| تعداد نشریات | 55 |
| تعداد شماره‌ها | 2,137 |
| تعداد مقالات | 22,056 |
| تعداد مشاهده مقاله | 95,199,503 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 32,114,067 |
بازتعریف جمع عقلایی در روایات و کاربست‌های فقهی آن | ||
| فقه و اصول (Fiqh va uṣūl) | ||
| مقاله 1، دوره 57، شماره 1 - شماره پیاپی 140، اردیبهشت 1404، صفحه 11-38 اصل مقاله (1023.62 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfiqh.2024.85982.1711 | ||
| نویسندگان | ||
| مهدی اجتهادی عطاآبادی1؛ سعید نظری توکلی* 2؛ زینب محمدزاده3 | ||
| 1دانشجوی دکتری گروه فقه و مبانی حقوق و اندیشهٔ امام خمینی، پژوهشکدهٔ امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران، ایران | ||
| 2استاد گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکدهٔ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران | ||
| 3استادیار گروه فقه و مبانی حقوق و اندیشهٔ امام خمینی، پژوهشکدهٔ امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| چرایی وجود تعارض میان روایات معصومان در دو دانش حدیث و اصول فقه بررسی شده است. عالمان اصول فقه برای برون‌رفت از تعارض و به خدمت‌گرفتن روایات متعارض در استنباط فقهی، انگارۀ جمع بین روایات را مورد توجه قرار داده و شیوه‌هایی مبتنی‌بر نظام عرفیِ گفت‌وگو (محاوره)، همچون تقیید مطلقات، تخصیص عمومات، حکومت و ورود، تقدم نص بر ظاهر، تقدم اظهر بر ظاهر که از آن به «جمع عرفی» یاد می‌شود، به کار بسته‌اند. بااین‌وجود، تمرکز بر الفاظ و ساختار ادبی سخنِ معصوم و راوی، پاسخ‌گوی برطرف‌کردنِ همۀ گونه‌های تعارض نیست. پژوهش حاضر که به‌روش تحلیلی‌توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای انجام شده است، نشان می‌دهد که برخی از فقها در مقام برطرف‌کردن تعارض روایات، از روشی به نام «جمع عقلایی» استفاده کرده و در نسبت‌سنجی روایات متعارض، به شرایط حاکم بر عصر صدور روایات نیز توجه داشته و کوشیده‌اند با تحلیل شرایط اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی عصر معصومان و بدون تمرکز بر ساختار ادبی سخنانِشان، میان روایات به‌ظاهر متعارض، جمع نموده، هم‌گرایی آن‌ها را اثبات کنند. در این مقاله تلاش شده است تا با بازتعریف جمع عقلایی و نسبت‌سنجی آن با جمع عرفی، مزیت‌ها و کاستی‌های هریک نشان داده شود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تعارض روایات؛ جمع عقلایی؛ جمع عرفی | ||
| مراجع | ||
|
ابن‌ابی‌جمهور، محمدبن‌علی. عوالی اللئالی العزیزیة فی الاحادیث الدینیة. قم: سید الشهدا. 1403ق.
ابن‌ادریس، محمدبن‌احمد. السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. چاپ‌دوم، 1410ق.
ابن‌بابویه، محمدبن‌علی. عیون اخبار الرضا. بیروت: اعلمی. 1404ق.
ابن‌بابویه، محمدبن‌علی. کتاب من لا یحضره الفقیه. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. چاپ‌دوم، ۱۴۱۳ق.
ابن‌خلکان، احمبن‌محمد. وفیات الاعیان و أنباء أبناء الزمان. بیروت: دار صادر. 1900م.
ابن‌شهید ثانی، حسن‌بن‌زین‌الدین. منتقی الجمان فی الاحادیث الصحاح و الحسان. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. چاپ‌اول، 1362.
احسانی‌فر، محمد. اسباب اختلاف الحدیث. قم: دار الحدیث. 1427ق.
آشناور، مهدی، «تعارض در احادیث و روشهای حل آن»، حسنا. ش14، پاییز1391، 140-179.
اصفهانی، محمدحسین. نهایة الدرایة فی شرح الکفایة. قم: سید الشهداء. 1374.
انصاری، مرتضی‌بن‌محمدامین. فرائد الاصول. قم: مجمع الفکر الاسلامی. 1419ق.
بحرانی، یوسف‌بن‌احمد. الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. بی‌تا.
برجی، یعقوبعلی و فیاض، محمدصادق، «بررسی نوآوری‌های شهید صدر در جمع عرفی»، مطالعات اصول فقه امامیه. ش7، بهار و تابستان1396، 36-54.
بخاری، محمدبن‌اسماعیل. صحیح البخاری. بیروت: دار طوق النجاة. 1422ق.
برقی، احمدبن‌محمد. المحاسن. قم: دار الکتب الاسلامیة. چاپ‌دوم، 1371ق.
بهبهانی، محمدباقربن‌محمداکمل. الرسائل الاصولیة. قم: مؤسسهٔ علامه وحید بهبهانی. ۱۴۱۶ق.
بیهقی، احمدبن‌حسین. السنن الکبری. بیروت: دار الکتب العلمیة. چاپ‌سوم، ۱۴۲۴ق.
جلالی، سیدمحمود. المحصول فی علم الاصول. قم: امام صادق. 1414ق.
حر عاملی، محمدحسن. وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة. قم: آل‌البیت. بی‌تا.
حسینی عاملی، محمدجواد. مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. 1419ق.
حکیم، محسن. مستمسک العروة الوثقی. قم: دار التفسیر. 1374.
حمیری، عبدالله‌بن‌جعفر. قرب الاسناد. قم: آل‌البیت لاحیاء التراث. 1413ق.
خمینی، روح‌الله. المکاسب المحرمة. قم: مؤسسهٔ تنظیم و نشر آثار امام خمینی. چاپ‌اول، 1415ق.
خمینی، روح‌الله. تحریر الوسیلة. تهران: مؤسسهٔ تنظیم و نشر آثار امام خمینی. چاپ‌اول، 1379.
خمینی، روح‌الله. تنقیح الاصول. به‌تقریر حسین تقوی اشتهاردی. تهران: مؤسسهٔ تنظیم و نشر آثار امام خمینی. 1418ق.
خمینی، روح‌الله. کتاب البیع. تهران: مؤسسهٔ تنظیم و نشر آثار امام خمینی. چاپ‌اول، 1421ق.
خمینی، مصطفی. مستند تحریر الوسیلة. تهران: مؤسسهٔ تنظیم و نشر آثار امام خمینی. 1376.
خوئی، ابوالقاسم. محاضرات فی الفقه الجعفری. به‌تقریر سیدعلی حسینی شاهرودی. قم: مؤسسهٔ دائرة المعارف الفقه الإسلامی. 1429ق.
سبحانی، جعفر. الحج فی شریعة الاسلامیة الغراء. قم: امام صادق. بی‌تا.
سبحانی، جعفر. رسائل فقهیة. قم: امام صادق. 1431ق.
سبزواری، عبدالاعلی. مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام. قم: دار التفسیر. بی‌تا.
سلیم‌بن‌قیس هلالی. کتاب سلیم‌بن‌قیس هلالی. قم: الهادی. ۱۳۷۸.
سیستانی، سیدعلی. استفتائات. بی‌جا: بی‌نا. بی‌تا.
سیفی مازندرانی، علی‌اکبر. دلیل تحریر الوسیله الامام خمینی؛ فقه الربا. تهران: مؤسسهٔ تنظیم و نشر آثار امام خمینی. 1430ق.
شهید ثانی، زین‌الدین‌بن‌علی. الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة. قم: داوری. 1410ق.
صاحب‌جواهر، محمدحسن‌بن‌باقر. جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام. بیروت: دار احیاء التراث العربی. چاپ‌هفتم، 1362.
صدر، سیدمحمدباقر. دروس فی علم الاصول. بیروت: دار الکتاب اللبنانی. چاپ‌دوم، 1406ق.
طباطبایی کربلایی، علی‌بن‌محمدعلی. ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل. قم: آل‌البیت. چاپ‌اول، 1418ق.
طباطبایی، محمدبن‌علی. المناهل. قم: آل‌البیت لاحیاء التراث. چاپ‌اول، بی‌تا.
طوسی، محمدبن‌حسن. الاستبصار فیما اختلف من الاخبار. تهران: دار الکتب الاسلامیة. بی‌تا.
طوسی، محمدبن‌حسن. الفهرست. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. ۱۴۱۷ق.
طوسی، محمدبن‌حسن. المبسوط فی فقه الامامیه. تهران: مکتبة المرتضویه لاحیاء آثار الجعفریة. چاپ‌سوم، ۱۳۸۷ق.
طوسی، محمدبن‌حسن. تهذیب الاحکام فی مسائل الحلال و الحرام. تهران: دار الکتب الاسلامیة. چاپ‌چهارم، ۱۳۶۴.
عراقی، ضیاءالدین. شرح تبصرة المتعلمین. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. 1414ق.
علامه حلی، حسن‌بن‌یوسف. کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد. قم: امام صادق. چاپ‌دوم، 1382.
عظیمی، امین و لک علی‌آبادی، رضا، «گونه‌شناسی اصولی جمع عرفی»، عوائد الایام عن مولانا الرضا علیه السلام. ش1، پاییز و زمستان1400، 1-26.
علیدوست، ابوالقاسم. «نقش پدیده‌شناسی ازدواج در اذن ولی به نکاح دوشیزهٔ رشیده»، فصلنامهٔ مطالعات راهبردی زنان (کتاب زنان). ش48، 1389، 294تا253.
فاضل لنکرانی، محمد. تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة: الحدود. قم: مرکز فقهی ائمهٔ اطهار. 1381.
فاضل هندی، محمدبن‌حسن. کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الاحکام. قم: مکتبة آیةالله مرعشی. 1405ق.
کاشانی، محمدمحسن. الوافی. اصفهان: کتابخانهٔ امیر المؤمنین. 1406ق.
کاظمی، اسدالله‌بن‌اسماعیل. مقابس الانوار و نفایس الاسرار. قم: آل‌البیت. بی‌تا.
کلینی، محمدبن‌یعقوب. الکافی. قم: دار الحدیث. 1387.
مامقانی، عبدالله. مقباس الهدایة فی علم الدرایة. قم: نگارش. 1428ق.
مجلسی، محمدتقی‌بن‌مقصودعلی. روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه. قم: مؤسسهٔ فرهنگی اسلامی کوشانبور. چاپ‌دوم، 1406ق.
محقق حلی، جعفربن‌حسن. المعتبر فی شرح المختصر. قم: سید الشهدا. ۱۴۰۷ق.
محقق سبزواری، محمدباقربن‌محمدمؤمن. کفایة الاحکام. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. 1423ق.
محلاتی، ذبیح‌الله. ریاحین الشریعة. تهران: دار الکتب الاسلامیة. 1369ق.
محمدی خراسانی، علی. شرح کفایة الاصول. قم: انتشارات الامام الحسن‌بن‌علی. ۱۳۸۹.
مرتضوی لنگرودی، محمدحسن. جواهر الاصول. تهران: مؤسسهٔ تنظیم و نشر آثار امام خمینی. 1376.
مسعودی، عبدالهادی. در پرتو حدیث. قم: دار الحدیث. 1389.
مظفر، محمدرضا. اصول فقه. قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی. چاپ‌چهارم، ۱۳۷۰.
معرفت، محمدهادی. التمهید فی علوم القرآن. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. 1404ق.
مفید، محمدبن‌محمد. احکام النساء. قم: الموتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید. ۱۴۱۳ق.
موسوی، سیدصمدعلی. دراسات فی الاصول. قم: مرکز فقه الائمة الاطهار. 1429ق.
مؤمن قمی، محمد. تسدید الاصول. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. بی‌تا.
میرداماد، محمدباقر. الرواشح السماویة فی شرح الاحادیث الامامیة. قم: مرعشی. 1405ق.
نجاشی، احمدبن‌علی. رجال النجاشی. قم: داوری. 1397ق.
یزدی، محمدکاظم. العروة الوثقی. به‌تعلیق سیستانی. بیروت: دار المورخ العربی. 1431ق. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 551 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 538 |
||