از دست‌رفت دانش: دلایل، پیامدها، اندازه‌گیری و راهکارها

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 3، دوره 14، شماره 1 - شماره پیاپی 27، خرداد 1403، صفحه 67-90   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/infosci.2023.82347.1158

نویسندگان

زهرا تهوری^{* 1}؛ سعیده ابراهیمی²

¹دانشجوی دکتری، گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

²دانشیار، گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

چکیده

هدف: وقتی کارکنان، یک شرکت یا سازمان را ترک می‌کنند، تمام دانش خود را با خود می‌برند و اگر برنامه‌ای برای حفظ آن دانش قبل از خروج کارمند وجود نداشته باشد، سازمان با از دست‌رفت دانش مواجه خواهد شد و این زمانی‌که است که یک شرکت یا سازمان به دانشی که قبلاً داشته است، دیگر دسترسی ندارد. سازمان‌‌های امروزی با چالش جدی از دست‌رفت دانش کارکنان مواجه هستند که در بیشتر مواقع مستند نشده و به زمان زیادی نیاز است تا از طریق آموزش و تجربه دوباره به‌دست آید. بنابراین، پژوهش حاضر جهت شناسایی و آشنایی با دلایل، پیامدها، شیوه‌های اندازه‌گیری و راهبردهای پیشگیری یا کاهش از دست‌رفت دانش انجام شد.

روش: از آنجا که تاکنون مطالعه‌ای در متون تخصصی فارسی در این زمینه انجام نشده است، مطالعه حاضر به روش مروری توصیفی، مقالات مرتبط با موضوع از دست‌رفت دانش را بررسی و تحلیل و مقوله‌های مدنظر در هدف پژوهش را از آنها استخراج کرد و به بحث گذاشت.

یافته‌ها: از دست‌رفت دانش ارتباط نزدیکی با گردش کار و افزایش سن و به‌تبع بازنشستگی دارد. پیامدهای از دست‌رفت دانش، گاه مخاطراتی جبران‌ناپذیر به دنبال دارد یا منجر به هزینه‌هایی سنگین می‌شود. ارزیابی و محاسبه این خطر جهت پیشگیری از آن، از اقدامات مهم حوزه مدیریت دانش و نیز مدیریت خطر محسوب می‌شود؛ بنابراین براساس مطالعات انجام‌شده، شیوه‌هایی جهت اندازه‌گیری میزان از دست‌رفت دانش پیشنهاد شده است که عبارت‌اند از: رویکرد شبکه‌ای و استفاده از تحلیل شبکه اجتماعی، رویکرد گرافیکی و استفاده از ترسیم نقشه اطلاعات یا دانش، رویکرد مهندسی، رویکرد ساخت نقشه ریسک جهت شناسایی نیروهای دانشی و تلاش برای حفظ دانش آنها و در نهایت، بررسی سطح حساسیت شغل و پیش‌بینی زمان جهت ارزیابی میزان از دست‌رفت دانش. با وجود خطرات از دست‌رفت دانش؛ چنانچه راهبردهای صحیح پیشگیرانه به‌کارگرفته شود، می‌توان فرصت‌های مناسبی برای حفظ دانش ایجاد کرد. ساخت مخازن سازمان، شناسایی کارکنان کلیدی، شیوه‌های مختلف مستندسازی، برقراری سامانه مدیریت دانش از جمله این راهبردها هستند.

نتیجه‌گیری: در بحث از دست‌رفت دانش، ارزشی که کارکنان در هر حوزه ایجاد می‌کنند و شرایطی که پس از خروج آنها از سازمان ایجاد می‌شود اهمیت می‌یابد. مطالعه حاضر، با شناسایی دلایل و پیامدهای از دست‌رفت دانش و شیوه‌های ارزیابی و محاسبه این تهدید سازمانی در کنار معرفی راهکارهای پیشگیرانه که بر حفظ دانش تمرکز دارند، دیدگاهی کلی درباره موضوع از دست‌رفت دانش ایجاد کرد که می‌تواند سازمان‌ها را نسبت به آن آگاه کند.

کلیدواژه‌ها

از دست‌رفت دانش؛ گردش کار؛ حفظ دانش؛ شیوه‌های اندازه‌گیری

مراجع

Aggestam, L., Söderström, E., & Persson, A. (2010). Seven types of knowledge loss in the knowledge capture process. In 18th European Conference on Information Systems, ECIS 2010, Pretoria, South Africa, June 7-9, 2010. Retrieved on 30/09/2023 from https://www.researchgate.net/publication/221407181_Seven_Types_of_Knowledge_Loss_in_the_Knowledge_Capture_Process

Daghfous, A., Belkhodja, O., & C. Angell, L. (2013). Understanding and managing knowledge loss. Journal of knowledge management, 17(5), 639-660. Retrieved on 30/09/2023 from https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/JKM-12-2012-0394/full/html

Frank, F. D., Finnegan, R. P., & Taylor, C. R. (2004). The race for talent: Retaining and engaging workers in the 21st century. Human resource planning, 27 (3), 12-25. Retrieved on https://www.proquest.com/docview/224568480?sourcetype=Trade%20Journals

Ferenhof, H. A., Durst, S., & Selig, P. M. (2016). Knowledge Waste & Knowledge Loss-What is it All About? Navus-Revista de Gestão e Tecnologia, 6(4), 38-57. DOI:10.22279/navus.2016.v6n4.p38-57.404

Gotthart, B., & Haghi, G. (2009). How Hewlett-Packard minimises knowledge loss. International Journal of Human Resources Development and Management, 9(2-3), 305-311. DOI:10.1504/IJHRDM.2009.023459

Huet, G., McMahon, C.A., Sellini, F., Culley, S.J., Fortin, C. (2007). Knowledge Loss in Design Reviews. In: Tichkiewitch, S., Tollenaere, M., Ray, P. (eds) Advances in Integrated Design and Manufacturing in Mechanical Engineering II. Springer, Dordrecht. Retrieved on 30/09/2023 from https://link.springer.com/book/10.1007/978-1-4020-6761-7

Izquierdo-Cortazar, D., Robles, G., Ortega, F., & Gonzalez-Barahona, J. M. (2009). Using software archaeology to measure knowledge loss in software projects due to developer turnover. In 2009 42nd Hawaii International Conference on System Sciences, Waikoloa, HI, USA, 2009, pp. 1-10. Retrieved on 30/09/2023 from  https://ieeexplore.ieee.org/document/4755634

Iran, P. k. m. o. Assessement of knowledge loss risk: Cooperation between knowledge management and risk management. Retrieved on 30/09/2023 from http://prokm.ir/ [In Persian]

Ahmadi, A., Jafari Eskandari, M., Oliaei Motlagh, S. Y. (2014). Strategic planning of human resources focusing on the age composition of the workforce based on the dynamic balanced scorecard. Tomarrow Management, 35(12), 1-10. Retrieved on 30/09/2023 from https://www.noormags.ir [In Persian]

Jennex, M. E., & Durcikova, A. (2013). Assessing Knowledge loss risk. In 2013 46th Hawaii International Conference on System Sciences, Wailea, HI, USA, 2013, pp. 3478-3487. Retrieved on 30/09/2023 from https://ieeexplore.ieee.org/abstract/document/6480264

Joe, C., Yoong, P., & Patel, K. (2013). Knowledge loss when older experts leave knowledge-intensive organisations. Journal of Knowledge Management, 17 (6), 913-927. https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/JKM-04-2013-0137/full/htmlhttps://doi.org/10.1108/JKM-04-2013-0137

Lin, T.-C., Chang, C. L.-H., & Tsai, W.-C. (2016). The influences of knowledge loss and knowledge retention mechanisms on the absorptive capacity and performance of a MIS department. Management Decision, 54 (7), 1757-1787.https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/MD-02-2016-0117/full/html

Massingham, P. (2008). Measuring the impact of knowledge loss: more than ripples on a pond? Management learning, 39 (5), 541-560. https://doi.org/10.1177/1350507608096040

Massingham, P. R. (2018). Measuring the impact of knowledge loss: a longitudinal study. Journal of knowledge management, 22 (4), 721-758.https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/JKM-08-2016-0338/full/html

Parise, S., Cross, R., & Davenport, T. H. (2006). Strategies for preventing a knowledge-loss crisis. MIT sloan management review. Retrieved on 30/09/2023 from https://sloanreview.mit.edu/article/strategies-for-preventing-a-knowledgeloss-crisis/

Rashid, M., Clarke, P. M., & O’Connor, R. V. (2019). A systematic examination of knowledge loss in open source software projects. International Journal of Information Management, 46, 104-123. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0268401217310095?via%3Dihub

Yarovenko, H., Bilan, Y., Lyeonov, S., & Mentel, G. (2021). Methodology for assessing the risk associated with information and knowledge loss management. Journal of Business Economics and Management, 22 (2), 369-387. https://journals.vilniustech.lt/index.php/JBEM/article/view/13925