogbo, Southwestern Nigeria. Journal of Water Resource and Protection 8: 311-329.