سنجش شاخص‌های حق به شهر: تبعیض‌های جنسیتی در فضاهای شهری اهواز

جغرافیا و توسعه فضای شهری

دوره 12، شماره 1، خرداد 1404، صفحه 21-37   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2023.79757.1268

نویسندگان

سعید امانپور¹؛ مصطفی محمدی ده چشمه¹؛ مجتبی جهانی فر²؛ مریم آزادبخت^{* 3}

¹دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

²استادیار سنجش و اندازه گیری(روان سنجی)، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

³دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهیدچمران اهواز، اهواز، ایران

چکیده

شهروندان نقش آفرینان اصلی شهر هستند و برخورداری افراد از فضاهای شهری حق به شهر آنان را تعیین می‌کند. عوامل متعددی بر حق شهروندان از شهر تأثیر دارند، که فضاهای شهری و جنسیت از مهم‌ترین آن‌ها می‌باشند. در این پژوهش نمونه 680 نفری از شهر اهواز گردآوری شد و از آن‌ها در مورد شاخصه‌های حق به شهر مانند تخصیص فضا، حق امنیت، مشارکت در مدیریت شهر، و حمایت اجتماعی به کمک پرسشنامه‌ای محقق ساخته، پرسش گردید. از تحلیل تناظر و همچنین واریانس چند متغیری دوراهه برای تحلیل داده‌ها استفاده گردید. یافته‌ها نشان داد که منطقه 2 و 3 شهری اهواز از لحاظ حق به شهر در طیف برخوردار، مناطق 1 و 4 در طیف نیمه برخوردار، و مناطق 5، 6، 7، 8 در طیف محروم قرار گرفته­اند. جنسیت عامل تعیین کننده‌ای در حق به شهر اهواز است، به طوری که میانگین حق به شهر زنان 5/22 و برای مردان 36 محاسبه شد. فضاهای سکونتی نیز در کاهش یا افزایش حق به شهر تاثیرگذار هستند به طوری که میانگین حق به شهر مناطق برخوردار به اندازه 30 واحد بیشتر از مناطق محروم می باشند. جنسیت، تفاوت فردی تعیین کننده‌ای برای حق به شهر در شهروندان اهوازی است، بنابراین سیاست گذاران و طراحان شهری می بایست به تفاوت‌های فردی از جمله جنسیت توجه کرده و  برای تخصیص مناسب فضا، امن سازی ، و افزایش مشارکت‌های شهری برنامه‌ای مشخص داشته باشند. همچنین به طراحی بهتر فضاها، حمایت از شهروندان، و مدیریت بهینه به منظور تقسیم عادلانه فضای شهری اهواز بر اساس جنسیت بپردارند.

کلیدواژه‌ها

اهواز؛ تفاوت جنسیتی؛ حق به شهر؛ زنان؛ فضاهای شهری

مراجع

1. اشتیاقی، م.، شارع‌پور، م.، و فاضلی، م. (1400). بررسی بایسته‌های حق به شهر در فرآیند سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی توسعه شهرها (موردی توسعه حمل و نقل شهر تهران). راهبرد اجتماعی فرهنگی، 10(2)، 257-223.
2. بابائی، ز.، لاهیجانیان، ا.ا.، و شجاعی، م. (1401). ارزیابی مدیریت پایدار حمل ‌و نقل درون‌شهری با رویکرد پایداری محیط ‌زیست، مورد پژوهش: منطقة 12 کلان‌شهر تهران. نشریه محیط زیست طبیعی، 75(3)، 486-477.
3. بیات، ب. (1393). رویکرد اسلامی به شهر، ویژگی‌های شهر اسلامی. فصلنامه علمی نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان، 4(1)، 167-137.
4. جهانی‌فر، م.، و درفش، ح.ا. (1399). ارزیابی ویژگی‌های روان‌سنجی نسخه فارسی پرسشنامه نگرش‌ها درباره یادگیری علوم با بهره‌گیری از مدل سوال پاسخ چند ارزشی. فصلنامه روانشناسی شناختی، ۸ (۱)، ۲۶-۱.
5. حبیب نژاد، س.ا.، و خسروی، ا. (1401). حق به شهر و امکان شناسایی آن در نظام حقوقی ایران. فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران، 52(1)، 163-183.
6. حیدری، م.ت.، رسولی، م.، شریفی، ز.، و محرمی، س. (1401). تبیین مؤلفه‌های مطلوبیت فضای شهری در تحقق حق به شهر (مطالعه موردی: ارومیه). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 55(3)، 45-21.
7. رفیعیان، م.، و الوندی‌پور، ن. (1395). مفهوم‌پردازی اندیشه حق به شهر؛ در جستجوی مدلی مفهومی. مجله جامعه شناسی ایران، 16(2)، 47-25.
8. رومینا، ا.، تیموری، ق.، و احمدی پور، ز. (1397). بررسی رابطه فضا و عدالت جنسیتی؛ مطالعه موردی: منطقه 6 شهر تهران. پژوهش ‎های جغرافیای سیاسی، 3(2)، 162-141.
9. رهبری، ل.، و شارع‌پور، م. (1391). جنسیت و حق به شهر: آزمون نظریة لوفور در تهران. مجله جامعه شناسی ایران، 15(1)، 141-116.
10. کوهی رستمی، م.، و جهانی فر، م. (1401). تدوین و اعتباریابی مقیاس سنجش رفتار اطلاعاتی در بحران. علوم و فنون مدیریت اطلاعات، 8(2)، 454-427.
11. کوهی، خ. (1399). الگوی جنسیتی شدن معکوس فضاهای شهری در تعارض با حقوق و حضور زنان در نظام حقوقی ایران. تهران: ششمین کنفرانس بین­المللی پژوهش­های مدیریت و علوم انسانی در ایران.
12. متقی، ا.، طلا، ح.، و قربانی سپهر، آ. (1399). پردازش فلسفی- مفهومی حق به شهر از منظر مدیریت شهری. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 52(4)، 125-135.
13. مرشدی، ب.، قائد رحمتی، ح.، صفر، ر.، افتخاری، ع.، و مشکینی، ا. (1401). حق به شهر و الگوی برنامه‌ریزی مشارکتی (تحلیلی بر تولید اجتماعی فضاهای شهری با تأکید بر مجتمع‌های بزرگ تجاری کلان‌شهر تهران). نشریه جغرافیا و توسعه، 20(66)، 34-1.
14. معاونی، ا.، و رحمانی، ه. (1398). تأثیر امنیت و فضای جنسیتی بر افزایش حضور بانوان در فضای شهری (نمونه موردی: پارک بانوان شیراز). مجله­ی معماری شناسی، نشریه اختصاصی معماری و شهرسازی ایران، 2(9)، 10-1

 

15. Althorpe, C., & Horak, M. (2021). The end of the right to the city: A radical-cooperative view. Urban Affairs Review, 59(1), 14–42.
16. Carmen, M. (2020). The more-than-human right to the city: A multispecies reevaluation, Journal of Urban Affairs, 1-19.
17. Diaz-Parra, I., & Jover, J. (2021). Overtourism, place alienation and the right to the city: insights from the historic centre of Seville, Spain. Journal of Sustainable Tourism, 29(2–3), 158–175.
18. Harvey, D. (2009). Social justice and the city: Vol. null (null (ed.)).
19. Harvey, D. (2012). Rebel cities: From the right to the city to the urban revolution: Vol. null (null (ed.)).
20. Harvey, D., & Harvey, D. (1989). The urban experience: Vol. null (null (ed.)).
21. Hirotsu, C. (2017). Advanced analysis of variance. New York: John Wiley & Sons.
22. Hurubean, A. (2013). Gender equality policies, social citizenship and democratic deficit in the post-communist Romanian society. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 92, 403–408.
23. Lefebvre, H. (2003). The urban revolution: Vol. null (null (ed.)).
24. Lefebvre, H., Kofman, E., & Lebas, E. (1996). Writings on cities: Henri Lefebvre: Vol. null (null (ed.)).
25. Lefebvur, Henri (2000). Writing on Cities. 4th Editing, Oxford: Blackwell.
26. Meriläinen, E. S., Fougère, M., & Piotrowicz, W. (2020). Refocusing urban disaster governance on marginalised urban people through right to the city. Environmental Hazards, 19(2), 187–208.
27. Mitchell, D. (2003), The Right to the City, Social Justice and the Fight for Public Space. NewYork: The Guil Ford Press.
28. Shingne, M.C. (2022). The more-than-human right to the city: A multispecies reevaluation. Journal of Urban Affairs, 44(2), 137–155.
29. Tabachnick, B.G., & Fidell, L.S. (2019). Using multivariate statistics. Pearson. http://queens.ezp1.qub.ac.uk/login?url=http://ebookcentral.proquest.com/lib/qub/detail.action?docID=5581921
30. Waldron, J. (2020). Rights and Human Rights. In J. Tasioulas (Ed.), The Cambridge Companion to the Philosophy of Law(Cambridge Companions to Law, pp. 152-170). Cambridge: Cambridge University Press.
31. Usamah, M., Handmer, J., Mitchell, D., & Ahmed, I. (2014). Can the Vulnerable Be Resilient? Co-Existence of Vulnerability and Disaster Resilience: Informal Settlements in the Philippines. International Journal of Disaster Risk Reduction, 10, 178-189.