سنجش رفتار بازار در صنعت محصولات لبنی با استفاده از تابع سود محور

مجله اقتصاد و توسعه کشاورزی

مقاله 5، دوره 37، شماره 3 - شماره پیاپی 60، مهر 1402، صفحه 309-323   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jead.2023.80560.1175

نویسنده

حبیب شهبازی^*

گروه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه سید جمال الدین اسدآبادی، اسدآباد، همدان، ایران

چکیده

بازار و شرایط حاکم بر آن به‌ویژه صنعت مواد غذایی همواره یکی از مسائل مهمِ پیشرویِ تصمیم‌گیران می‌باشد. زیرا شرایط بازار به لحاظ سطح رقابت برای دسترسی به کالا از منظر تصمیم‌سازان دولتی و به لحاظ قیمت برای تولید و عرضه‌کنندگان بخش خصوصی اهمیت دارد. محصولات لبنی به‌ویژه شیر و پنیر از منظر مصرف‌کننده یک کالای سلامتی‌بخش، از منظر تولیدکنندگان یک کالای تولیدی راهبردی و از منظر تصمیم‌گیرندگان دولتی یک عامل در تغییر سطح رفاه اجتماعی می‌باشد. بنابراین رفتار بازار اثر مهمی بر قیمت و از آن رو بر انگیزه تولید و در نهایت مصرف شیر و پنیر دارد. در این پژوهش سعی شده است یک چارچوب ساختاری برای بررسی رفتار صنعت محصولات لبنی به ویژه شیر و پنیر (به لحاظ سنجش سطح رقابت یا انحصار) با استفاده از تابع سود ارائه شود. همچنین با استفاده از رویکرد تغییرات حدسی (CV) [1] بر اساس مطالعه هوانیسیان و بوزیک (Hovhannisyan and Bozic, 2013) میزان اضافه‌بهای ناشی از وجود قدرت بازاری در سطح خرده‌فروشی برای سال‌های 1395-1400 در 7 استان منتخب برآورد شده است. نتایج نشان می‌دهد در مورد صنعت شیر، خرده‌فروشان بیشترین سود را در شیر برند B1 (شیر تولیدی شرکت صنایع شیر ایران) در طول سال‌های مورد مطالعه دریافت کرده‌اند. به‌گونه‌ای که بطور متوسط اضافه‌بهایی معادل 8/4 درصد دریافت کرده‌اند در حالی‌که این اضافه‌بها برای شیر تولیدی سایر برندها معادل 9/3 درصد می‌باشد. در مورد پنیر، اگرچه اضافه‌بها دریافتی خرده‌فروشان از پنیر B2 (پنیر تولیدی در شرکت‌های رقیبِ شرکت صنایع شیر ایران- بطور متوسط 0/4 درصد-) بیشتر است، اما تفاوت زیادی با اضافه‌بهای دریافتی پنیر تولیدی شرکت صنایع شیر ایران (بطور متوسط 9/3 درصد) ندارد. همچنین نتایج بیانگر آن است که ناهمسانی منطقه‌ای زیادی در بین استان‌‌های کشور (استان‌های مورد مطالعه) در صنعت محصولات لبنی وجود دارد بطوری‌که اضافه‌بها در سطح خرده‌فروشی در استان‌های مختلف متفاوت است که مهمترین دلیل آن می‌تواند تفاوت در سطح توسعه یافتگی در صنایع لبنی در استان‌های مختلف باشد. اضافه‌بها در شیر برند B1 از 3/3 درصد در استان آذربایجان‌شرقی تا 7 درصد در استان خراسان‌رضوی تغییر داشته است. اما خرده‌فروشان برای شیر تولیدی سایر برندها یعنی B2 از 3 درصد در استان آذربایجان‌غربی تا 9/6 درصد در استان اصفهان اضافه‌بها دریافت کرده‌اند. در مورد پنیر، اضافه‌بهای دریافتی شرکت‌های رقیبِ شرکت صنایع شیر ایران از 2 درصد در استان فارس تا 5/6 درصد در استان آذربایجان‌شرقی تغییر داشته است. اما خرده‌فروشان برای پنیر تولیدی در شرکت صنایع شیر ایران از 5/1 درصد در استان آذربایجان‌شرقی تا 7/6 درصد در استان فارس اضافه‌بها دریافت کرده‌اند. توجه به تفاوت‌های منطقه‌ای در برندینگ و بازاریابی محصولات شیر و پنیر، اهمیت دارد. همچنین، در نظر گرفتن عوامل سهم بازاری و تغییرات حدسی نیز می‌تواند در تعیین استراتژی‌های تولید و بازاریابی مؤثر باشد.
 
[1]- Conjectural Variation

کلیدواژه‌ها

اضافه‌بها؛ تابع سود؛ تغییرات حدسی؛ رفتار بازار؛ قدرت بازاری

مراجع

1. 1. Baggio, M., & Chavas, J. (2009). On the consumer value of complementarity: A benefit function approach. American Journal of Agricultural Economics, 91, 489–502. https://doi.org/10.1111/j.1467-8276.2008.01188.x
   2. Bergès-Sennou, F. (2006). Store loyalty, bargaining power and the Private Label production Issue. European Review of Agricultural Economics, 33, 315–355. https://doi.org/10.1093/eurrag/jbl018
   3. Berry, S. (1994). Estimating discrete-choice models of product differentiation. RAND Journal of Economics, 25, 242–262.
   4. Bewley, R. (1986). Allocation Models: Specification, Estimation, and Applications. Cambridge, MA: Ballinger.
   5. Cavalleri, M., Eliet, A., Mcadam, P., Petroulakis, F., Soares, A., & Vansteenkiste, I. (2019). Concentration, Market Power and Dynamism In. Frankfurt and Main: European Central Bank (ECB).
   6. Cohen, M., & Cotterill, R. (2011). Assessing the impact of retailer store brand presence on manufacturer brands in an equilibrium framework. Journal of Industrial Economics, 59, 372–395. https://doi.org/10.1111/j.1467-6451.2011.00460.x
   7. Corts, K. (1999). Conduct parameters and the measurement of market power. Journal of Econometrics, 88, 227–250. https://doi.org/10.1016/s0304-4076(98)00028-1
   8. Danisman, G., & Demirel, O. (2018). Bank risk-taking in developed countries: The influence of market power and bank regulations. Journal of International Financial Markets, Institutions And Money, 59, 202-217. http://doi.org/10.1016/J.Intfin.2018.12.007
   9. Dhar, T., Chavas, P., Cotterill, R., & Gould, B. (2005). An econometric analysis of brand level strategic pricing between Coca-Cola company and Pepsico. Journal of Economics and Management Strategy, 14, 905–931. https://doi.org/10.1111/j.1530-9134.2005.00087.x
   10. Dixon, G., & Somma, E. (2003). The evolution of consistent conjectures. Journal of Economic Behavior and Organization, 51, 523–536.
   11. Food and Agricultural Organization. (2023, January 9). Faostat. Retrieved From Http:/ www.Faostat.org.
   12. Fozouni Ardekani, Z., Farhadian, H., & Pezeshkirad, Gh.R.. (2017). Determine the degree of dairy industry development in Iran provinces; Using numerical taxonomy technique. Iranian Journal of Food Science and Technology, 14(64), 51-60. (In Persian with English abstact)
   13. Friedman, J., & Mezzetti, C. (2002). Bounded Rationality, Dynamic Oligopoly, and Conjectural Variations. Journal of Economic Behavior and Organization, 49, 287–306. https://doi.org/10.1016/s0167-2681(02)00005-7
   14. Genesove, D., & Mullin, W. (1998). Testing static Oligopoly models: Conduct and cost in the sugar industry, 1890-1914. RAND Journal of Economics, 29, 355–377. https://doi.org/10.1016/s0167-2681(02)00005-7
   15. Gisser, M. (1982). Welfare implications of Oligopoly in U.S. food manufacturing. American Journal of Agricultural Economics, 64(4), 616-624. http://doi.org/10.2307/1240570
   16. Goodwin, B., & Harper, D. (2000). Price transmission, threshold behavior, snd asymmetric adjustment in the U.S. Pork sector. Journal Of Agricultural and Applied Economics,, 32(3), 543-553. https://doi.org/10.1017/s1074070800020630
   17. Hosseini, S., Abbasifar, A., & Shahbazi, H. (2008). Study of market power in Iranian red meat marketing chain. Agricultural Economics and Development Journal, 16(1), 105-120. [In Persian with English Abstact]
   18. Hosseini, S., Shahbazi, H., & Abbasifar, A. (2008). Measuring the market power in the sugar imports market in Iran. Iranian Economic Research, 10(34), 145-160. (In Persian with English abstract)
   19. Hovhannisyan, V., & Bozic, M. (2013). A benefit-function approach to studying market power: an application to the U.S. yogurt market. Journal of Agricultural and Resource Economics, 38(2), 159-173.
   20. Hovhannisyan, V., & Gould, B. (2012). A structural model of the analysis of retail market power: The case of fluid milk. American Journal of Agricultural Economics, 94, 67–79. https://doi.org/10.1093/ajae/aar124
   21. Hovhannisyan, V., & Stiegert, K. (2011). Vertical channel analysis of the U.S. milk market. Agricultural & Applied Economics Association’s 2011 AAEA & NAREA Joint Annual Meeting. Pittsburg: Available Online At Http://Ageconsearch.Umn.Edu/Bitstream/ 103631/2/Paper_1_AAEA2011.Pdf.
   22. Hyde, C., & Perlof, J. (1998). Multimarket market power estimation: The Australian retail meat sector. Applied Economics, 30, 1169–1176. https://doi.org/10.1080/000368498325066
   23. Khodadad-Kashi, F., & Moradi, M. (2017). Comparing market power, cost efficiency and conjectural elasticity of Iran’s banking sector: Pre and post banking sanctions. Quartery Journal of Economic Research and Policiesqjerp, 24, 7-32. (In Persian with English abstract)
   24. Khodadad-Kashi, F., Noraniazad, S., & Eshaghi Gorji , M. (2016). The extent of competition, monopoly and behavioral pattern in Iran’s industries using non-structural approach. Iranian Journal of Trade Studies, 21(1), 1-30. (In Persian with English abstract)
   25. Kopp, T., & Sexton, R. (2021). Farmers, traders and processors: Buyer market power and double marginalization in Indonesia. American Journal of Agricultural Economics, 103(2), 543-568. http://doi.org/10.1111/Ajae.12149
   26. Kutlu, L., & Sickles, R. (2012). Estimation of market power in the presence of firm level inefficiencies. Journal of Econometrics, 168, 141–155. https://doi.org/10.1016/j.jeconom.2011.11.001
   27. Luenberger, D. G. (1992). Benefit functions and duality. Journal of Mathematical Economics, 21, 461–481. https://doi.org/10.1016/0304-4068(92)90035-6
   28. Mchugh, C., Coleman, S., & Kerr, D. (2021). Technical indicators for energy market trading. Machine Learning with Applications, 6, 100182. https://doi.org/10.1016/j.mlwa.2021.100182
   29. O' Donnell, C. J. (1999). Marketing margins and market power in the Australian dairy processing and retailing sectors. Annual Conference of The Australian Agricultural and Resource Economics Society.
   30. O'Donnell , C., Griffith, G., Nightingale, J., & Piggott, R. (2007). Testing for market power in the Australian grains and oilseeds industries. Agribusiness, 23(3), 349-376. http://doi.org/10.1002/Agr.20128
   31. Piggott, R., Griffith, R., & Nightingale, J. (2000). Market power in the Australian food chain: Towards a Research Agenda. UNE-67A: RIRDC Project.
   32. Salami, H., & Shahbazi, H. (2009). Application of the implicitly directly additive demand system (AIDADS) in modeling consumption behavior of the Iranian households for selected food commodities. Journal Of Economics And Agricultural Development, 23(1), 108-118. (In Persian with English abstract). http://doi.org/10.22067/JEAD2.V1388I1.2074.
   33. Sheyhaki-Tash, M., & Gholipoor, E. (2013). Relationship between product market structure and intensity of labor market flexibility: Case study of Iranian manufacturing industries. The Journal of Planning and Budgeting, 8(3), 67-86. (In Persian with English abstract)
   34. Shahbazi, H. (2015). Generic advertising optimum budget for Iran’s milk industry. Journal Of Agricultural Economics and Development, 29(4), 389-400. (In Persian with English abstact). http://doi.org/10.22067/JEAD2.V29I4.49202.
   35. Shahbazi, H., & Hosseini, S. (2009). An economic model of red meat marketing margin behavior in Iran. Iranian Journal of Agricultural Economics and Development Research, 40(1), 74-65. (In Persian with English abstact)
   36. Shahbazi, H., Kavoosi, M., Peikani, G., Erfanian, Z., & Abedi, S. (2009). Estimation of monopoly Welfare loss in Iranian milk production industry. Agricultural Economics and Development, 17(1), 39-53. (In Persian with English abstract)
   37. Stock Exchange Organization. (2023, January 9). Retrieved from Https://Tse.Ir/.
   38. Villas-Boas, S. (2007). Vertical relationships between manufacturers and retailers: Inference with limited data. Review of Economic Studies, 74, 625–652. https://doi.org/10.1111/j.1467-937x.2007.00433.x
   39. Wang, S., Stiegert, K., & Dhar, T. (2010). Strategic pricing behavior under asset value maximization. Canadian Journal of Agricultural Economics, 58, 151–170. https://doi.org/10.1111/j.1744-7976.2009.01174.x
   40. Wann, J.J., & Sexton, R. (1992). Imperfect competition in multiproduct food industries with application to pear processing. American Journal of Agricultural Economic, 74(4), 980-999. https://doi.org/10.2307/1243196
   41. Werden, G., & Froeb, L. (1994). The effects of mergers in differentiated products industries: Logit demand and merger policy. Journal of Law, Economics, and Organization, 94, 407–426. https://doi.org/10.1093/oxfordjournals.jleo.a036857
   42. World Population Review. (2023, January 9). Milk Consumption By Country. Retrieved from Https://Worldpopulationreview.Com/Country-Rankings/Milk-Consumption-By-Country.
   43. Yildirim, C., & Kasman, A. (2021). Market Power Evolution And Convergence in European Banking: an Empirical Note. Bulletin of Econonomic Research, 73, 535–544. http://doi.org/10.1111/Boer.12262
   44. Zeraat-Kish, S., & Omidvar, Z. (2016). Evaluation of rainbow trout market power in Iran. Breeding and Aquaculture Sciences Quarterly, 9(3), 27-52. (In Persian with English abstact)