بررسی تأثیر رهبری متناقض‌نما بر خلاقیت با نقش میانجی خودکارآمدی خلاقانه و هویت‌یابی با رهبر و نقش تعدیل‌گر فشار بارکار و نیاز کارکنان به ثبات شناختی

پژوهش نامه مدیریت تحول

مقاله 2، دوره 15، پاییز و زمستان 1402 - شماره پیاپی 30، اسفند 1402، صفحه 44-89   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/tmj.2024.84785.1489

نویسندگان

فاطمه قربانی¹؛ قاسم اسلامی^{* 2}؛ حسین افخمی روحانی³

¹کارشناسی ارشد، مدیریت دولتی، گرایش توسعه منابع انسانی، گروه مدیریت، دانشکده علوم اداری و اقتصادی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

²استادیار گروه مدیریت، دانشکده علوم اداری و اقتصادی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

³استادیار گروه مدیریت اسلامی، پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

چکیده

در عصر کنونی که سازمان­ها با محیط رقابتی جهانی روبه­رو هستند، نیاز به خلاقیت­ به‌شدت در فضای کاری احساس می‌شود. سازمان­ها برای حرکت در این مسیر پر از چالش و بقا در این فضای رقابتی نباید بر شیوه­های قدیمی که قادر به پاسخگویی به نیازهای حال حاضر سازمان نیست پافشاری کرده و باید از شیوه­های خلاقانه برای انجام کارها در سازمان استفاده کنند. رهبری متناقض‌نما، یکی از سبک­های نوین رهبری که می­تواند بر خلاقیت کارکنان تأثیرگذار باشد، از چالش­هایی است که مدیران در فضای کاری خود با آن مواجه هستند. تحقیق حاضر ازنظر هدف کاربردی است و به لحاظ ماهیت و روش نیز توصیفی از نوع پیمایشی-تحلیلی است. ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه بوده و جامعه آماری تحقیق نیز، کارکنان سازمان­های دولتی در شهر مشهد هستند. برای تعیین حجم نمونه برای هر گویه 10 پرسشنامه در نظر گرفته شد که بعد از حذف پرسشنامه­های ناقص، داده­های موردنیاز از 384 نفر به روش تصادفی طبقه­ای جمع­آوری گردید. برازندگی داده­ها با بررسی شاخص­های روایی و پایایی ابزار جمع­آوری داده، تأیید شده سپس به­منظور بررسی میزان اثرگذاری متغیرها و آزمون فرضیه­های مربوطه از تکنیک مدل‌سازی معادلات ساختاری استفاده شد. درنهایت داده­های جمع‌آوری شده با استفاده از تکنیک­های آماری تجزیه‌وتحلیل شدند. تمامی فرضیات تحقیق موردسنجش قرار گرفته و تأثیر مثبت رهبری متناقض‌نما بر هویت‌یابی با رهبر و خودکارآمدی خلاقانه، خودکارآمدی خلاقانه بر خلاقیت کارکنان، هویت‌یابی با رهبر بر خلاقیت کارکنان تأیید شد. همچنین نقش میانجی­گر خودکارآمدی خلاقانه و هویت‌یابی با رهبر در میان فرضیات اثبات شده و فرضیات تعدیل‌گر فشار حجم کار با ضریب تأثیر مثبت و نیاز کارکنان به ثبات شناختی با ضریب تأثیر منفی نیز مورد تأیید قرار گرفت و در پایان نیز پیشنهاد‌هایی برای تحقیقات آتی ارائه شد.

کلیدواژه‌ها

رهبری متناقض نما؛ خلاقیت؛ خودکارآمدی خلاقانه؛ هویت یابی با رهبر؛ فشار بار کار و نیاز کارکنان به ثبات شناختی

مراجع

Amabile, T. M. (1996). Creativity and innovation in organizations. Boston: Harvard Business School.‏

Andersen, S. M., & Chen, S. (2002). The relational self: an interpersonal social-cognitive theory. Psychological review, 109(4), 619.‏

Anderson, N.; Potočnik, K., & Zhou, J. (2014). Innovation and creativity in organizations: A state-of-the-science review, prospective commentary, and guiding framework. Journal of management, 40(5), 1297-1333.‏

Andrews, J., & Smith, D. C. (1996). In search of the marketing imagination: Factors affecting the creativity of marketing programs for mature products. Journal of marketing research, 33(2), 174-187.‏

Andriopoulos, C., & Lewis, M. W. (2009). Exploitation-exploration tensions and organizational ambidexterity: Managing paradoxes of innovation. Organization science, 20(4), 696-717.‏

Ashforth, B. E., & Mael, F. (1989). Social identity theory and the organization. Academy of management review, 14(1), 20-39.‏

Bakker, A. B.; Demerouti, E., & Verbeke, W. (2004). Using the job demands‐resources model to predict burnout and performance. Human Resource Management, 43(1), 83-104.‏

Bandura, A. (1977). Self-efficacy: toward a unifying theory of behavioral change. Psychological review, 84(2), 191.‏

Cacioppo, J. T., & Petty, R. E. (1982). The need for cognition. Journal of personality and social psychology, 42(1), 116.‏

Dienesch, R. M., & Liden, R. C. (1986). Leader-member exchange model of leadership: A critique and further development. Academy of management review, 11(3), 618-634.‏

Edwards, J. R., & Cable, D. M. (2009). The value of value congruence. Journal of applied psychology, 94(3), 654.‏

El Shikieri, A. B., & Musa, H. A. (2012). Factors associated with occupational stress and their effects on organizational performance in a Sudanese University. Creative Education, 3(01), 134.‏

Engle, E. M., & Lord, R. G. (1997). Implicit theories, self-schemas, and leader-member exchange. Academy of management journal, 40(4), 988-1010.‏

Farmer, S. M.; Tierney, P., & Kung-McIntyre, K. (2003). Employee creativity in Taiwan: An application of role identity theory. Academy of management Journal, 46(5), 618-630.‏

Ford, C. M. (1996). A theory of individual creative action in multiple social domains. Academy of Management review, 21(4), 1112-1142.‏

Gist, M. E., & Mitchell, T. R. (1992). Self-efficacy: A theoretical analysis of its determinants and malleability. Academy of Management review, 17(2), 183-211.‏

Gong, Y.; Huang, J. C., & Farh, J. L. (2009). Employee learning orientation, transformational leadership, and employee creativity: The mediating role of employee creative self-efficacy. Academy of management Journal, 52(4), 765-778.‏

Gu, Q.; Tang, T. L. P., & Jiang, W. (2015). Does moral leadership enhance employee creativity? Employee identification with leader and leader–member exchange (LMX) in the Chinese context. Journal of business ethics, 126, 513-529.‏

Guilford, J. P. (1957). Creative abilities in the arts. Psychological review, 64(2), 110.‏

Hirst, G.; Van Knippenberg, D.; Chen, C. H., & Sacramento, C. A. (2011). How does bureaucracy impact individual creativity? A cross-level investigation of team contextual influences on goal orientation–creativity relationships. Academy of management journal, 54(3), 624-641.‏

Hogg, M. A. (2001). A social identity theory of leadership. Personality and social psychology review, 5(3), 184-200.‏

Jung, K. B.; Kang, S. W., & Choi, S. B. (2022). Paradoxical leadership and involvement in creative task via creative self-efficacy: a moderated mediation role of task complexity. Behavioral Sciences, 12(10), 377.‏

Kruglanski, A. W. (1989). Lay epistemics and human knowledge: Cognitive and motivational bases.

Kruglanski, A. W., & Webster, D. M. (1996). Motivated closing of the mind:" Seizing" and" freezing.". Psychological review, 103(2), 263.‏

Lang, J.; Thomas, J. L.; Bliese, P. D., & Adler, A. B. (2007). Job demands and job performance: the mediating effect of psychological and physical strain and the moderating effect of role clarity. Journal of occupational health psychology, 12(2), 116.‏

Liang, J.; Farh, C. I., & Farh, J. L. (2012). Psychological antecedents of promotive and prohibitive voice: A two-wave examination. Academy of Management journal, 55(1), 71-92.‏

Liden, R. C., & Maslyn, J. M. (1998). Multidimensionality of leader-member exchange: An empirical assessment through scale development. Journal of management, 24(1), 43-72.‏

Liu, W.; Zhu, R., & Yang, Y. (2010). I warn you because I like you: Voice behavior, employee identifications, and transformational leadership. The leadership quarterly, 21(1), 189-202.‏

Miron-Spektor, E., & Beenen, G. (2015). Motivating creativity: The effects of sequential and simultaneous learning and performance achievement goals on product novelty and usefulness. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 127, 53-65.‏

Moeini, B.; Shafii, F.; Hidarnia, A.; Babaii, G. R.; Birashk, B., & Allahverdipour, H. (2008). Perceived stress, self-efficacy and its relations to psychological well-being status in Iranian male high school students. Social Behavior and Personality: an international journal, 36(2), 257-266.‏

Moideenkutty, U.; Blau, G.; Kumar, R., & Nalakath, A. (2001). Perceived organisational support as a mediator of the relationship of perceived situational factors to affective organisational commitment. Applied Psychology, 50(4), 615-634.‏

Müceldili, B.; Turan, H., & Erdil, O. (2013). The influence of authentic leadership on creativity and innovativeness. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 99, 673-681.‏

Mumford, M. D. (2000). Managing creative people: Strategies and tactics for innovation. Human resource management review, 10(3), 313-351.‏

Nijstad, B. A.; De Dreu, C. K.; Rietzschel, E. F., & Baas, M. (2010). The dual pathway to creativity model: Creative ideation as a function of flexibility and persistence. European review of social psychology, 21(1), 34-77.‏

Reid, E., & Ramarajan, L. (2016). Managing the high intensity workplace. Harvard Business Review, 94(6), 84-90.‏

Roets, A., & Van Hiel, A. (2011). Item selection and validation of a brief, 15-item version of the Need for Closure Scale. Personality and individual differences, 50(1), 90-94.‏

Sacramento, C. A.; Fay, D., & West, M. A. (2013). Workplace duties or opportunities? Challenge stressors, regulatory focus, and creativity. Organizational behavior and human decision processes, 121(2), 141-157.‏

Sluss, D. M., & Ashforth, B. E. (2008). How relational and organizational identification converge: Processes and conditions. Organization Science, 19(6), 807-823.‏

Sluss, D. M.; Ployhart, R. E.; Cobb, M. G., & Ashforth, B. E. (2012). Generalizing newcomers' relational and organizational identifications: Processes and prototypicality. Academy of Management Journal, 55(4), 949-975.‏

Smith, J. A., & Foti, R. J. (1998). A pattern approach to the study of leader emergence. The Leadership Quarterly, 9(2), 147-160.‏

Smith, W. K., & Lewis, M. W. (2011). Toward a theory of paradox: A dynamic equilibrium model of organizing. Academy of management Review, 36(2), 381-403.‏

Sowden, P. T.; Pringle, A., & Gabora, L. (2015). The shifting sands of creative thinking: Connections to dual-process theory. Thinking & reasoning, 21(1), 40-60.‏

Shalley, C. E.; Zhou, J., & Oldham, G. R. (2004). The effects of personal and contextual characteristics on creativity: Where should we go from here? Journal of management, 30(6), 933-958.‏

Shamir, B. (1995). Social distance and charisma: Theoretical notes and an exploratory study. The Leadership Quarterly, 6(1), 19-47.‏

Shao, Y.; Nijstad, B. A., & Täuber, S. (2019). Creativity under workload pressure and integrative complexity: The double-edged sword of paradoxical leadership. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 155, 7-19.‏

She, Z.; Li, Q.; Yang, B., & Yang, B. (2020). Paradoxical leadership and hospitality employees’ service performance: The role of leader identification and need for cognitive closure. International Journal of Hospitality Management, 89, 102524.‏

Shiu, S. C.; Lin, S. Y., & Chien, H. O. (2012). The relationship between learning motivation and innovative behavior in the university students: From the perspective of creative self-efficacy. International Journal of Arts & Sciences, 5(5), 33.‏

Tierney, P., & Farmer, S. M. (2002). Creative self-efficacy: Its potential antecedents and relationship to creative performance. Academy of Management journal, 45(6), 1137-1148.‏

Tierney, P., & Farmer, S. M. (2004). The Pygmalion process and employee creativity. Journal of management, 30(3), 413-432.‏

Tierney, P., & Farmer, S. M. (2011). Creative self-efficacy development and creative performance over time. Journal of applied psychology, 96(2), 277.‏

Torrance, E. P. (1962). Non-test ways of identifying the creatively gifted. Gifted Child Quarterly, 6(3), 71-75.‏

Van Knippenberg, D., & Van Schie, E. C. (2000). Foci and correlates of organizational identification. Journal of occupational and organizational psychology, 73(2), 137-147.‏

Van Knippenberg, D., & Hogg, M. A. (2003). A social identity model of leadership effectiveness in organizations. Research in organizational behavior, 25(2), 243-295.‏

Van Knippenberg, D.; Van Knippenberg, B.; De Cremer, D., & Hogg, M. A. (2004). Leadership, self, and identity: A review and research agenda. The Leadership Quarterly, 15(6), 825-856.‏

Voydanoff, P. (2005). Work demands and work-to-family and family-to-work conflict: Direct and indirect relationships. Journal of Family Issues, 26(6), 707-726.‏

Waldman, D. A., & Bowen, D. E. (2016). Learning to be a paradox-savvy leader. Academy of Management Perspectives, 30(3), 316-327.‏

Walumbwa, F. O., & Hartnell, C. A. (2011). Understanding transformational leadership–employee performance links: The role of relational identification and self‐efficacy. Journal of occupational and organizational psychology, 84(1), 153-172.‏

Wayne, S. J.; Shore, L. M., & Liden, R. C. (1997). Perceived organizational support and leader-member exchange: A social exchange perspective. Academy of Management journal, 40(1), 82-111.‏

Webster, D. M., & Kruglanski, A. W. (1994). Individual differences in need for cognitive closure. Journal of personality and social psychology, 67(6), 1049.‏

Zhang, Y.; Waldman, D. A.; Han, Y. L., & Li, X. B. (2015). Paradoxical leader behaviors in people management: Antecedents and consequences. Academy of management journal, 58(2), 538-566.‏

Zhou, J. (1998). Feedback valence, feedback style, task autonomy, and achievement orientation: Interactive effects on creative performance. Journal of Applied Psychology, 83(2), 261.‏

Zhou, J., & Shalley, C. E. (2003). Research on employee creativity: A critical review and directions for future research. Research in personnel and human resources management, 165-217.‏

Zhu, W.; He, H.; Treviño, L. K.; Chao, M. M., & Wang, W. (2015). Ethical leadership and follower voice and performance: The role of follower identifications and entity morality beliefs. The Leadership Quarterly, 26(5), 702-718.‏