تحلیل سطح آگاهی و دانش مدیریت ریسک کودکان روستایی از مخاطره زلزله (مطالعه موردی: روستاهای شهرستان زیرکوه واقع در استان خراسان جنوبی)

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 4، دوره 12، شماره 4 - شماره پیاپی 48، بهمن 1402، صفحه 79-98   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2023.79615.1302

نویسندگان

طاهره صادقلو^{* 1}؛ حمیده مولایی²

¹دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

²دانش‌آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

در سال­های اخیر، مطالعات حوزه ادراک و دانش کودکان از مخاطرات و تقویت میزان آمادگی آن‌ها در برابر مخاطرات نسبت به گذشته به‌شدت گسترش یافته است. علت این مسئله را می­توان تغییر رویکردهای مدیریت بلایا از رویکردهای انفعالی گذشته به تلاش برای مدیریت پیش از خطر و تأثیر فزاینده آمادگی همه گروه­ها و اقشار یک جامعه ازجمله کودکان، در موفقیت این رویکرد دانست. در این راستا مطالعه حاضر به ارزیابی و تحلیل سطح آگاهی کودکان از مخاطره زلزله در قالب متغیرهای شناخت مخاطره و علل و اثرات و نحوه رویارویی با آن در قالب متغیرهای آگاهی از اقدامات پیشگیرانه، آمادگی و شیوه­های مطلوب واکنش در بین 169 کودک 5 تا 12 ساله در شهرستان زیرکوه استان خراسان جنوبی با استفاده از پرسشنامه و مصاحبه پرداخته است. یافته­های تحقیق بیانگر این است که میانگین سطح آگاهی و دانش مدیریت ریسک کودکان 5 تا 12 ساله روستایی موردمطالعه از زلزله و شیوه‌های واکنش با آن بسیار اندک و نیازمند اصلاح و تقویت است؛ نتایج آزمون T تک نمونه در ارزیابی میانگین آگاهی و دانش مدیریت ریسک در هر چهار بعد موردسنجش پایین­تر از سطح ارزش متوسط است. همچنین بر اساس نتایج آزمون همبستگی رابطه مستقیم و معنادار بین ادراک و آگاهی از ماهیت زلزله با دانش مدیریت ریسک در هر 4 بعد وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

مدیریت ریسک؛ کودکان روستایی؛ زلزله؛ ادراک و دانش؛ شهرستان زیرکوه

مراجع

احمدی، عبدالمجید؛ منوچهری، سوران؛ 1398. تحلیلی بر تأثیرات مخاطرات محیطی (خشکسالی) بر پایداری معیشت روستاییان؛ مطالعة موردی: روستاهای شهرستان قائنات. طرح پژوهشی دانشگاه بزرگمهر قائنات. http://doi.org/10.22108/SPPL.2020.117853.1398

استوار­ایزدخواه، یاسمین؛ حشمتی، آیدا؛ 1394. بررسی آگاهی کودکان پیش‌دبستانی در مورد زلزله و مروری بر روش­های آموزشی موجود. هفتمین کنفرانس بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، تهران. https://civilica.com/doc/1132610

افشاری، الناز؛ زارعی، احمد، محمودعلیلو، مجید؛ نعمتی، فاطمه؛ 1397. مقایسه راهبردهای مقابله‌ای، شادکامی و امید به آینده در نوجوانان بازمانده از زلزله بم با نوجوانان عادی. مجله روانشناسی و روان‌پزشکی ساخت، سال پنجم، شماره 3، 38-52. http://doi.org/10.29252/shenakht.5.3.38

بابائی، نعمت‌الله؛ 1382. یاری‌رساندن به کودکان پس از بلایای طبیعی. فصلنامه رفاه اجتماعی، سال سوم، شماره 11، 163- 173. https://refahj.uswr.ac.ir/article-1-2201-fa.html

پژوهان، ایوب؛ رضایی، بیژن؛ نادری، نادر؛ و عسگری، علی؛ 1398. شناسایی عوامل مؤثر بر پایداری کسب‌وکارهای کوچک مناطق زلزله‌زده استان کرمانشاه. فصلنامه جغرافیا و پایداری محیط (پژوهشنامه جغرافیایی)، شماره 9(33)، 71-87. https://sid.ir/paper/358517/fa

پوراحمدی، شهرام؛ عبادی، تقی؛ اردشیر، عبدالله؛ یارعلی، نبی‌الله؛ 1393. ارزیابی اثربخشی دوره­های آموزشی مدیریت بحران در مدارس. کنفرانس بین‌المللی مهندسی، هنر و محیط‌زیست. https://civilica.com/doc/372382

تترپور، پروین؛ 1398. بررسی تأثیر سیل بر کودکان. نهمین کنگره بین‌المللی سلامت در حوادث و بلایا، تهران.

دهقان فاروجی، فاطمه؛ کاظمیان، پرستو؛ دهقان، اشرف؛ بیت‌اللهی، علی؛ 1396. کودکان در برنامه­های کاهش خطرپذیری بحران­های طبیعی (مطالعه موردی شهر تهران). فصلنامه دانش پیشگیری و مدیریت بحران، شماره 9، 376-363. https://civilica.com/doc/929477

صادقلو، طاهره؛ عرب تیموری، یاسر؛ شکوری فرد، اسماعیل؛ 1396. سنجش سطح دانش و آگاهی روستاییان درباره مدیریت بحران خشکسالی (مطالعه موردی: روستاهای دهستان میان خواف شهرستان خواف). جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره 22، 73-100. https://profdoc.um.ac.ir/paper-abstract-1066363.html

عسگری زاده، زهرا؛ رفیعیان، مجتبی؛ داداش پور، هاشم؛ 1394.  بررسی و تحلیل مدل تجربی رفتارهای کاهش خطر زلزله خانوارهای شهر تهران. مجله جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره 15، 59-39.   http://doi.org/10.22067/GEO.V4I3.41900

علیپور، امین؛ 1393. کاهش اثرات بلایای طبیعی روی کودکان و اقشار آسیب‌پذیر. اولین کنفرانس بین‌المللی مهندسی محیط‌زیست، تهران.  https://civilica.com/doc/347649

  عینالی، جمشید؛ رومیانی، احمد؛ 1392. ارزیابی نقش جریان سرمایه­های شهری-روستایی در توسعة­پایدار گردشگری (مطالعة موردی: دهستان حصار ولیعصر- شهرستان بوئین‌زهرا). پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه زنجان، ایران. https://elmnet.ir/article/31559777-22332

فتوحی، صمد؛ کیانی، سجاد؛ 1393. مدیریت بحران و ارزیابی ریسک شهر قاین بر اساس ماتریس ریسک. فصلنامه برنامه­ریزی منطقه‌ای، شماره 14، 101-120. https://jzpm.marvdasht.iau.ir/article_461.html

فرامرزی­نیا، ضرغام؛ شاهی، سکینه؛ نعیم زاده، امین؛ 1393. مدیریت بحران و آموزش آمادگی در برابر زلزله در آموزش‌وپرورش. همایش بین‌المللی مدیریت، تهران، موسسه سفیران فرهنگی مبین. https://civilica.com/doc/344417

محمدخانی، مظفر؛ سلمانیان، مریم؛ 1389. نقش برنامه‌ریزی روستایی و مدیریت بحران در کاهش مخاطرات طبیعی. چهارمین کنگره بین‌المللی جغرافیدانان جهان اسلام، زاهدان. https://civilica.com/doc/82872

نوروزی، اصغر؛ فرهادی، مریم؛ 1396. سنجش آسیب­پذیری و برنامه­ریزی راهبردی مدیریت بحران (زلزله) در نواحی روستایی (مطالعه موردی: شهرستان شهرکرد). نشریه مدیریت بحران، شماره 11، 31-45. https://www.sid.ir/paper/226046/fa

یاری، ارسطو؛ پریشان، مجید؛ 1396. بررسی نقش آموزش در مدیریت ریسک مخاطرات طبیعی (زلزله) (مورد: مناطق روستایی شهرستان قزوین). نشریه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، شماره 1، صص 49-62.  https://jsaeh.khu.ac.ir/article-1-2693-fa.html

 

Ahmad Shah, A., Ajiang, Ch., Gong, Z., Abbas Khan, N., Muhammad, A., Ahmad, M., Abbas, A.,  &Shahid, A.,  2022. Reconnoitering school children vulnerability and its determinants: Evidence from flood disaster-hit rural communities of Pakistan. International Journal of Disaster Risk Reduction, 70. http://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2021.102735.

Antonowicz, L., Anderson, A., Wetheridge, L.,  2010. Child-centred disaster risk reduction: building resilience through participation. Plan International, 1-48. https://www. preventionweb. net/ quick/41246.

Back E., Cameron., C.,  2009. Our climate, Our children, Our responsibility. UNICEF UK Climate Change Repor, 1-40. https://www.unicef.org.uk/climatechange.

Bartlett, S.,  2008. The implications of climate change for children in lower-income countries. Children Youth and Environments, 18, 71-98.http://doi.org/10.1353/cye.2008.0044.

Chiu, M., Goodman, L., Palacios, H., Dingeldein, M.,  2022. Children in disasters. Semin Pediatr Surg, 31. http://doi.org/10.1016/j.sempedsurg.2022.151219.

Ersoy, S., Koçak, A.,  2016. Disasters and earthquake preparedness of children and schools in Istanbul, Turkey. Natural Hazards and Risk, 7, 1307-1336, http://doi.org/10.1080/ 19475705.2015.1060637.

Fothergill, A.,  2017. Children, Youth, and Disaster. Natural Hazard Science, 1-28. https://doi.org/10.1093/acrefore/9780199389407.013.23.

Gulay, H.,  2010. An earthquake education program with parent participation for preschool children. Educational Research and Review, 5, 624-630. http://academicjournals.org/ERR2.

King, T. A., Tarrant, A. C.,  2013.  Children’s knowledge, cognitions and emotions urrounding natural disasters: An investigation of Year 5 students, Wellington, New Zealand. Australasian Journal of Disaster and Trauma Studies. 1, 17-26. http://trauma.massey.ac.nz/issues/2013-1/AJDTS_2013-1_King.

Liv Gunvor, H. M., Atle, D., Heidi, W. D.,  2018. Communicating with children and adolescents about the risk of natural disasters. European Journal of Psychotraumatology, 9. http://doi.org/10.1080/20008198.2018.1429771.

Lopez, Y., Hayden, J., Cologon, K., Hadley, F.,  2012. Child participation and disaster risk reduction. International Journal of Early Years Education, 20, 300-308.

https://doi.org/10.1080/09669760.2012.716712.

Morenoa, J., Larab, A., Torresc, M.,  2019. Community resilience in response to the 2010 tsunami in Chile: The survival of a small-scale fishing community. International Journal of Disaster Risk Reduction, 33, 376-384. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2018.10.024.

Onstada, P.A., Danesb, S. M., Hardmanc, A. M., Olsonc, P. D., Marczakc, M. S., Heinsd, R. K., Croymans, S. R., & Coffee, K. A.,  2012.  The road to recovery from a natural disaster: voices from the community. Community Development, 3, 566–80. https://doi.org/10.1080/ 15575330.2012.699081.

Penrose, A., Takaki, M.,  2006. Children’s rights in emergencies and disasters. The Lancet, 367, 698-699. http://doi.org/ 10.1016/S0140-6736(06)68272-X.

Pfefferbaum, B., Van Horn, R. L., Pfefferbaum, R. L.,  2017. Involving children in disaster risk reduction: the importance of participation. European Journal of Psychotraumatology, 2, https://doi.org/10.1080/20008198.2018.1425577

Plan, U. K.,  2010. Child-Centred Disaster Risk Reduction: Building resilience through participation. 1-52. https://gfmc.online/ wp-content/ uploads/ DRR-%20Building_resilience through_participation.

Policy Brief. 2005. Protecting Children in Emergencies. Save the Children US, 1-12. https://resourcecentre.savethechildren.net/9d62bf8.

Tuswadi, T., Hayashi, T.,  2014. Disaster Prevention Education in Merapi Volcano Area Primary Schools: Focusing on Students’ Perception and Teachers’ Performance. Procedia Environmental Sciences, 20, 668 -677.https://doi.org/10.1016/j.proenv.2014.03.080.

UNICEF.,  2012. The State of the World’s Children 2012. United Nations Children’s Fund (UNICEF), 1-156.https://www.unicef.org/sowc2012.

Yildiz, A., Teeuw, T., Dickinson, J., Roberts, J.,  2020. Children's earthquake preparedness and risk perception: A comparative study of two cities in Turkey, using a modified PRISM approach. International Journal of Disaster Risk Reduction, 49. https://doi.org/ 10.1016/j.ijdrr. 2020.101666.