تحلیل و نقد برهان «خفای الهی» شلنبرگ با تکیه بر آرای بانو امین

جستارهایی در فلسفه و کلام

دوره 55، شماره 1 - شماره پیاپی 110، شهریور 1402، صفحه 141-155   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/epk.2023.80840.1210

نویسندگان

شبنم فرجی^{* 1}؛ عابدین درویش پور²

¹گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه شهید مطهری، تهران، ایران

²عضو هیئت علمی دانشگاه لرستان

چکیده

برهان خفای الهی ازسوی متکلمان و فلاسفۀ غربی به‌عنوان برهانی بر عدم خدا مطرح شده است، براساس این برهان، صفات کمالی خداوند ایجاب می‌کند خداوند در ارتباطی دوسویه و متقابل خود را بر انسان آشکار کند؛ ولی چون دست‌کم برخی افراد در چنین رابطه‌ای قرار ندارند و قادر نیستند خداوند را از راه دیگری بشناسند، پس خدایی در کار نیست. بانو امین در آثار خود به مفهوم خفای الهی اشاره می‌کند. با تفحص در آثار بانو امین می‌توان برهان خفای الهی را از دو جهت نقد کرد؛ نخست آنکه یکی از مصادیق بارز و انکارناپذیر آثار وجود خداوند، ارسال انبیاء و ارتباط آن‌ها با خدا و دعوت همۀ آن‌ها به خدای یکتا است که نشان‌دهندۀ آشکار بودن تعلق آثار به اوست و دوم اینکه اگر منظور از شناخت و معرفت خداوند به‌درستی تبیین شود، رسیدن به‌حد اعلای آن، یعنی جایی که خداوند به‌نحو کاملاً آشکاری درک شود، امکان پذیر است؛ اما این مهم تنها با تأمل و صرف اندیشه‌ورزی حاصل نمی‌شود؛ بلکه نیازمند عمل مؤمنانه است.

کلیدواژه‌ها

بانو امین؛ جان شلنبرگ؛ برهان عدم آثار؛ برهان خفای الهی؛ مراتب یقین

مراجع

قرآن کریم

افضلی، سیدعبدالرئوف و عزالدین رضانژاد. «واکاوی برهان خفای الهی از چشم‌انداز فلسفۀ اسلامی»، قبسات، ش. 87 (1397): 23-57.

اکبری، رضا. ایمان‌گروی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1385.

امین، نصرت بیگم. اخلاق و راه سعادت: اقتباس و ترجمه از طهارت الاعراق ابن مسکویه. اصفهان: انتشارات گلبهار، 1328.

امین، نصرت بیگم. تفسیرمخزن العرفان در علوم القرآن. ج1، اصفهان: انتشارات ثقفی، بی‌تا.

امین، نصرت بیگم. تفسیرمخزن العرفان در علوم القرآن. ج13، اصفهان: انتشارات ثقفی، بی‌تا.

امین، نصرت بیگم. تفسیرمخزن العرفان در علوم القرآن. ج4، اصفهان: انتشارات ثقفی، بی‌تا.

امین، نصرت بیگم. سیر و سلوک در روش اولیاء و طریق پیمودن راه حق‌تعالی. اصفهان: انتشارات گلبهار، 1384.

امین، نصرت بیگم. مخزن اللئالی در فضیلت المولی الموالی حضرت علی بن ابی طالب(ع). اصفهان: انتشارات انجمن حمایت از کودکان بی‌سرپرست اصفهان، 1371.

امین، نصرت بیگم. نسیم‌های مهربانی: ترجمه و شرح النفحات الرحمانیه فی الواردات القلبیه. ترجمه: مهدی افتخار، قم، انتشارات آیت اشراق، 1387.

آزادگان، ابراهیم و یاسر خوشنویس. انسان و خدای محجوب. تهران: مؤسسۀ انتشارات علمی دانشگاه صنعتی شریف، 1398.

حسینی، سیدنصیراحمد و عبدالرسول کشفی. «تحلیل انتقادی دیدگاه جان شلنبرگ در باب مسئلۀ خفای الهی». پژوهشنامۀ فلسفۀ دین (نامۀ حکمت)، ش. 24 (1393): 133- 158.

خواجوی کرمانی، محمود بن علی. دیوان غزلیات خواجوی کرمانی. کرمان: انتشارات خدمات فرهنگی کرمان، 1389.

 صافی گلپایگانی، لطف‌الله. الهیات در نهج‌البلاغة. قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1372.

کبری، نجم‌الدین. الأصول العشرة. تهران: انتشارات مولی، 1363.

مجلسی، محمدباقر. بحار الانوار. ج84، بیروت: دار إحیا التراث العربی، 1409ق.

موزر، پل. «پنهان بودن خدا الحاد را توجیه نمی‌کند». ترجمه: رحمت‌الله رضایی، معرفت، ش. 99 (1384): 73-83.

نهج‌البلاغه. سیدرضی. ترجمه و شرح: آیت‌الله مکارم شیرازی. قم: انتشارات امام علی‌بن ابی‌طالب(ع)، 1398.

ویزل، الی (الیزر). شب. ترجمه: نینا استوار مسرت. لس آنجلس: بنیاد جامعۀ دانشوران، 1387.

همایونی، علویه. ترجمۀ اربعین الهاشمیة. اصفهان: انتشارات چاپخانۀ ربانی. 1354ق.

Azadegan, Ebrahim. “Divine Hiddenness and Human sin: The Noetic Effects of sin’’, journal of reformed theology, 7:22, (2013).

Burns, Elizabeth. what is this thing called philosophy of religion. Routledge, (2018).

Green, A and Stump, E. Hidden Divinity and Religious Belief. Ithaca: Cambridge University Press, (2015).

Keller, J. A. “The problem of evil and the attributes of God’’. International journal for philosophy of religion, 26(3) (1989): 155-171.

Raclawickie, Al. “Divine hiddenness from the perspective of Christian philosophy’’, Annals of philosophy, 69(3) (2021): 105-122.

Schellenberg, John L. Divine Hiddenness and Human Reason. Ithaca: Cornell University Pressm, (1993).

Schellenberg, John L. Prolegomena to a Philosophy of Religion. Ithaca: Cornell University Press, (2005).