تحلیل فرمالیستی اشعار دهخدا با تاکید بر مولفه‌ی وجه غالب

زبانشناسی و گویش های خراسان

مقاله 8، دوره 15، شماره 2 - شماره پیاپی 31، شهریور 1402، صفحه 180-207   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jlkd.2023.82308.1163

نویسندگان

اصغر خلیلی¹؛ آرش مشفقی^{* 2}؛ عزیز حجاجی کهجوق³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی،بناب،ایران

³استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی،واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران

چکیده

تحلیل آثار ادبی بر اساس چارچوب‌های زبان‌شناختی یکی از راه‌های مطالعه نظام‌مند این آثار است. در این پژوهش، سعی بر آن است که اشعار دهخدا را بر مبنای الگوی هنجارگریزی لیچ که شامل هشت نوع هنجارگریزی (آوایی، زمانی، سبکی، گویشی، معنایی، نحوی، نوشتاری و واژگانی) می‌باشد، مورد بررسی قرار دهیم. شیوه‌های مختلف هنجارگریزی و ساختارشکنی شعر ابتهاج برای خلق تصاویر شاعرانه مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته‌است. نتایج نشان داد که دهخدا از انواع هشت‌گانه هنجارگریزی لیچ استفاده کرده است و از این طریق توانسته زبان خود را برجسته سازد. در این میان، وی از هنجارگریزی زمانی بیش از سایر انواع هنجارگریزی بهره گرفته‌است. میزان کاربرد سایر انواع هنجارگریزی و پیامد آن‌ها نیز در مقاله بررسی شده است. به واسطه این هنجارگریزی‌ها‌، دهخدا با واژه های معمولی، منظور خود را به گونه‌ای نوآورانه و متفاوت و به زیباترین شیوه بیان می‌کند. همچنین تقدّم فعل بر سایر ارکان جمله از پربسامدترین نمونه‌های هنجارگریزی نحوی در شعر دهخدا است. با بکارگیری این شیوه، وی نوعی فعل‌گرایی و تأکید بر عمل به جای عامل را تداعی کرده‌است.

کلیدواژه‌ها

ساختارشکنی؛ تصویرسازی؛ هنجارگریزی؛ برجسته‌سازی؛ دهخدا؛ لیچ

سایر فایل های مرتبط با مقاله

8 123.pdf

مراجع

احمدی، بابک. (1386). ساختار و تأویل متن. تهران: نشر مرکز.

انوشه، حسن. (1381). فرهنگ نامه ادبی فارسی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

حسن­لی، کاووس. (1383). گونه­های نوآوری در شعر معاصرایران. تهران: نشر ثالث.

خلیلی جهان تیغ، مریم. (1380). سیب باغ جان «جستاری در ترفندها و تمهیدات هنری غزل مولانا». تهران: سخن.

درودیان، ولی الله. 1354 . دهخدای شاعر. تهران. انتشارات حقیقت.

دهخدا، علی اکبر. (1334). مجموعه اشعار دهخدا . به اهتمام محمد معین. تهران: زوار. چاپ اول.

سجودی، فرزان. (1376). سبک­شناسی شعر سپهری رویکردی زبان­شناختی. دانشگاه علامه طباطبایی تهران. پایان­نامه کارشناسی ارشد زبان­شناسی.

سنگری، محمدرضا. (1381). هنجارگریزی و فراهنجاری در شعر. مجله آموزش زبان و ادب فارسی، شماره 64، صص 9-4.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1368). موسیقی شعر. تهران: آگاه.

صالحی­نیا، مریم. (1382). هنجارگریزی نوشتاری در شعر امروز. فصلنامه پژوهش های ادبی، شماره 1، صص 94-83.

صفوی، کورش. (1373). از زبان­شناسی به ادبیات. جلد اول(نظم). تهران: نشر چشمه

.....................، (1379). از زبان­شناسی به ادبیات. جلد دوم(شعر). تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.

طغیانی، اسحاق. صادقیان، سمیه. (1390). هنجارگریزی در مجموعه شعر از این اوستا. مجله ادبیات پارسی معاصر، سال اول، شماره 1، صص 79-61

ظاهری بیرگانی، نسرین. (1389). بررسی هنجارگریزی در شعر شفیعی کدکنی بر مبنای الگوی لیچ، دانشگاه فردوسی مشهد. پایان­نامه کارشناسی ارشد زبان­شناسی

عباسی، حبیب الله. (1378). سفرنامه باران. تهران: نشر روزگار

علوی مقدم، مهیار. (1377). نظریه­های نقد ادبی معاصر. تهران: سمت

علی پور، مصطفی. (1378). ساختار و زبان شعر امروز. تهران: فردوس

غنی­پور ملکشاه، احمد. (1389). تحلیل چند نکته زبانی و فکری از مشخصه­های سبکی سایه. فصلنامه تخصصی سبک­شناسی نظم و نثرفارسی، سال سوم، شماره 7، صص 59-35

محسنی، مرتضی. (1389). بررسی انواع هنجارگریزی آوایی و واژگانی در شعر ناصرخسرو. فصلنامه تخصصی سبک­شناسی نظم ونثر فارسی، سال سوم، شماره 8، صص 24-1

موکاروفسکی، یان. (1373). زبان معیار و زبان شعر. (ترجمه احمد اخوت). اصفهان: مشعل

نبوی، محمد. مهاجر. مهران. (1376). به سوی زبان­شناسی شعر؛ رهیافتی نقش گرا. تهران: نشر مرکز

وبستر، راجر. (1382). پیش­درآمدی برمطالعه نظریه ادبی.( ترجمه الهه دهنوی). تهران: نشر روزگار

منابع انگلیسی

Leech, G.N, (1969), Linguistic Guide to English Poetry, London: Longman

Jakobson, R, (1960), Linguistics and Poetics, in Newton, K.M., Twentieth Century LiteraryTheory, London: Macmillan, PP.119-125.