ارزیابی جرم خیزی مجتمع های مسکونی مهر و نقش طراحی کالبدی در ارتقای امنیت با رویکرد CPTED (مطالعه موردی: مجتمع‌های مسکن مهر شهر زنجان)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

دوره 12، شماره 2، شهریور 1404، صفحه 19-36   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2023.81439.1303

نویسندگان

عظیم علی شائی¹؛ داریوش جهانی²؛ یعقوب حقی^{* 3}

¹استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور تهران، ایران

²استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور تهران،ایران

³دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

پ
داشتن محیط شهری ایمن با زیرساخت های مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم و ایجاد امنیت روانی در افراد، سبب افزایش سرزندگی و زیست پذیری فضای شهری بویژه در فضاهای متراکم و پرجمعیت شهری می گردد.این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی به دنبال بررسی تبیین میزان جرم خیزی مجتمع های مسکونی مهر و نقش طراحی کالبدی در پیشگیری جرائم و ارتقای امنیت با رویکرد CPTED در مجتمع های مسکن مهر شهر زنجان است. گردآوری داده ها با مطالعات کتابخانه ای و میدانی انجام شد. جامعه آماری شامل ساکنین مجتمع های مسکونی شهر زنجان به تعداد 19053 نفر است که با فرمول کوکران 377 نفر نمونه انتخاب شد. برای تحلیل داده ها از جداول آماری توصیفی، مدل تصمیم گیری چندمعیاره TODIM و آزمون تحلیل مسیر و مدل DPSIR با کمک نرم افزار Excel و SPSS استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان داد که وضعیت مؤلفه های طراحی و برنامه ریزی شهری مؤثر در ارتقای امنیت مجتمع های مسکن مهر شهر زنجان و پیشگیری از جرم با میانگین 49/3 قابل قبول است. همچنین طبق آزمون تحلیل مسیر، مؤلفه «پاسخ» بواسطه تاکید بر طراحی مبلمان و اِلِمان های شهری در محیط های عمومی؛ مناسب سازی محله برای اقشار آسیب پذیر؛ روشنایی و خوانایی شهر بویژه در شب ها؛ و مدیریت و حفاظت از محیط با اثر مستقیم 542/0 بیشترین ارتباط را با ارتقای امنیت و پیشگیری از وقوع جرم در مجتمع های مسکن مهر شهر زنجان دارد.

کلیدواژه‌ها

امنیت شهری؛ رویکرد CPTED؛ شهر زنجان؛ طراحی شهری؛ مسکن مهر

مراجع

1. بهرامی، ف.، مستوفی‌الممالکی، ر.، و سرائی، م. ح. (1396). تبیین نقش شاخص‌های کالبدی در راستای ارتقای امنیت شهروندان با رویکرد سپتد (بافت فرسوده زینبیه اصفهان). مجلة جغرافیا و توسعة فضای شهری، 4(1)، 1-21.
2. بیات‌رستمی، ر.، کلانتری، م.، و حسنی، س. (1391). توانمندسازی معابر و محلات شهری در برابر بزهکاری از طریق طراحی محیطی (CPTED). مشهد: دومین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت شهری.
3. پاک‌نژاد، ن. (1393). برنامه‌ریزی فضاهای امن شهری با رویکرد CPTED نمونة موردی محلة “آبک گلابدره” واقع در منطقة یک شهرداری تهران). هفت شهر، 4(47 و 48)، 58-69.
4. پورمحمدی، م. ر.، و اسدی، ا. (1393). ارزیابی پروژه‌های مسکن مهر شهر زنجان. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 14(33)، 171-192.
5. جلالیان، س.، حبیب، ف.، و ذاکر حقیقی، ک. (1395). تدوین مدلی مفهومی از عوامل محیطی مؤثر بر امنیت مجتمع‌های مسکونی (مطالعه موردی: مجتمع‌های مسکونی همدان). فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست، 18(ویژه‌نامه شماره 3 طراحی و مدیریت شهری)، 345-360.
6. حاجی‌علی‌زاده، ج.، حیدری، م. ت.، و رشیدی ابراهیم‌حصاری، ا. (1396). تحلیل مکانیزم‌های سپتد مؤثر بر امنیت و کاهش بزه در بافت‌های فرسوده شهری (مطالعه موردی: بافت فرسوده بخش مرکزی شهر زنجان). پژوهش‌های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، 6(3)، 51-72.
7. حیدری، م. ت.، و حضرتی، م. (1399). تبیین نقش امنیت اجتماعی در ارتقاء مؤلفه‌های سلامت اجتماعی محلات اسکان غیررسمی (موردی: محله اسلام‌آباد شهر زنجان). مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 15(1)، 233-248.
8. دیویس، ل. (1401). مکان‌های امن. ترجمه: م. هنرور و ا. امینی، تهران: انتشارات آرمان شهر.
9. صادقلو، ط.، بازرگان، م.، و بهشتیان‌مسکران، ع. (1394). سنجش میزان امنیت فضایی شهروندی با استفاده از مدل‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره (مطالعه موردی: مناطق سیزده‌گانه شهر مشهد). مجلة جغرافیا و توسعة فضای شهری، 2(3)، 75-90.
10. رفیعیان، م.، مویدی، م.، و سلمنا، ح. (1393). سنجش احساس امنیت شهروندان با استفاده از مؤلفه‌های منظر شهری (نمونه موردی: محله اوین). علوم جغرافیایی، 21(2)، 33-59.
11. سادات‌فاطمی، ن.، و پوردلویی، ک. م. (1395). حضورپذیری و حس مکان امنیت (نمونه موردی: منطقة 10 شهرداری مشهد). قزوین: پنجمین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم جغرافیا و برنامه‌ریزی، معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین.
12. شرافت‌پور، ج.، سرور، ر.، و عزت‌پناه، ب. (1401). تحلیل نقش طراحی محیطی در پیشگیری از جرائم و ارتقای امنیت شهرهای جدید (مورد مطالعه: شهر هشتگرد). برنامه‌ریزی توسعه کالبدی، 9(2)، 27-40.
13. شیری، س. (1398). تحلیل اثرات زیست‌پذیری فضای شهری بر شهرگرایی شهروندان (مطالعه موردی: مساکن مهر شهر زنجان). زنجان: پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشتة جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه زنجان.
14. فریدطهرانی، س. (1399). ترس در فضای شهری. تهران: آرمانشهر.
15. کرمونا، م. (1398). مکان‌های عمومی فضاهای شهری: ابعاد گوناگون طراحی شهری. تهران: انتشارات دانشگاه هنر.
16. کلانتری، م.، و نجفی، س. (1399). کیفیت زندگی و امنیت شهری: ارتباط بین رضایت از کیفیت زندگی و احساس امنیت در محلات شهری (مورد پژوهی: محلات کارمندان و اسلام‌آباد شهر زنجان). پژوهش‌های جغرافیای اقتصادی، 1(2)، 50-67.
17. کلکوهن، ا. (1399). طراحی عاری از جرم: ایجاد منطقه‌های امن و پایدار. ترجمه حمیدرضا عامری‌سیاهویی، مهرداد رایجیان‌اصلی، تهران: میزان.
18. کمالی، م.، و طبیبیان، م. (1392). راهبردها و معیارهای طراحی شهری برای دستیابی به امنیت شهری با استفاده از پیشگیری از جرم از طریق طراحی محیطی (CPTED) (مطالعه موردی: شهر زنجان). قزوین: اولین همایش ملی معماری، مرمت، شهرسازی و محیط زیست پایدار، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین.
19. گلکار، ک. (1386). مفهوم کیفیت سرزندگی در طراحی شهری. نشریه صفه، 16(44)، 23-33
20. مرکز آمار ایران. (1395). سرشماری عمومی نفوس و مسکن استان تهران تهران: مرکز آمار ایران.
21. مهرابی، س. و مهدوی، ا. (1395). نقش امنیت در میزان حضور شهروندان در فضاهای شهری. کرمان: اولین کنفرانس ملی شهرسازی، معماری، عمران و محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد حاج قاسم سلیمانی.
22. نویدنیا، م. (1389). اولویت امنیتی شهروندان در مناطق مختلف شهر تهران. فصلنامه نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 2(2)، 87-99.
23. نیومن، ا. (1400). خلق فضای قابل دفاع. ترجمه: ف. رواقی و ک. صابر، تهران: انتشارات طحان.
24. Abdulla, A., & Salleh, M. (2012). Fear of crime in gated and non-gated residential areas. Social and Behavioral Sciences, 35, 63-6
25. Brownlow, A. (2014) A geography of Men's Fear. Philadelphia: Department of Geography and Urban Studies, Temple University, A review, elsevier.com.
26. Khanh, H. L. P. (2011). The Role of social capital to access rural credit: A case study at Dinh Cu and Van Quat Dong village in coastal area of Thua Thien Hue province. Vietnam: Department of Urban and Rural Development, Swedish University of Agricultural Sciences, Master Thesis No 56.
27. Parnaby, P. (2014). Design of risk: Crime prevention through environmental design, social control, and the prospects of professionalism. Hamilton: Mc Master University, Ph.D. Thesis.
28. Petrella, L. (2018). Urban space and security policies: Between inclusion and privatization. Barcelona: UN Habitat, WUF.