امکان‌سنجی ارائه خدمات مرجع دیجیتالی مشارکتی در کتابخانه‌های مرکزی دانشگاه‌های سطح یک ایران

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 5، دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 26، آذر 1402، صفحه 90-113   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/infosci.2023.76196.1105

نویسندگان

سحر سابقی^{* 1}؛ اعظم نجفقلی نژاد²

¹کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس

²دکترای علم اطلاعات و دانش‌شناسی، عضو هیئت‌علمی سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران

چکیده

هدف: پژوهش حاضر با هدف امکان‌سنجی ارائه خدمات مرجع دیجیتالی مشارکتی در کتابخانه‌های مرکزی دانشگاه‌های سطح یک ایران انجام شد.
روش‌شناسی: این پژوهش ازنظر هدف، کاربردی و ازنظر ماهیت، توصیفی پیمایشی است. جامعه پژوهش شامل مدیران (13 مدیر از 13 کتابخانه مرکزی) و کتابداران مرجع (42 کتابدار مرجع از 13 کتابخانه مرکزی)، کتابخانه‌های مرکزی دانشگاه‌های سطح یک کشور (13 کتابخانه) بود. ابزار گردآوری داده‌ها نیز دو پرسشنامه محقق‌‌ساخته برای مدیران و کتابداران بود. در پژوهش حاضر به‌منظور بررسی روایی، پرسشنامه آماده‌شده در اختیار 9 نفر از اساتید و متخصصان رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی قرار گرفت. همچنین برای روایی پرسشنامه از شاخص کا.ام.اُ استفاده شد که مقدار آن برای پرسشنامه مدیران 93/0 و برای پرسشنامه کتابداران 90/0 به دست آمد، درنتیجه هر دو پرسشنامه از روایی مناسب برخوردار بود. برای اندازه‌گیری پایایی از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. مقدار آلفای کرونباخ برای پرسشنامه مدیران 76/0 و برای پرسشنامه کتابداران 79/0 برآورد گردید. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌های پژوهش از نرم‌افزار آماری اس‌‌پی‌اس‌اس استفاده شد.
یافته‌ها: یافته‌ها نشان داد میانگین کلی به‌دست‌آمده برای میزان آشنایی کتابداران کتابخانه‌های مرکزی دانشگاه‌های سطح یک کشور با مهارت‌های موردنیاز برای ارائه خدمات مرجع دیجیتالی 53/3 بود که این مقدار از حد متوسط کمی بیشتر است. همچنین این کتابخانه‌ها برخی از تجهیزات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری لازم جهت ارائه خدمات مرجع دیجیتالی مشارکتی را در اختیار ندارند. میزان پوشش منابع اطلاعاتی الکترونیکی نیز در شرایط مطلوبی قرار داشت. همچنین بررسی‌های انجام‌شده نشان داد کتابخانه‌های مرکزی دانشگاه‌های سطح یک کشور ازلحاظ بودجه مشکلاتی در حد متوسط دارند.
نتیجه: نتایج حاصل از تجزیه‌وتحلیل داده‌ها نشان داد توانایی‌های کنونی کتابخانه‌های موردمطالعه برای ارائه خدمات مرجع دیجیتالی مشارکتی در حد متوسط است.

کلیدواژه‌ها

خدمات مرجع الکترونیکی؛ خدمات مرجع دیجیتالی؛ خدمات مرجع مجازی؛ خدمات مرجع دیجیتالی مشترک؛ خدمات مرجع مشارکتی

مراجع

Akbari Mahalle Kalai, M. (2011). Feasibility of providing shared digital reference services in the libraries of Allameh Tabatabai University  Allameh Tabatabai University]. Tehran, Iran. (In persian). from: https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/cba51d2b5b5c3e632d68ed270053a2dc

Barrett, K., & Pagotto, S. (2019). Local users, consortial providers: Seeking points of dissatisfaction with a collaborative virtual reference service. Evidence Based Library and Information Practice, 14(4), 2-20. https://scholar.google.com/scholar?hl=en&as_sdt=0%2C5&q=Local+users%2C+consortial+providers%3A+Seeking+points+of+dissatisfaction+with+a+collaborative+virtual+reference+service.+Evidence+Based+Library+and+Information+Practice&btnG=

Brown, R. (2017). Lifting the veil: Analyzing collaborative virtual reference transcripts to demonstrate value and make recommendations for practice. Reference and User Services Quarterly, 57(1), 42-47. https://scholar.google.com/scholar?hl=en&as_sdt=0%2C5&q=Lifting+the+veil%3A+Analyzing+collaborative+virtual+reference+transcripts+to+demonstrate+value+and+make+recommendations+for+practice&btnG=

Comiitte, M. D. R. G. A. H. (2017). Guidelines for implementing and maintaining virtual reference services [Internet]. 2004 (Consulta: 30 de maig de 2017). from: https://www.ala.org/rusa/sites/ala.org.rusa/files/content/GuidelinesVirtualReference_2017.pdf.

Ellis, L., & Francoeur, S. (2001). Applying Information Competency to Digital Reference. 67th IFLA Council and General Conference, August 16-25. (M. Kokabi, Trans.; S. Niazi, Ed.). National Library of the Islamic Republic. https://academicworks.cuny.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=2141&context=bb_pubs .

Forsberg, Å., & Stenson, L. (2015). Developing a virtual reference service based on team development and collaborative learning. In Taking Charge of your LIS Career: Personal Strategies, Institutional Programs, Strong Libraries, 12–14 August 2015, City of Cape Town, South Africa. Retrieved March 1, 2023 from: https://portal.research.lu.se/en/publications/developing-a-virtual-reference-service-based-on-team-development-.

Fullerton, V. (2002). IFLA digital reference standards project [Website]. Retrieved May, 4, 2005, Recuperado de http://archive.ifla.org/VII/s2036/pubs/drsp.htm.

Jafar Monfared, G. (2012). Providing centralized electronic reference services in the libraries of Al-Zahra University (S): a feasibility study (In persian). MSc Thesis, Al-Zahra University (S)]. Tehran. Iran. doi: https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/5e110373ef09b36b3ddad1a15100f748.

Jafari Powersi, H., Sepehr, F., & Bozorgi, A. a.-S. (2015). Feasibility of creating a virtual reference network among the specialized libraries of art in Tehran. Scientific Quarterly (Library and Information Sciences and Information Technology), 8(29), 39-52. (in persian). from: https://qje.ntb.iau.ir/article_522214.html?lang=en

Jang, S. H., & Nam, Y. J. (2021). Content Analysis of Collaborative Digital Reference Service Knowledge Information Database. Journal of the Korean BIBLIA Society for library and Information Science, 32(2), 101-123. https://doi.org/https://doi.org/10.14699/kbiblia.2021.32.2.101

Jin, Y., Huang, M., Lin, H., & Guo, J. (2005). Towards Collaboration: The Development of Collaborative Virtual Reference Service in China. Journal of Academic Librarianship - J ACAD LIBR, 31, 287-291. https://doi.org/http://10.1016/j.acalib.2005.02.003

Mirhosseini, Z., & Khaledian, D. (2011). Feasibility of providing electronic reference services in university libraries of Hamedan city. [(in persian)]. Scientific Quarterly (Library and Information Sciences and Information Technology), 4(13), 51-64. https://doi.org/ https://qje.ntb.iau.ir/article_520599.html?lang=en

Najafikhah, K., Ruqiyeh. (2012). The feasibility of providing electronic reference services in the public libraries of Gilan province affiliated to the country's public libraries institution (In Persian) MSc Thesis, Allameh Tabatabai University]. Tehran, Iran.

Poluru, L., Patel, S., & Goswami, V. (2011). Virtual Reference Service with Reference to Collaborative Virtual Reference Service. . Retrieved March 1, 2023 from:  https://www.researchgate.net/publication/259933327.

Sharifzadi, T. (2014). Feasibility of creating electronic reference services in the central library of Ilam University of Sciences (In persian). MSc Thesis, Shahid University]. Tehran, Iran. https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/dcbcd19957fead126c7c16bed2ee3c5e.

Sinhababu, A., & Kumar, D. (2021). Strength Weakness Opportunity and Challenge (SWOC) of Collaborative Virtual Reference Service (VRS): A feasibility study in consortia environment. Retrieved March 1, 2023 from: https://www.researchgate.net/profile/Atasi-Sinhababu-2023/publication/351223943.

Stemper, J. A., & Butler, J. T. (2001). Developing a model to provide digital reference services. Reference Services Review, 29(3), 172-189. https://doi.org/10.1108/00907320110398133

Tabatabai Amiri, F. A. S., & Ahmadian, A. (2008). Collaborative digital reference services: a new way of providing digital reference services. Electronic journal of scientific communication(12), 111-136. https://doi.org/http://ejournal.irandoc.ac.ir/browse.php?a_code=A

Weak, E., & Luo, L. (2014). Collaborative virtual reference service: Lessons from the past decade. In Mergers and Alliances: The Operational View and Cases (Vol. 37, pp. 81-112). Emerald Group Publishing Limited. https://doi.org/10.1108/S0065-2830(2013)0000037008

Zare, A. A. (2016). Presenting a suggested model for creating virtual reference services in the libraries of officer universities of the Islamic Republic of Iran Army. MSc Thesis, University of Tehran]. Tehran, Iran. https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/c15f632bf43de8d718e2df212a9b2c64.