برنامه‌ریزی استراتژیک توسعۀ منطقه‌ای ایلام بر مبنای رقابت‌پذیری منطقه‌ای

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 7، دوره 21، شماره 1 - شماره پیاپی 42، فروردین 1402، صفحه 211-233   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2023.79363.1205

نویسندگان

صدیقه محمدپناهی¹؛ حمیدرضا وارثی^{* 2}؛ مسعود تقوایی²

¹دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

²استاد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

توسعه منطقه‌ای به‌عنوان یکی از انواع توسعه می‌تواند نقش مهمی در توسعه پایدار مناطق ایفا کند و تأثیر زیادی بر پیشرفت و رشد همه جانبه استان‌‌ها داشته باشد. توسعه منطقه‌ای مفهومی در ادبیات برنامه‌ریزی است که هدف آن خلق چارچوبی مناسب برای دستیابی به یک بهبودی باثبات در استانداردهای زندگی برای شهروندان و روستانشینان است. توسعه منطقه‌ای به طور کلی در ارتباط با توسعه محلی می‌باشد. به عبارت دیگر توسعه محلی اساس توسعه منطقه‌ای است. استان ایلام از ظرفیت‌های متعدد اقتصادی، اجتماعی و... برخورداراست که از ظرفیت بالقوه این استان برای توسعه‌ای پایدار حکایت دارد؛ هرچند تاکنون از این ظرفیت استفاده نشده است. هدف این پژوهش تدوین سیاست‌های استراتژیک وراهبردی توسعه منطقه‌ای بانگاه بر ابعاد همه جانبه در استان ایلام است. روش تحقیق در مقاله حاضر، از نوع توصیفی-تحلیلی است که اطلاعات موردنیاز به روش اسنادی و پیمایشی (پرسشنامه‌ای) تهیه شد. نخستین گام در مراحل برنامه‌ریزی راهبردی، استفاده از Meta SWOT است. در این مدل، راهبردهای توسعه پایدار منطقه‌ای تعیین شد؛ منابع و قابلیت‌های استان ایلام برای مقایسه رقابت‌پذیری منطقه‌ای بااستان‌های همجوار شناسایی شد و درنهایت با تحلیل PESTSL این نتایج به دست آمد: در بین عوامل کلان سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، تجارت با وجود موقعیت مرزی، افزایش بودجه و اعتبارات استانی، پرهیز از نگاه سیاسی به مسائل مدیریتی و مدیریت کلان کشور، دارای بیشترین اثرگذاری بر توسعه منطقه‌ای استان ایلام است. همچنین حمل‌ونقل مرزی، صنایع و معادن، بازارچه مرزی، منابع آب و زمین‌های کشاورزی به‌عنوان مهم‌ترین قابلیت‌های توسعه منطقه دارای بیشترین تناسب راهبردی با عوامل کلان هستند؛ بنابراین در تحلیل نهایی نتایج می‌توان گفت، در بحث رقابتی، استان ایلام برای توسعه منطقه و توسعه اقتصادی و اجتماعی دارای موقعیت برابری با استان‌های غرب کشور است که باید از این موقعیت با توجه به راهبردهای ارائه‌شده استفاده کند و خود را به‌عنوان قطب توسعه منطقه معرفی کند.

کلیدواژه‌ها

توسعه منطقه‌ای؛ برنامه‌ریزی استراتژیک؛ Meta SWOT؛ رقابت‌پذیری منطقه‌ای؛ استان ایلام

مراجع

1. احدنژاد، م.، حیدری، م.، تیموری، ا.، و طهماسبی‌مقدم، ح. (1397). تحلیلی بر شاخص‌های استراتژی توسعه شهری (CDS) با رویکرد برنامه‌ریزی استراتژیک (مطالعه موردی: شهر زنجان). مطالعات عمران شهری، 2(5)، 4-22.
2. اسکندری، م.، پیله‌ور، ع. ع.، و رضایی‌نسب، ع. (1396). ارزیابی عوامل مؤثر بر رقابت‌پذیری منطقه‌ای به سوی توسعه پایدار (مطالعه موردی: استان خراسان شمالی). جغرافیا و فضای سرزمینی، 7(24)، 57-70.
3. بدری، س.، رشوانی، م.، ترابی، ذ.، و ملکان، ا. (1394). متاسوات، ابزاری استراتژیک برای برنامه‌ریزی گردشگری پایدار (موردمطالعه: روستای مغیان). مجله برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، 4(13)، 29-50.
4. پورمحمدی، م.، و زالی، ن. (1389). نابرابری‌های منطقه‌ای و آینده نگاری توسعه. مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی، 15(32)، 29-64.
5. جعفری ف.، حاتمی، ا.، و کرمی، س. (1399). تحلیل فضایی توسعه منطقه‌ای استان‌های کشور برمبنای شاخص‌های اقتصادی. نشریه علمی جغرافیا و برنامه‌ریزی، 24(74)، 61-72.
6. حقجو، م.، زندیه، س.، و ابراهیم‌‌نیا، و. (1392). چارچوب به‌کارگیری فن در برنامه‌ریزی فضایی مبتنی بر تفکر راهبردی. فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی شهری، 1(3)، 77-98.
7. حکمت نیا، ح.، و موسوی، م. (1392). کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه‌ریزی شهری و ناحیه‌ای (چاپ سوم) .تهران: انتشارات آزاد پیما
8. خضرایی، م.، کرکه‌آبادی، ز.، و کامیابی، س. (1398). ارزیابی راهبردهای افزایش توان رقابت‌پذیری کلان شهرهای ایران با تکیه بر استراتژی Coopetition (مطالعه موردی: کلانشهرهای تهران، مشهد، تبریز، اهواز و زاهدان). مجلة علوم جغرافیایی، 30، 102-119.
9. رفاح کهریز، ا.، محمدزاده، ی.، محسنی زنوزی، س. ج.، هاشمی برنج آبادی، ن.، و قاسم‌زاده، ن. (1398). تأثیر رقابت‌پذیری برعملکرد اقتصادی در کشورهای منتخب درحال‌توسعه و توسعه‌یافته. سیاست‌های راهبردی و کلان، 25(7)، 86-107.
10. سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان ایلام معاونت اطلاعات و آمار (1395). سالنامه آماری استان ایلام. تهران: سازمان برنامه و بودجه کشور.
11. سجودی، م.، و یاسوری، م. (1398). راهبردهای توسعه منطقه‌ای با تأکید بر تقویت ارتباطات فضاهای پیراشهری (موردمطالعه: شهرستان رشت). مجله توسعه فضاهای پیراشهری، 1(1)، 29-42.
12. شاکرمی، ک.، رهنما، م.، چهارراهی، م.، و حیدری نثار، م. (1398). تحلیلی بر جایگاه شهر مشهد در زمینه توسعه اقتصادی–اجتماعی براساس برندرقابت پذیرملی در افق 1404.مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 6(18)، 87-108.‎
13. شفیعی رودپشتی، م.، بهرامی، ف.، و کریمی‌زاده، ف. (1398). ارائه الگوی رقابت در مناطق آزاد تجاری. مجله تحقیقات مدیریت بازرگانی، 11(21)، 181-207.
14. قائد رحمتی، ص.، و خاوریان گرمسیر، ا. (1395). نقش تکنیک Meta Swot در برنامه‌ریزی راهبردی گردشگری شهر یزد. برنامه‌ریزی و آمایش فضا، 20، 179-206.
15. قنبری، ح.، نوبخت حقیقی، ش.، و موسی‌خانی، م. (1392). ارزیابی وضعیت توسعه منطقه‌ای در میان شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی. فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی، 2(6)، 83-97.
16. کاموسی علمداری، ج.، اصغری، ح.، و پورشیخیان، ع. (1400). تحلیلی برچالش‌‌ها و راهبردهای توسعه پایدار منطقه‌ای با رویکرد آینده‌پژوهی (مطالعه موردی: منطقه آزاد ارس). فصلنامه علمی برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 11(44)، 103-118.
17. کلانتری، خ. (1380). برنامه‌ریزی وتوسعه منطقه‌ای (تئوری‌ها و تکنیک‌ها) (چاپ اول). تهران: انتشارات خوشبین.
18. مرادی مسیحی، و. (1384). برنامه‌ریزی استراتژیک کلان‌شهرها (نمونه موردی کلان‌شهر تهران). تهران: انتشارات پردازش.
19. مسعود، م.، معززری، م.، و مهر طهران، ن. (1390). تعیین درجه توسعه نیافتگی شهرستان‌های استان اصفهان با تکنیک تاکسونومی عددی. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 2(8)، 39-58.
20. مهدیزاده، ج. (1385). برنامه‌ریزی راهبردی توسعه شهری تجربیات اخیر جهانی و جایگاه آن در ایران (چاپ دوم). تهران: معاونت معماری و شهرسازی وزارت مسکن و شهرسازی.
21. میسرا، ا. پ. (1364). مفهوم توسعه. مجله جهاد، (77)، 36-43.
22. نظم‌فر، ح.، عشقی چهاربرج، ع.، و علوی، س. (1396). بررسی وضعیت رقابت‌پذیری اقتصادی شهرهای ایران. مجله اقتصاد و مدیریت شهری، 5(20)، 23-38.
23. یاسوری، م.، و سجودی، م. (1397). استراتژی توسعه منطقه‌ای (RDS) راهکاری نوین جهت توسعه متوازن منطقه‌ای (مطالعه موردی: شهرستان رشت). برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 8(29)، 93-105.

 

24. Apostolache, M. A. (2014). Reginal development in romania-from regulations to Procedia Economics and Finans, 8, 35-41.
25. Bryson, J. M. (2011). Strategic planning for public and nonprofit organizations: A guide to strengthening and sustaining organizational achievement (Vol. 1). Hoboken, New Jersy: John Wiley & Sons.
26. Cheng, S., Hualin, X., & JinfaJiang, Q. (2018). Is urban land development driven by economic development or fiscal revenue stimuli in China, Land Use Policy, 77, 107-115.
27. Close, D. W. (2007). Amodel for strantegic social planning in a fishing economy: Newfoundland and Labrador, 1993-2005. Donostia-San Sebastián.
28. Efimova, E. G., & Gapochka, A. A. (2019). Seaports as drivers of regional economic development: The case of Saint Petersburg and Leningrad province (Case studies on transport policy). In World Conference on Transport Research Society. Amsterdam, Netherlands: Elsevier.
29. Horák, P., & Květoň, V. (2018). The effect of public R&D subsidies on firms' competitiveness: Regional and sectoral specifics in emerging innovation systems. Applied Geography, 94, 119–129.
30. Kirjavainen, J., Saukkonen, N. (2019). Sustainable competitiveness at the national, regional, and firm levels. In W. Leal, U. Azeiteiro, A. Azul, L. Brandli, P. Özuyar, & T. Wall (Eds.), Responsible consumption and production. Encyclopedia of the UN sustainable development goals. Cham: Springer.
31. Leamonth, M., & Harding, N. (2006). Evidence- based management: The very idea. public administration, 84(2), 245-266.
32. Nijkamp, P., & Abreu, M. (2020). Regional development theory. In International encyclopedia of human geography (2^nd) (pp. 297-302). Amsterdam, Netherlands: Elsevier.
33. Rogelio, M., & Sergio, T. (2018). The contemporary development discourse: Analysing the influence of development studies’ journals, World Development, 109, 1-43.
34. Rouse, J., & Rouse, P. (1999). Effective strategic planning. Retrieved from www.Entrprisefoundation.org
35. Sáez, L., & Periáñez, I. (2015). Benchmarking urban competitiveness in Europe to attract investment, Cities, 48, 76-85.
36. Singhal, S., McGreal, S., & Berry, J. (2013). An evaluative model for city competitiveness: Application to UK cities. Land Use Policy, 30(1), 214-222
37. UK Department for Regional Development (DRD). (2013). Northern ireland regional development strategy 2035 for Northern Ireland. Department for Regional Development. Strategic Planning and Co-ordination division, Retrieved from drdni.gov.uk/RDS2035