بررسی شخصیت‌های داستان سووشون براساس نظریه سبک‌شناسی روایت سیمپسون و دستور نقش‌گرای هلیدی

زبانشناسی و گویش های خراسان

مقاله 1، دوره 15، شماره 2 - شماره پیاپی 31، شهریور 1402، صفحه 1-28   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jlkd.2023.84020.1190

نویسندگان

محمد رضا پهلوان نژاد^{* 1}؛ ریحانه احمدی²؛ سجاد باقری²

¹دانشیار زبانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

²دانشجوی کارشناسی ارشد زبانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

یکی از روش‌های بررسی تحول گفتمان در آثار ادبیات داستانی، تحلیل کاربرد زبان بر پایه نظریه دستور نقش‌گرای هلیدی در چارچوب انتخاب‌گری در زبان و همچنین مؤلفه‌های سبک‌شناسی روایت بر اساس نظریه سیمپسون است. این تحقیق بر روی داستان سووشون اثر سیمین دانشور انجام‌شده و این دیدگاه‌‌ها در داستان مورد بررسی قرارگرفته‌اند. روش تحلیل بر اساس دستور نقش‌گرای هلیدی بر مبنای فرانقش اندیشگانی و تجربی، فرایند افعال و وجه، و نظریه سبک‌‌شناسی روایت سیمپسون، بر مبنای شخصیت‌‌پردازی، الگوهای جامعه‌شناختی زبان، ساختار متنی و بینامتنیت، انجام گرفته است. این تحقیق به روش گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای و به شیوه تحلیلی انجام شده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که انتخاب نوع واژگان، فرایند افعال و همچنین کاربرد وجه در داستان سووشون و نحوه معرفی ویژگی شخصیت‌های داستان ارتباط معناداری وجود دارد که با تحلیل فرایندها و نحوه بازنمایی شخصیت‌‌های داستان مشخص شده است که سبک و انتخاب‌های نویسنده در زمینه مؤلفه‌های شخصیت‌‌پردازی، الگوهای جامعه‌شناختی زبان، ساختار متنی و بینامتنیت، به‌صورت دقیق و جزئی‌تر ویژگی شخصیت‌های داستان را معرفی و متمایز می‌کند.

کلیدواژه‌ها

سبک‌شناسی روایت سیمپسون؛ دستور نقش‌گرا هلیدی؛ سووشون؛ شخصیت داستانی

مراجع

آقاگل‌‌زاده، فردوس و ابراهیم پور، شیرین (۱۳۸۷). بررسی زبان‌شناختی دیدگاه روایتگری داستان»روز اول قبر«صادق چوبک. در چارچوب مدل سیمپسون. مجله نقد ادبی. دوره یک، شماره ۳.

 

آقاگل‌‌زاده، فردوس و دیگران (1390). سبک‌شناسی داستان بر اساس فعل: رویکرد نقش‌گرا. فصلنامه بهار ادب. سال چهارم، شماره اول، پیاپی 11، 254-243.

باقری، سجاد و علیزاده، علی (۱۴۰۲). تحلیل گفتمان ون­دایکی هویت زنان در چهار رمان منتخب فارسی (سووشون، چراغ­ها را من خاموش می­کنم، سال بلوا، شوهر آهوخانم). مجله­ی زبان­شناسی و گویش­های خراسان. دوره ۱۵، ش3.

پهلوان‌‌نژاد، محمدرضا؛ وزیرنژاد، فائزه (1388). بررسی سبکی داستان چراغ‌‌ها را من خاموش می‌‌کنم با رویکرد فرانقش میان فردی نظریه نقش‌گرایی. مجله ادب پژوهی. شماره هفتم و هشتم، 51-77.

تقوی، محمد و قدیریان، اندیشه (1387). ویژگی‌‌های ساختاری و روایتی حکایت‌‌های مشایخ در مثنوی‌‌های عطار. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد. ش 160. 115-136.

تولان، مایکل (1386). روایت‌‌شناسی، درآمدی زبان‌‌شناختی-انتقادی. ترجمه فاطمه علوی و فاطمه نعمتی. تهران: سمت.

حیدری، فاطمه و پاسبان وطن، سمانه (۱۴۰۰). روایت شناسی داستان‌های معاصر بر اساس الگوی روایتگری سیمپسون: با نگاهی به آثار جلال آل احمد، غلامحسین ساعدی ومحمود دولت‌آبادی. فصل‌نامه علمی تخصصی مطالعات زبان فارسی. سال چهارم، ش .۸

خیام‌‌پور، عبدالرسول (1389). دستور زبان فارسی. تبریز: ستود

دانشور، سیمین (1380). سووشون. تهران: انتشارات خوارزمی. چاپ پانزدهم.

دبیرمقدم، محمد (1378). زبان‌‌شناسی نظری. تهران: انتشارات سخن.

دبیرمقدم، محمد و ملکی، سیما (۱۳۹۷). بررسی ویژگی­های سبکی تکرار کامل در رمان سووشون و بوف­کور. زبان­پژوهی. دوره ۱۰، ش ۲۶. ۸۵-۱۰۵.

رحمانی، مهرداد و شهرامی، محمدباقر (۱۴۰۱). سبک­شناسی و تنوع زبانی در داستان­ها سیمین دانشور و بززگ علوی از منظر زبان­شناسی نقش­گرای هلیدی. مطالعات زبان فارسی (شفای دل). دوره ۵، ش ۱۰. ۱۷-۳۸.

رضویان، حسین (1390). سبک‌‌شناسی روایت در داستان‌‌های کوتاه. پایان‌‌نامه دکتری زبان‌‌شناسی. دانشگاه تربیت مدرس.

رضویان، حسین و آقاگل‌‌زاده، فردوس (1391). سبک‌‌شناسی روایت در داستان‌‌های کوتاه "چشم‌شیشه‌ای" اثر صادق چوبک. نامه نقد. مجموعه مقالات دومین همایش ملی نقد ادبی با رویکرد نشانه‌‌شناسی ادبیات.

رنجبر، ابراهیم (۱۳۹۱). جنبه­های نمادین رمان سووشون. فنون ادبی. دوره ۴، ش ۱. ۶۳-۱۰۶.

ساسانی، فرهاد (1389). معناکاوی: به‌سوی نشانه‌‌شناسی اجتماعی. تهران: علم. چاپ اول.

سجودی، فرزان (1390). نشانه‌‌شناسی کاربردی. تهران: انتشارات علم. چاپ دوم.

سلطانی، سید علی‌اصغر (1387). قدرت، گفتمان و زبان (سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران). تهران: نشر نی. چاپ دوم.

شعیری، حمیدرضا (1392). تجزیه‌وتحلیل نشانه-معناشناختی گفتمان. تهران: سمت.

غفاری، محمد و نجومیان، امیرعلی (1391). گفتمان غیرمستقیم آزاد و اهمیت آن در سبک‌‌شناسی روایت: بررسی مقابله‌‌ای داستان‌‌های مدرنیستی و پیش­مدرنیستی. نقد زبان و ادبیات خارجی. ش 9. 79-112.

قریب، عبدالعظیم و همکاران (1392). دستور زبان فارسی. تهران: ناهید.

قربانی مادوانی، زهره. آقا بابائی، سمیه (۱۴۰۰). تحلیل مقایسه ای استعاره های مفهومی در اشعار فروغ فرخزاد و غاده السمان با تکیه بر حوزه مفهومی عشق. فصلنامه متن پژوهی ادبی. دوره ۲۵، ش ۸۹.

Halliday, Michael (1978). Language as Social Semiotics. London: Edward Arnold.

Halliday, Michael & Matthiessen, Christian (2014). an Introduction to Functional Grammar. London: Taylor & Francis.

Leech, G. N. & Short, M. H. (1981). Style in Fiction. London: Longman.

Perkins, M. (1983). Modal Expressions in English. (Open Linguistics Series.) London: Pinter.

Simpson, P. (1993). Language, Ideology and point of view. London: Routledge.

Simpson, P. & Montgomery, M. (1995). Language, Literature and Film: The Stylistics of Bernard MacLaverty, s cal. In Verdonk, P. and Weber, J. J. (eds) Twentieth Century Fiction: From Text to Context. London: Routledge. Pp: 64-138.

Simpson, P. (2004). Stylistics: A Resource Book for Students. London: Rutledge.