سنجش سرمایه اجتماعی ساکنان در جهت تحقق رویکرد بازآفرینی شهری (مطالعه موردی: بافت فرسوده شهر جغتای)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 5، دوره 11، شماره 1 - شماره پیاپی 24، اردیبهشت 1403، صفحه 93-109   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2023.75554.1175

نویسندگان

دکتر مهدی زنگنه^{* 1}؛ کوثر ابویسانی²؛ مهدی برزویی³

¹استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

²کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه حکیم سبزواری،سبزوار،ایران

³دکتری برنامه ریزی راهبردی،ریاست دبیرخانه بازآفرینی شهری سبزوار، سبزوار، ایران

چکیده

ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ نواحی ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪه از ﺗﻮﺳﻌﻪ شهر ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻌﻀﻼت ﭘﻴﺶ روی ﻛﻞ ﺷﻬﺮﻫﺎی ﺟﻬﺎن و ﺑﺎﻻﺧﺺ در ﻛﺸﻮرﻫﺎی کمتر توسعه یافته و جهان سومی می­باشد. سیاست باز آفرینی شهری از جدید­ترین روش­های مداخله در بافت­های قدیمی می­باشد و موضوع سرمایه اجتماعی نیز  به عنوان یکی از ارکان و لازمه­های فرایند باز آفرینی شهری مطرح می شود. هدف اصلی تحقیق سنجش شاخص­های سرمایه اجتماعی جهت بررسی تحقق رویکرد باز آفرینی در بافت فرسوده شهر جغتای می­باشد. این پژوهش به لحاظ هدف از نوع کاربردی و به لحاظ ماهیت توصیفی_تحلیلی است .داده­ها به دو روش اسنادی و میدانی (پرسشنامه) گردآوری شده­اند. تجزیه و تحلیل ها با آزمون تی تست تک نمونه و رگرسیون چند متغیره در محیط SPSS انجام شده، مقدار آلفای کرونباخ 71/0 به دست آمده که نشان از پایایی ابزار تحقیق است، شاخص­های سرمایه اجتماعی، شامل مشارکت اجتماعی، اعتماد اجتماعی، آگاهی اجتماعی، همبستگی اجتماعی، روابط اجتماعی و احساس تعلق مکانی که در مجموع با 26 گویه سنجیده شده و شاخص های بازآفرینی شهری در چهار بعد مؤلفه­های کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و ظرفیت­های انسانی با 20 گویه مورد سنجش قرار گرفتند. نتایج حاصل از پژوهش نشان می­دهد که میانگین شاخص سرمایه اجتماعی  و بازآفرینی شهری ساکنان محله مورد مطالعه بالاتر از حد متوسط می باشد.  رگرسیون چندمتغیره نشان می دهد که شاخص تعلق مکانی، مشارکت اجتماعی و اعتماد اجتماعی در اولویت اول تا سوم، تأثیرات فزاینده ای را بر شاخص های بازآفرینی شهر جغتای خواهند داشت.

کلیدواژه‌ها

بازآفرینی شهری. بافت فرسوده؛ سرمایه اجتماعی؛ شهر جغتای

مراجع

ابوذری، پ.، و زیاری، ی. (1398). تحلیل نقش سرمایه اجتماعی بر مشارکت پذیری در طرح های ساماندهی بافت های فرسوده با رویکرد بازآفرینی شهری، منطقه 12 شهر تهران. برنامه ریزی منطقه ای، 9(3)، 349-335.

2. احمدی، م.، عندلیب، ع.، ماجدی، ح.، و زرآبادی، س. (1398). تحلیلی بر جایگاه سرمایه‌های اجتماعی در بازآفرینی بافت فرسوده تاریخی محله امامزاده یحیی یا به‌کارگیری معادلات ساختاری. دانش شهرسازی، 2(3)، 63-49.
3. افشانی، ع.، نوریان، م.، و پهلوان، ش. (1395). تحلیل معادلات آماری با AMOS & SPSS. تهران: انتشارات اندیشه فاضل.
4. ایزدی، پ.، هادیانی، ز.، حاجی نژاد، ع.، و قادری، ج. (1395). واکاوی زمینه­های تحقق پذیری رویکرد بازآفرینی شهری فرهنگ محور در بافت تاریخی _فرهنگی شهر شیراز. فصلنامه علمی پژوهشی بین المللی انجمن جغرافیای ایران، 4(51)، 482-461.
5. آقایی زاده، ا.، حسام، م.، و محمدزاده، ر. (1398)، بررسی سرمایه اجتماعی در فرآیند بازآفرینی شهری در بافتهای مسئله دار شهری- نمونه: شهر رشت. مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 6(19)، 167-145.
6. آیینی، م.، فائقی، س.، و آرمین، ا.، (1392). سنجش سرمایه اجتماعی و سطح بندی آن در طبقات مختلف مناطق 14گانه شهر اصفهان در سال 1390-91. مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 5(3)، 30-7.
7. خوش­فر، غ.، بارگاهی، ر.، و کرمی، ش. (1393). سرمایه اجتماعی و پایداری شهری (نمونه موردی: شهرگرگان). فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات شهری، 8(2)، 46-31.
8. زنگی‌آبادی، ع.، و مؤید فر، س. (1390). رویکرد بازآفرینی شهری در بافت‌های فرسوده (برزن شش بادگیری شهر یزد). معماری و شهرسازی آرمان شهر، 9، 314-297.
9. سدیدی، م.، زنگنه، م.، و حسینی، ه. (1396). ارزیابی تأثیر برنامه های توانمندسازی بر رضایتمندی ساکنان سکونتگاه­های غیررسمی در کال عیدگاه سبزوار با تأکید بر زنان. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، سبزوار: دانشگاه حکیم سبزوای.
10. قاسمی، و.، و اردستانی، ز. (1388). هرم بازآفرینی و مشارکت مردم، معیار ارزیابی و برنامه های توسعه درون زای شهری. هویت شهر، 3(5)، 58-47.
11. قندهاری، م. (1397)، بررسی اثرات سرمایه اجتماعی بر نوسازی بافت فرسوده نمونه موردی شهر قم. معماری شناسی، 1 (1) ، 13-1.
12. کولانتونیو، آ.، و دیکسون، ت. (1397). بازآفرینی شهری و پایداری اجتماعی: برترین تجارت شهرهای اروپا. ترجمه: حسن سجادزاده و افسانه لطفی، همدان: ناشر بوعلی سینا همدان.
13. مرکز آمار ایران (1395). سرشماری نفوس و مسکن. تهران: مرکز آمار ایران.
14. محمدی، ج.، و محمدی، ع. (1396). بررسی میزان سرمایة اجتماعی جهتِ نوسازی بافت فرسودۀ شهر زنجان. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 17(44)، 86-65.
15. موسوی، ط.، و رارانی، م. (1391). رابطة سرمایة اجتماعی با سلامت اجتماعی در ایران. فصلنامۀ علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، 11(42)، 228-203.
16. مهندسین مشاور سازآب شرق (1390). طرح جامع شهر جغتای، جلد مربوط به مطالعات طبیعی، اجتماعی و اقتصادی. مشهد: مهندسین مشاور سازآب شرق.
17. نعمتی، م. (1389). تبیین ارتقاء کیفی نوسازی با اتکاء بر نقش سرمایه اجتماعی (نمونه بهشتی محله قائم شهر). پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرکز تهران.
18. نیازی، ه.، صداقتی، م.، و صفایی، م. (1397). واکاوی نقش سرمایه اجتماعی در بازآفرینی شهری در حاشیه شهرها و روستاهای الحاقی به شهرها با تأکید بر پارامترهای اعتماد و مشارکت مردمی. جغرافیا و روابط انسانی، 1(3)، 170-154.
19. نوابخش، م. (1392). ضرورت احیاء سرمایه اجتماعی در توسعه فضاهای شهری. مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 5(4)، 18-1.
20. نظم فر، ح.، و عطار.، م. (1393). نقش سرمایة اجتماعی بر مشارکت ساکنان در نوسازی بافت فرسودة شهری مورد شناسی: بافت فرسودة شهر اردبیل. مجله جغرافیا و آمایش شهری_منطقه ای، 12، 66-51.

 

21. Blessi, G., Tremblay, D., Sandri, M., & Pilati, T. (2012). New trajectories in urban regeneration processes: Cultural capital as source of human and social capital accumulation – Evidence from the case of Tohu in Montreal. Cities, 29 (6), 397-407.
22. Chaline, C., & Coccossis, H. (2004). Guidelines for urban regeneration in the Giorgio. Priority Actions Programme Regional Activity Centre Split, January 2004.
23. Tavano Blessi, Diane-Gabrielle Tremblay d, Marco Sandri, Thomas Pilati, Elsevier (2012), New trajectories in urban regeneration processes: Cultural capital as source of human and social capital accumulation – Evidence from the case of Tohu inMontreal.Cities, 29 (6), 397-407.
24. Hong, Y. (2018). Resident participation in urban renewal: Focused on Sewoon Renewal Promotion Project and Kwun Tong Town Centre Project. Frontiers of architectural research, 7(2), 197-210.
25. Ruijsbroek, A., Wong, A., van den Brink, C., Droomers, M., Van Oers, H. A. M., Stronks, K., & Kunst, A. E. (2019). Does selective migration bias the health impact assessment of urban regeneration programmes in cross-sectional studies? Findings from a Dutch case study. Health & place, 55, 155-164.
26. Zhai, B., & Mee Kam, N.G. (2013). Urban regeneration and social capital in China: A case study of the Drum Tower Muslim District in Xi’an. Cities, 35, 14-25.