کاربست اجتهاد در علم رجال با دو رویکرد "تقلیدی و اجتهادی"

علوم قرآن و حدیث

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 24 بهمن 1402   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jquran.2024.83121.1559

نویسندگان

مهدی زره ساز^{* 1}؛ حسن نقی زاده²

¹دانشجوی دکتری گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

²استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

علم رجال به عنوان یکی از شاخه های علوم اسلامی، شناسایی هویت و احوال راویان احادیث را به عهده دارد. این علم در اعتبارسنجی اخبار آحاد جایگاه ویژه‌ای داشته و می‌توان گفت به عنوان یکی از مقدمات در دستیابی به ملکه اجتهاد به شمار می‌رود. هدف از این نوشتار امکان سنجی اِعمال اجتهاد در علم رجال بوده و گستره کاربست اجتهاد در علم رجال با دو رویکرد تقلیدی و اجتهادی مقایسه می‌شود.با توجه به پردازش مطالب به روش توصیفی-تحلیلی در نهایت این نتیجه دست یافته است که در هر دو رویکرد، اجتهاد امری اجتناب ناپذیر است البته اجتهاد در رویکرد تقلیدی محدود به تلاش هایی است که به کشف نظر رجالیان پیشین در مورد راویان می‌انجامد. ولی در رویکرد اجتهادی، اجتهاد محدوده وسیع تری دارد و اصل جرح و تعدیل راویان بدون تقلید از رجالیان پیشین با استفاده از تمامی قرائن و شواهد مورد مطالعه قرار می‌گیرد. هر چه باشد حضور عنصر اجتهاد در علم رجال ضرورتی غیر قابل انکار است.

کلیدواژه‌ها

"؛ علم رجال؛ اجتهاد؛ رویکرد اجتهادی؛ رویکرد تقلیدی"

مراجع

• ابن غضائری، احمد بن حسین. الرجال، به تحقیق محمد رضا حسینی جلالی. قم: دار الحدیث‏، چاپ اول، 1422ق.
• ابن منظور، محمد بن مکرم. لسان العرب. بیروت: دار الفکر، چاپ سوم، ج3، 1414ق.
• استرآبادی،محمدجعفر. لب اللباب فی علم الرجال. تهران: اسوه، چاپ اول، 1388ش.
• استرآبادی، محمد بن علی. منهج المقال. قم: آل البیت(علیهم‌السلام) لإحیاء التراث، چاپ اول، ج1، 1422ق.
• آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن. الذریعه. بیروت: دارالأضواء، ج10، 1403ق.
• بحر العلوم،سیدمحمد مهدی. الفوائد الرجالیه، به تحقیق محمد صادق بحر العلوم. تهران: مکتبة الصادق، چاپ اول، ج2، 1363ش.
• برقی، احمد بن محمد. الرجال. تهران: دانشگاه تهران، چاپ اول، 1342ش.
• حب‌الله، حیدر. منطق نقدالسند. بیروت: الانتشار العربی، 2017م.
• حلّی، حسن بن یوسف. ترتیب خلاصة الأقوال. مشهد مقدس: بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی، چاپ اول، 1381ش.
• حسینی صدر،سیدعلی. فوائدالرجالیه. قم: دلیل ما، چاپ اول، 1430ق.
• خویی،سیدابوالقاسم. معجم رجال الحدیث. بی جا، بی نا، چاپ پنجم، ج1و8، 1413ق.
• داوری، مسلم. اصول علم الرجال بین النظریة و التطبیق. بی جا، بی نا،چاپ اول، 1416ق.
• سبحانی، جعفر. کلیات فی علم الرجال. قم: حوزه علمیه قم، چاپ دوم، 1410ق.
• سند، محمد. بحوث فی مبانی علم الرجال. قم: مدین، چاپ دوم، ج1، 1429ق.
• سند، محمد. بحوث فی مبانی علم الرجال. قم: باقیات، چاپ دوم، ج2، 1437ق.
• تستری،محمدتقی. قاموس الرجال. قم: مؤسسة النشر الإسلامی‏، چاپ دوم، ج1، 1410ق.
• شهید ثانی، زین الدین. الرعایه فی علم الدرایه. قم: کتاب خانه آیت الله العظمی مرعشی نجفی، چاپ اول، 1408ق.
• طوسی، محمد بن حسن. العُدة فی اصول الفقه. قم: علاقبندیان، چاپ اول، ج1، 1417ق.
• طوسی، محمد بن حسن. فهرست کتب الشیعة و أصولهم. قم: مکتبة المحقق الطباطبائی‏، چاپ اول، 1420ق.
• طوسی، محمد بن حسن. الرجال. قم: مؤسسه النشر الاسلامی، چاپ سوم، 1373ش.
• عراقی، ضیاء الدین. الاجتهاد و التقلید. قم: نوید اسلام، چاپ اول، 1388ش.
• غفاری صفت، علی اکبر. تلخیص مقباس الهدایة. تهران: دانشگاه امام صادق(علیه‌السلام)، چاپ چهارم، 1393ش.
• فضلی،عبد الهادی. اصول علم الرجال. بیروت: مؤسسه ام القری للتحقیق و النشر، چاپ دوم، 1416ق.
• کجوری شیرازی، محمد مهدی. فوائدالرجالیه. قم: دارالحدیث، چاپ اول، 1424ق.
• کلباسی. سماء المقال فی علم الرجال، به تحقیق محمد حسینی قزوینی. قم: مؤسسة ولی العصر علیه السلام للدراسات الإسلامیة، چاپ اول، 1419ق.
• مامقانی، عبدالله. تنقیح المقال فی علم الرجال. قم: آل‌البیت(علیهم‌السلام) لإحیاء التراث، چاپ اول، ج1و2، 1431ق.
• مامقانی، عبدالله. مقباس الهدایه. قم: آل البیت(علیهم‌السلام) لإحیاء التراث، چاپ اول، ج2، 1411ق.
• نجاشی، احمد بن علی. رجال. قم: مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ ششم، 1365ش.
• وحید بهبهانی. فوائدالرجالیة. قم: مکتب الإعلام الإسلامی، چاپ دوم، 1362ش.