شناسایی پیشران‌های کلیدی مؤثر بر گردشگری پایدار شهری با رویکرد آینده‌پژوهی (نمونه موردی: کلان‌شهر اهواز)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 12، دوره 21، شماره 4 - شماره پیاپی 45، دی 1402، صفحه 351-384   

نوع مقاله: پژوهشی- مطالعه موردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2024.85923.1372

نویسندگان

سهراب قائدی¹؛ زهره مریانجی²؛ مهناز حسینی سیاه گلی^{* 3}

¹دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز ایران

²دانشیار گروه جغرافیا-آب و هواشناسی، دانشگاه سید جمال الدین اسدآبادی، اسدآباد، ایران

³دانش آموخته دکتری گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز ایران

چکیده

توسعه گردشگری شهری با توجه به آثار متعدد اقتصادی، اجتماعی و محیطی مدنظر برنامه­ریزان گردشگری و مدیران شهری قرار گرفته است؛ به‌طوری‌که می­توان گفت به دنبال رشد شهرنشینی، شهرها در حال تبدیل‌شدن به یکی از ارکان اصلی اقتصاد تجاری جهان است. در این راستا بررسی عوامل کلیدی گردشگری شهرها در آینده باید مدنظر قرار گیرد. هدف پژوهش حاضر، شناسایی پیشران­های کلیدی مؤثر بر گردشگری پایدار شهری در کلان‌شهر اهواز بود. پژوهش از لحاظ هدف کاربردی، از نظر ماهیت، توصیفی-تحلیلی و از حیث روش، ترکیبی و مبتنی بر رویکرد آینده‌پژوهی بود. قلمرو پژوهش، شهر اهواز بود. جامعه آماری این پژوهش 30 نفر از کارشناسان امور گردشگری و مدیریت شهری بودند. برای تجزیه و تحلیل دادها از روش دلفی، ماتریس اثرات متقاطع (میک‌مک) استفاده شد. یافته­های پژوهش نشان داد که از میان 28 عامل اصلی تأثیرگذار، 19 متغیر به­عنوان کلیدی و تأثیرگذار شناخته شدند که این متغیرها بیشترین تأثیرگذاری و کمترین تأثیرپذیری را بر آینده گردشگری پایدار شهری در کلان‌شهر اهواز دارند. همچنین از لحاظ تأثیرگذاری مستقیم متغیرهای مانند امنیت غذایی با امتیاز 555، پوشش گیاهی با امتیاز 516 و امنیت با کسب امتیاز 478 و متغیرهایی که تأثیر غیرمستقیم بر گردشگری پایدار شهری در شهر اهواز دارند، عبارت‌اند از: امنیت غذایی، پوشش گیاهی و جشنواره‌ها به‌ترتیب در جایگاه‌های‌ اول تا سوم واقع شده‌اند. نتایج کلی نشان داد که با توجه به تأثیرگذاری بسیار نقش عوامل گردشگری پایدار شهری در کلان‌شهر اهواز، اتخاذ سیاست­های منطقی درخصوص گردشگری شهری توسط مسئولان شهر اهواز، می­تواند ابعاد موفقیت یا شکست شاخص­های گردشگری پایدار شهری را مشخص کند.
 

کلیدواژه‌ها

گردشگری؛ گردشگری شهری؛ آینده‌پژوهی؛ MICMAC؛ شهر اهواز

مراجع

1. اسدی، پ.، توکلی نیا، ج.، رضویان، م.، و قورچی، م. (1399). ارزیابی کیفیت مقصد گردشگری مرکز شهر تهران مطالعه موردی: بازار بزرگ، منطقه 12 تهران. نشریه گردشگری شهری. 7(3). 35-50.
2. اسعدی، ع.، پرتوی، پ.، و حبیبی، ک. (1399). ارزیابی محورهای مطلوب پیاده مداری به‌منظور ارتقای گردشگری شهری مطالعه موردی: بافت مرکزی و تاریخی شهر سقز. نشریه گردشگری شهری. 7(3). 17-33.
3. بزرگ نیا، م.، استعلاجی، ع.، و شیخ اعظمی، ع. (1400). تأثیر پروژه‌های محرک توسعه بر ارتقاء گردشگری شهری مطالعه موردی: منطقه 11 شهر تهران. نشریه گردشگری شهری. 8(2). 127-140.
4. تقوایی، م.، و حسینی خواه، ح. (1396). برنامه ریزی توسعه صنعت گردشگری مبتنی بر روش آینده پژوهی و سناریونویسی (مطالعه موردی: شهر یاسوج).برنامه ریزی و توسعه گردشگری6(23). 8-30.
5. تیموری، ا.، حکیمی، ه.، کوشش وطن، م.، و دولتی، ف. (1398). واکاوی و تحلیل عوامل موثر بر گردشگری شهر تبریز از منظر گردشگران داخلی. گردشگری شهری، 6(2 )، 33-43.
6. حاجبانی لاهرودی، ح.(1399). چالش‌های فراروی توسعه گردشگری شهرستان مشگین شهر مطالعه موردی روستاهای بخش مرکزی شهرستان مشگین شهر، پایان نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی دکتر ارسطو یاری،دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی.
7. حسینی سیاه‌گلی، م. (1401)، آینده پژوهی نقش ساختارهای جمعیتی بر تغییرات کاربری اراضی شهری در کلان شهر اهواز، رساله دکتری گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید چمران اهواز.
8. شری زاده، ع.، حیدری، ر.، حسین پور، م.، و هریسچیان، م. (1397). مقایسه تطبیقی ارزشگذاری اقتصادی CVM مقاصد گردشگری شهری (مطالعه موردی: پارک‌های ائل‌گلی و باغلارباغی کلانشهر تبریز). نشریه گردشگری شهری، 5(3)، 33-48.
9. شری‌زاده، ع.(1396). آینده‌پژوهی مؤلفه های تأثیرگذار در برنامه ریزی مسکن اقشار کم درآمد شهری)مطالعه موردی: کلانشهر تبریز)، پایان نامه کارشناسی ارشد، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز، دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی.
10. صادقی، م.، حافظ رضا زاده م.، و کریمیان بستانی، م. (1401). آینده­پژوهی توسعه گردشگری شهری (مورد مطالعه: شهر اردبیل). مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی. ۳ (۲) :۱۲۱-۱۴۰.
11. علوی، س.ک. (1393). جامعه و اقتصاد در شهر. انشارات سخن. چاپ اول، تهران.
12. علی اکبری، ا.، مرصوصی، ن.، و جلال آبادی، ل. (1399). تدوین سناریوهای مؤثر بر آینده گردشگری پایدار شهرکرمان با رویکرد آینده‌پژوهی،مطالعات مدیریت گردشگری،15(50). 35-60.
13. علی اکبری، ا.، پوراحمد، اح.، و جلال آبادی، ل.(1399). شناسایی پیشران­های موثر بر وضعیت آینده گردشگری پایدار شهر کرمان با رویکرد آینده­پژوهی، فصلنامه گردشگری و توسعه، 7(1)، 178-156.
14. فاخر، ح.، و حسینی گل افشانی، س.ا. (1396). بررسی رابطه بین شاخص‌های ذهنی مبتنی بر درک جامعه محلی و بهبود کیفیت صنعت گردشگری مطالعه موردی: استان البرز، نشریه گردشگری شهری، 4(4)،106- 91.
15. کیانی سلمی، ص، و بسحاق، م.ر. (1396). شناسایی اثرات گردشگری و نقش آن در توسعه شهری کاشان. فصلنامه مطالعات شهری، 7(25)، 31-44.
16. محمدی ده چشمه، پ.(1396). تحلیل راهبردی تنگناها و فرصت­های توسعه گردشگری شهری(مطالعه موردی: شهر شهرکرد). تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی (علوم جغرافیایی). ۱۷ (۴۷) :۱۹-۳۷.
17. مهدی­زاده، ج. (1383). مبانی و راهکارهای توسعه گردشگری شهری در ایران، مجلس و پژوهش، 11(44)، 121-152.
18. مینایی، ع.، حیدری چیانه، ر.، و روستایی، ش.(1402). شناسایی عوامل مؤثر بر رقابت‌پذیری مقاصد گردشگری شهری (موردمطالعه: شهر اردبیل). تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. ۲۳ (۷۰) :۱۲۵-۱۴۱.
19. موحد، ع.، آقایی، و.، و قاسمی، م. (1400). تحلیل و سطح‌بندی فضایی در سطح مناطق شهری برای دستیابی به گردشگری پایدار؛ مطالعه موردی: شهر اردبیل. پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 9(4), 1125-1148.
20. نصر، طاهره. (1398). شناسایی عوامل کلیدی مؤثر بر گردشگری در کلانشهر شیراز با رویکرد آینده پژوهی. فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری. 10(37). 55-66.
21. نظم فر، ح.، و علی بخشی، آ. (1400). آینده پژوهی برنامه­ریزی توسعه گردشگری (نمونه موردی: استان اردبیل). تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. ۲۱ (۶۳) :۵۹-۷۹.
22. نقیبی، ه.، و شری زاده، ع. (1402). کاربست آینده‌پژوهی در توسعه گردشگری شهری به روش تحلیل ساختاری و سناریونویسی (مطالعه موردی: شهر خوی). فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. ۲۳ (۷۰) :۱۹۵-۲۱۷.
23. Adongo, C. A., Taale, F., & Adam, I. (2018). Tourists' values and empathic attitude toward sustainable development in tourism. Ecological Economics, 150, 251-263.
24. Ariani, V. (2018, March). Integrated city as a model for a new wave urban tourism. In IOP Conference Series: Earth and Environmental Science(Vol. 126, No. 1, p. 012187). IOP Publishing.
25. Balakrishnan, J., Dwivedi, Y. K., Malik, F. T., & Baabdullah, A. M. (2023). Role of smart tourism technology in heritage tourism development. Journal of Sustainable Tourism, 31(11), 2506-2525.
26. Buhalis, D., Eichhorn, V., Michopoulou, E., & Miller, G. (2005). Accessibility market and stakeholder analysis. University of Surrey y One Stop Shop for Accessible Tourism in Europe (OSSATE).
27. A. Hanrahan. J. and McLoughlin. E. (2015). A model for the transition towards the sustainable management of tourism destinations in Ireland. International Journal for Responsible Tourism. 4(2): 103-122.
28. Kandel, W. A., & Brown, D. L. (Eds.). (2006). Population change and rural society(Vol. 16). Springer Science & Business Media.
29. Lee, T. H. (2013). Influence analysis of community resident support for sustainable tourism development. Tourism management, 34, 37-46.
30. Ribeiro, M. A., Pinto, P., Silva, J. A., & Woosnam, K. M. (2017). Residents’ attitudes and the adoption of pro-tourism behaviours: The case of developing island countries. Tourism Management, 61, 523-537.
31. Memarzadeh, M., & Memarzadeh, H. (2019). Evaluating Urban Maps Efficiency in Historical Pedestrian routes; Case Study: Isfahan Historical Bazaar. Socio-Spatial Studies, 3(7), 9-20.
32. Stauvermann, P. J., & Kumar, R. R. (2017). Productivity growth and income in the tourism sector: Role of tourism demand and human capital investment. Tourism Management, 61, 426-433.
33. Sharpley, R. (2000). Tourism and sustainable development: Exploring the theoretical divide. Journal of Sustainable tourism, 8(1), 1-19.
34. Sigalat-Signes, E., Calvo-Palomares, R., Roig-Merino, B., & García-Adán, I. (2020). Transition towards a tourist innovation model: The smart tourism destination: Reality or territorial marketing? Journal of Innovation & Knowledge, 5(2), 96-104.

 

35. Silva, F. B., Herrera, M. A. M., Rosina, K., Barranco, R. R., Freire, S., & Schiavina, M. (2018). Analysing spatiotemporal patterns of tourism in Europe at high-resolution with conventional and big data sources. Tourism Management, 68, 101-115.
36. Torres-Delgado, A., & Saarinen, J. (2017). Using indicators to assess sustainable tourism development: A review. New research paradigms in tourism geography, 31-47.
37. Van der Duim, V. R. (2005). Tourismscapes; An actor-network perspective on sustainable tourism development. Wageningen University and Research.