چالش ساختارهای نظارتی و بازتعریف مفاهیم «خود» و «دیگری» در رمان زیبا صدایم کن

جستارهای نوین ادبی

دوره 56، شماره 2 - شماره پیاپی 221، شهریور 1402، صفحه 1-21   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.2023.76558.1297

نویسنده

زهرا طاهری^*

استادیار زبان و ادبیات انگلیسی، دانشگاه کاشان، ایران

چکیده

مقالۀ حاضر به‌‌بررسی مقولۀ «فرهنگ نظارتی» و ارتباط آن با مقولۀ خانواده در ادبیات نوجوان می‌پردازد. نویسنده با بهره-گیری از نظریات منتقدانی نظیر فوکو و فلنگن و تمرکز بر موضوعاتی نظیر «نگاه خیره»، «نظارت خودخواسته» و «نظارت عرضی» در‌پی پاسخ به این پرسش بنیادی است که چگونه «فرهنگ نظارتی» نوین بر هویت نوجوان و تعریف پدیدۀ شهروندی وی تأثیرگذار است؟ بدین منظور کتاب زیبا صدایم کن، نوشتۀ فرهاد حسن‌زاده، بررسی می‌شود تا با استفاده از شیوه‌ی توصیفی ـ ‌تحلیلی و تمرکز برساختارهای نظارتی نه‌تنها به‌چگونگی کارکرد آنها در حفظ ساختارهای فرهنگی حاکم بپردازد، بلکه تأثیر آنها را در شکل‌گیری هویت نوجوان و تعریف وی از «خود»، «دیگری» و ارزش‌های اخلاقی مورد بررسی قرار دهد. چنین استدلال می‌شود که همگام با گفتمان پسا-اومانیستی رسالت ادبیات نوجوان نیز، علی‌رغم نقش ویژه آن در درونی کردن ساختارهای نظارتی و هنجارها، تغییر کرده است؛ به‌دیگرسخن، این آثار با ارائۀ تصویر قهرمانی شورشی و ساختارگریز «ضدروایتی» را رقم می‌زنند تا از یک سو گسترۀ ساختارهای سلسله‌مراتبی نظارتی را به‌تصویر کشند و از سوی دیگر محدودۀ طغیان در برابر نظم اجتماعی را تعیین کنند؛ بدین‌ترتیب، نوجوان به ادراکی نوینی از مقوله‌های «نظارت»، «خود»، «دیگری» و اخلاق فردی می‌رسد که لازمۀ حیات مدنی امروزه به‌شمار می‌رود.

کلیدواژه‌ها

نگاه خیره؛ نظارت خودخواسته؛ هویت فردی؛ ادبیات نوجوان؛ فرهاد حسن‌زاده

مراجع

آقابابایی، خوزانی، محجوب، فرشته؛ دلیلی، فتانه. (1400). «کاربست مؤلفه‌های «ادبیات مرزی» در دو داستان زیبا صدایم کن و دنی قهرمان جهان». مطالعات ادبیات کودک. دوره 12. شماره 1. 54-23.

حسن‌‌زاده، فرهاد. (1394). زیبا صدایم کن. انتشارات افق: تهران.

رنجبر، محمود. (1397). «تحلیل رئالیسم انتقادی شخصیت پروبلماتیک در رمان زیبا صدایم کن». نقد و نظریه ادبی. دوره دوم. 119-99.

شیخ حسینی، زینب؛ پور یزدان‌‌پناه، آرزو. (1400). «تحلیل خوانندۀ درون متن در رمان‌های زیبا صدایم کن و هستی». مطالعات ادبیات کودک. دوره 12. شماره 2. 206-181.

صدیقی، مصطفی. (1401). «چالش متنهای ظاهری و زایشی در رمان زیبا صدایم کن». مجلۀ مطالعات ادبیات کودک. دورۀ 13. شماره 2. 221-244. DOI: 10.22099/JCLS.2021.40541.1876

Ajana, B. (2005). Surveillance and Biopolitics. Electronic Journal of Sociology, 7, 1-15.

Allen, C. E. (2007).The Adolescent Rebellion against Panoptical Society: A Foucauldian Analysis of Adolescent Development in Contemporary Young Adult Novels. East Tennessee State University.

Appia, K. A. (1992) Identity, Authenticity, Survival: Multicultural Societies and Social reproduction. In Amy Gutmann (Ed). Multiculturalism and the Politics of Recognition. Princeton: Princeton University Press.

Dobson, J. E., and Fisher, P. F. (2007). The Panopticon's Changing Geography. Geographical Review, 97(3), 307-323.

Eliza T. Dresang & Kathryn McClelland (1999) Radical Change: Digital Age Literature and Learning, Theory Into Practice, 38:3, 160-167.

Flanagan, V. (2014). Technology and Identity in Young Adult Fiction: The Posthuman Subject. Springer.

Foucault, M. (1977a). Discipline and Punish: The Birth of the Prison. Vintage.

Foucault, M. (2008b). Psychiatric Power: Lectures at the College de France, 1973-1974 (Vol. 1). Macmillan.

Fraser, N. (1998). From Redistribution to Recognition? Dilemmas of Justice in a “Post-socialist” Age. Teoksessa Cynthia Willett (toim.): Theorizing Multiculturalism: A Guide to the Current Debate.

Grenby, Mattew O. (2013). Little Goody Two-Shoes and other Stories: Originally Published by John Newberry. Palgrave Macmillan.

Howarth, David. (2006). Space, Subjectivity, and Politics. Alternatives: Global, Local, Political, 31(2), 105-134.

Long, J. C. (1992). Foucault's Clinic. Journal of Medical Humanities, 13(3), 119-138.

Lyon, D. (2018a). The Culture of Surveillance: Watching as a Way of Life. John Wiley & Sons.

Lyon, D. (1994b). The Electronic Eye: The Rise of Surveillance Society. U of Minnesota Press.

Lyon, D. (2003c). Surveillance as Social Sorting: Privacy, Risk and Digital Discrimination. Routledge.

Lyon, D. (2007d). Surveillance Studies: An Overview. Polity.

May, T. (2005). Gilles Deleuze: An Introduction. Cambridge University Press.

Taylor, C. (2012). Foucault and Familial Power. Hypatia, 27(1), 201-218.

Trites, Roberta Seelinger. (2000). Disturbing the Universe: Power and Repression in Adolescent Literature. Iowa: University of Iowa Press.

Wolf, Shelby A. and et al. (2011). Handbook of Research on Children’s and Young Adult Literature. New York: Routledge.