تحلیل محتوای مهارت‌های زندگی در کتاب‌های برگزیده کودکان (گروه‌های سنی الف، ب و ج)

جستارهای نوین ادبی

دوره 56، شماره 2 - شماره پیاپی 221، شهریور 1402، صفحه 23-53   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.2023.77416.1322

نویسنده

سمیه رضایی^*

استادیار گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فرهنگیان

چکیده

هدف از پژوهش حاضر بررسی مؤلفه‌های مهارت‌های زندگی در کتاب‌های برگزیده کودکان است. در میان کتاب‌های منتشرشده برای کودکان، بعضی از آثار به‌عنوان کتاب‌های برتر انتخاب می‌شوند که والدین و مربیان و کسانی که به‌نوعی با کودکان سروکار دارند، به آن‌ها اقبال بیشتری نشان می‌دهند. در این پژوهش، این کتاب‌ها از منظر چندی و چگونگی طرح مهارت‌های زندگی بررسی و تحلیل شدند. این پژوهش به روش تحلیل محتوا انجام شده است. جامعه آماری، کتاب‌های برگزیده کودکان و نوجوانان و نمونه‌های آماری پرجایزه‌ترین کتاب‌های منتخب از کتابشناسی برگ‌های ماندگار است که به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شده‌اند. پژوهشگر آثار داستانی را که بیشترین جایزه را در زمینه متن، به خود اختصاص داده‌اند، انتخاب و بر اساس کیفیت و میزان طرح مؤلفه‌های مهارت‌های زندگی بررسی و تحلیل کرده است. نتایج حاکی از این است که مهارت‌های همدلی، تفکر خلاق، مهارت‌های ارتباطی و تفکر انتقادی بیشترین فراوانی را در میان کتاب‌ها دارند. در اغلب داستان‌های بررسی‌شده، شخصیت‌هایی که از مهارت‌های زندگی برخوردار بودند، شخصیت‌های موفق و کامیاب داستان‌ها بودند و شخصیت‌هایی که فاقد مهارت بودند، در پایان داستان ناکام می‌ماندند.

کلیدواژه‌ها

مهارت‌های زندگی؛ کتاب‌های برگزیده کودک؛ همدلی؛ تفکر خلاق

مراجع

البرزی، محبوبه. (1394). «مؤلفه‌ها و مهارت‌های تفکر خلاق در کتاب‌های داستانی تصویری: تحلیلی بر مجموعه کتاب‌های مرغک». مطالعات ادبیات کودک. سال 1. شماره 11.

بهزادی‌فرد، سعید. (1395). تحلیل رفتار متقابل به زبان ساده. تهران: ما و شما.

حجازی، بنفشه. (1382). ادبیات کودکان و نوجوانان ویژگی‌ها و جنبه‌ها. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.

جزایری، علی و همکاران. (1399). مجموعه آموزش مهارت‌های زندگی. چاپ دوم. تهران: دانژه.

خالصی، عباس؛ عالی‌خانی، سیامک. (1382). مدرسه مروج سلامت (مرجع علمی ویژه دبیران). تهران: وزارت آموزش‌وپرورش.

رضایی، سمیه؛ نیک‌پناه، منصور. (1401). بررسی کیفیت و میزان طرح مهارت‌های زندگی در کتاب‌های پرخواننده کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان (در بازه زمانی 1385-1395). مطالعات ادبیات کودک. مقاله‌های آماده انتشار.

صفری، جهانگیر. (1399). بررسی مهارت‌های تفکر انتقادی، خودآگاهی، همدلی، تصمیم‌گیری و ارتباطی در داستان‌های فرهاد حسن‌زاده. سال 13. شماره 49.

فیشر، رابرت. (1385). آموزش تفکر به کودکان. ترجمه مسعود صفایی مقدم و افسانه نجاریان. اهواز: رسش.

محمدخانی، شهرام. (1383). مهارت‌های حل مسأله و تصمیم‌گیری مؤثر «ویژه دانش‌آموزان». تهران: طلوع دانش.

مکتبی فرد، لیلا و همکاران. (1389). «بررسی مهارت‌های تفکر انتقادی در داستان‌های کودکان و نوجوانان». مطالعات ادبیات کودک. سال 1. شماره 2.

مؤمنی، عصمت و همکاران. (1392). «بررسی مهارت‌های تفکر انتقادی در رمان‌های برگزیده نوجوان فارسی دهه 80 براساس فهرست پیتر فاسیونه». تفکر و کودک. سال 1. شماره 7.

میرحسینی، زهره؛ قاسمی، مهدی. (1397).«بررسی تحلیل محتوای مهارت‌های زندگی در کتاب‌های داستانی کودکان 4-9 سال کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان طی سال‌های 1378-1392». دانش‌شناسی (علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی و فناوری اطلاعات). سال 11. شماره 40.

ناصری. (1385). راهنمای برنامه آموزش مهارت‌های زندگی . تهران: سازمان بهزیستی.

نجفی بهزادی، سجاد؛ رضایی، حمید. (1399). بررسی تطبیقی مهارت‌های زندگی در رمان‌های نوجوانان اریش کستنر و فرهاد حسن‌زاده. مطالعات ادبیات کودک. سال 11. شماره 21.

نوری، ربابه. (1383). مهارت‌های تفکر نقادانه و خلاق «ویژه دانش‌آموزان». تهران: طلوع دانش.

-------. (1383). مهارت‌های خودآگاهی و همدلی. تهران: طلوع دانش.

-------. (1383). مقابله با استرس. تهران: طلوع دانش.

کلینکه، آ، ک. (1384). مهارت‌های زندگی. ترجمه محمدخانی. چاپ ششم. تهران: انتشارات سپند هنر.

Griffin, Shari L. (2005), "It’s the Thougth Conts. The Portrayal Of Problem Solving In Children Literature". Phd. Department of Curriculum and Instruction, University of Wyming.

Fisher, A. (2001), Critical Thinking: An Introduction. Cambridge: Cambridge University Press.

Lipman, M. (1988), "Critical Thinking: What can it be". Educational Leapership. Vol 46, No. 1. Sep.

World Health Organization (1993), Life Skil Education, Planning For research- Devision of Mental Health and Preventation of Substance abuse: Geneva.