مواجهه‌ای انتقادی با دغدغه‌های فلسفه دانشگاهی در ایران

پژوهش نامه مبانی تعلیم و تربیت

مقاله 1، دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 24، اسفند 1401، صفحه 5-35   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fedu.2023.76163.1150

نویسنده

حسین مصباحیان^*

استادیار، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

در این مقاله تلاش شده است با تکیه بر پژوهش‌ها و آموزش‌هایی که در گروه فلسفه دانشگاه تهران صورت گرفته است، عناصر و مؤلفه‌های فلسفه دانشگاهی در ایران صورت‌بندی شوند و بر پایه اصل «معاصر بودن در فلسفه ورزی» مورد بررسی انتقادی قرار گیرند. گروه فلسفه دانشگاه تهران، در این نوشته، از آن رو نماد فلسفه دانشگاهی قلمداد شده است که این نهاد، نخستین گروه رسمی و تثبیت شده فلسفه در ایران بوده و بسیاری از استادانی که در دیگر گروه‌های فلسفه در سطح کشور مشغول تدریس شده‌اند از دانش‌آموختگان این گروه بوده‌اند. ازاین‌رو توجه به دغدغه‌های آموزشی-پژوهشی این گروه می‌تواند در فهم پدیدار فلسفه دانشگاهی ایران بینش‌آفرین و رهگشا باشد. در این مقاله بحث شده است که از پیشینه یک صدساله گروه فلسفه دانشگاه تهران شش ویژگی قابل‌ استخراج است که کمابیش می‏توانند در پیوند با یکدیگر عناصر و مؤلفه‌های فلسفه دانشگاهی در ایران به شمار آیند. این عناصر عبارت‌اند از: ۱. کانونی‌بودن توجه به مسائل مابعدالطبیعی؛ ۲. حضور پررنگ فلسفه اسلامی، تاریخ و لوازم آن (زبان عربی، منطق، کلام و عرفان اسلامی)؛ ۳. حضور دائمی فلسفه تطبیقی با همه تنوعاتش؛ ۴. دغدغه‏هایی ناظر بر مسائل فلسفی معاصر (در مقیاسی به مراتب کمتر از سه ویژگی پیشین)؛ ۵. جهت‌گیری تدریجی و بطئی از رویکردی عمومی و کلی به رویکردی تخصصی و فنی با تاریخ و مسائل فلسفی در هر دو حوزه آموزش و پژوهش؛ و ۶. حضور برخی از چهره‌های گروه فلسفه در ساختار قدرت سیاسی. مؤلفه‌های مذکور در بخشی دیگر از این مقاله با این پرسش‌ها مواجه شده‌اند که تا چه حد مسائلی که فلسفه دانشگاهی در حوزه‌های مذکور با آن‌ها سروکار داشته است، مسائل فلسفی امروز آن حوزه‌ها بوده‌اند؟ شیوه فلسفه خوانی در فلسفه دانشگاهی آیا اصولاً واجد امکانی برای دعوت به فلسفه‌ورزی بوده است؟ اگر قرار بر صورت‌بندی «شرایط امکان تأسیس تفکر فلسفی در ایران» باشد، فلسفه دانشگاهی آیا می‌تواند خود را همراه چنین دغدغه‌ای بداند و مشارکتی در آن داشته باشد؟
 

کلیدواژه‌ها

فلسفه دانشگاهی؛ مسائل مابعدالطبیعی؛ فلسفه تطبیقی؛ فلسفه ورزی؛ معاصر بودن

مراجع

Refrences:

Agamben, G. (2020). “What is the Contemporary?” In " What Is an Apparatus?" and Other Essays (pp. 39-54). Stanford University Press.

Aqili, Baqir. (2001). Biography of contemporary Iranian political and military figures, Volume 2, Tehran: Speech Publishing in collaboration with science Publishing. (In Persian)

Arab, Seyed Hassan and Ali Asghar Mohammadkhani (2009), Mahdavi Nameh: Celebration Letter of Dr. Yahya Mahdavi. Tehran: Hermes (In Persian)

Badiou, A. (2018). The century. John Wiley & Sons.

Boroujerdi, Mehrzad (1998). Iranian and Western intellectuals. Translated by Jamshid Shirazi; Tehran, Farzan. (In Persian)

Davari Ardaekani, Reza. (1995). What is Philosophy? Tehran: Institute for Humanities and Cultural Studies. (In Persian)

Derrida, Jacques (2002) Who’s Afraid of Philosophy? Right to Philosophy 1, Jan Plug, trans. Stanford, CA: Stanford University Press.

Faculty of Letters and Humanities. (1967). Year Book of Faculty of Letters and Humanities. Tehran: Tehran university publication. (In Persian)

Foucault, M. (1979). Discipline and Punish: The Birth of a Prison (trans. Sheridan, A.) Penguin: Harmondsworth.

Foucault, M. (1991). “Nietzsche, genealogy, history.” In P. Rabinow (Ed.), The Foucault reader (pp. 76–100). London: Penguin.

Ghaffari, Hossein (2017). A Critique of theory of Shaariate samet. Tehran: Hekmat Publication. (In Persian)

Ghavam Safari, Mahdi. (2016). Theory of Form in Aristotle’s Philosophy. Tehran: entesharat hekmat. (In Persian)

Ghavam Safari, Mehdi. (2007). How metaphysics is possible? Tehran: Research Institute for Islamic Culture and Thought. (In Persian)

Heidegger, Martin.What Is Philosophy?  Translated by Jean T. Wilde and William Kluback, New Haven, College and University Press, 1958.

Hosseini Beheshti, Seyyed Mohammad Reza and Ansari, Zeinab. (2020). Question of Being:Translation and interpretation of Heiddegger’s introduction to Being and Time. Tehran: Elmi publication. (In Persian)

Jafarian, Rasool (2013). Religious-political spectrum and organizations of Iran (from the coming to power of Mohammad Reza Shah to the victory of the Islamic Revolution, 1357-1320). Tehran. Publication of science. (In Persian)

Jaspers, Carl. (1995). My Philosophical Biography, (Ezatollah Fooladvand, Trans.). Farzan Publishing, Tehran. (In Persian)

Jaspers, Karl (1959). The Idea of the University: An Existentialist Argument for an Institution Concerned with Freedom. (H. A. T. Reiche and H. F. Vanderschmidt Trans.). Boston: Beacon Press.

Kasemi, Nosratollah. (1974). "Contemporary Obituaries" (Professor Mohammad Kazem Assar), Gohar, Issue 22. (In Persian)

Mesbahian, Hossein, & Norris, Trevor. (2017). Dieter Misgeld: A philosopher’s journey from hermeneutics to emancipatory politics: Springer.

Mesbahian, Hossein. (2010). “The necessary Conditions for the Possibility of Teaching Philosophy at the University, Falsafeh, (Journal of Philosophy), University of Tehran, 37:4 (Winter 2010), 21-36. (In Persian)

Mesbahian, Hossein. (2011). “The Necessary Conditions for Encountering the Humanities,” Rethinking the Humanities in Iran, Institute for Humanities & Cultural Studies. 475-505. (In Persian)

Mesbahian, Hossein. (2019). Modernity and its "other": A Critical encounter with Habermas's interpretation of modernity as an unfinished project (Tehran: Agah, 2019). (In Persian)

Mesbahian, Hossein. (2012). “The Man of Desires and Name of God as the Otherwise than Being: God's Subjectivity and Subjectivity as "other-in-the-Self" versus Human Subjectivity,” Jostarha-ye Falsafeh-ye Din (Philosophy of Religion Studies), 1:1 Spring-Summer 2012), 119-134. (In Persian)

Mesbahian, Hossein. (2020). "Phenomenology of Poverty", Iran Farda Magazine, No. 59, Continuous Issue 131.80-82. (In Persian)

Mesbahian, Hossein. (2020). “A Phenomenological Encounter with the Covid 19 Crisis Focused on Boundary Situations.” Journal of Philosophical Investigations, 14, 31, 305-331. (In Persian)

Mesbahian, Hossein. (2021), "Reinventing the Self: A Philosophical Encounter with the Historiography of Cultural Identity". Historical Perspective&Historiography, 29, 23, 255-274. (In Persian)

Mesbahian, Hossein. (2021). “Recognition to Come: Towards a Deconstructive Encounter with Iranian Identity in a Globalized World”, Religions. 12(1), 52.

Nasr, Seyed Hossein (2009) Islamic Studies in the Contemporary World; Tehran, Scientific and Cultural Publications. (In Persian)

Nietzsche, F. (1997).  Untimely meditations. Cambridge University Press.

Rajabi, Ahmad (2019). Transcendental Finitude. An Investigation about Heidegger's fundamental ontology. Tehran: Hermes publication. (In Persian)

Rezazadeh Shafaq, Sadegh. (1963). Anthem of Mehr. Tehran: Published by Ibn Sina. (In Persian)

Talebzadeh, Seyyed Hamid. (2017). A Dialogue between Hegel and Muslim Philosophers.Tehran: Hermes Publication. (In Persian)