| تعداد نشریات | 56 |
| تعداد شماره‌ها | 2,162 |
| تعداد مقالات | 22,326 |
| تعداد مشاهده مقاله | 99,362,149 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 40,090,313 |
تحلیل انتقادی مفهوم عدالت فقهی به‌مثابۀ ملکه | ||
| فقه و اصول (Fiqh va uṣūl) | ||
| مقاله 7، دوره 56، شماره 1 - شماره پیاپی 136، خرداد 1403، صفحه 161-185 اصل مقاله (939.42 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfiqh.2023.78032.1416 | ||
| نویسنده | ||
| رحمت الله کریم زاده* | ||
| استادیار گروه فقه و اصول، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران | ||
| چکیده | ||
| «عدالت» حقیقتی جاری در تمام ابعاد زندگی انسان است، در دانش‌های محتلف مفهوم‌یابی شده و فقه ازجملهٔ آن دانش‌هاست. فقها تعاریف گوناگونی از عدالت ارائه داده‌اند که مهم‌ترین آن‌ها تعریف عدالت به‌مثابه ملکه است. این پژوهش با تبیین تعاریف ارائه شده ازعدالت در فقه، این فرضیه را دنبال می‌کند که هیچ‌یک از تعاریف عدالت فقهی بیانگر معنای حقیقی نیست؛ برخی از آن‌ها حاکی و کاشف از وجود عدالت است و ملکه‌بودن نیز به‌دلیل برخی اشکالات نمی‌تواند تعریف عدالت به‌شمار آید؛ بلکه عدالت، واقعیتی وجودیِ برخاسته از حق است که هردو از اقتضائات فطری انسان به شمار می‌روند و فطرت آدمی بر آن گواهی می‌دهد. انجام واجبات و ترک محرمات، سبب فعلیت‌یافتن عدالت است، نه اینکه عدالت ملکه‌ای باشد که با انجام واجبات و ترک محرمات پدید آید. تبیین این حقیقت، دست‌کم به‌لحاظ علمی ثمراتی در بر دارد که ضرورت بحث و تحقیق را ایجاب می‌کند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| عدالت؛ حق؛ فطرت؛ عدالت فقهی | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم
ابن‌ادریس، محمدبن‌بن‌احمد. السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى. قم: دفتر انتشارات اسلامى. چاپ‌اول، 1410ق.
ابن‌براج، عبدالعزیربن‌نحریر. المهذب. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. 1406ق.
ابن‌حمزه، محمدبن‌علی. الوسیلة إلى نیل الفضیلة. قم: چاپخانهٔ آیتالله مرعشی نجفی. 1408ق.
ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله. الإلهیات من الشفاء مع تعلیقات صدر المتألهین. قم: بیدار. بی‌تا.
ابن‌فارس، احمدبن‌فارس. معجم مقاییس اللغة. محقق: محمدهارون عبدالسلام. قم: مکتب الإعلام الإسلامی. 1404ق.
ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم. لسان العرب. قم: ادب حوزه. 1405ق.
انصاری، مرتضی‌بن‌محمدامین. المکاسب، قم: الذخائر. چاپ‌اول، 1411ق.
انصاری، مرتضی‌بن‌محمدامین. رسائل فقهیه. قم: مجمع الفکر الإسلامی. 1414ق.
جمعی از نویسندگان. شرح المصطلحات الکلامیة. مشهد: آستان قدس رضوی. چاپ‌اول، 1415ق.
جوادی آملی، عبدالله. ادب قضا در اسلام. بی‌جا: بی‌نا. چاپ‌اول، 1390.
جوادی آملی، عبدالله. آفاق اندیشه. بی‌جا: بی‌نا. چاپ‌اول، 1389.
جوهری، اسماعیل‌ابن‌حماد. صحاح اللغة. بی‌جا: امیری. 1368.
جوهری، اسماعیل‌بن‌حماد. الصحاح. بیروت: دار العلم. 1399ق.
حسینی عاملی، محمدجوادبن‌محمد. مفتاح الکرامة. بیروت: دار احیاء التراث العربی. بی‌تا.
حسینی عاملی، محمدجوادبن‌محمد. مفتاح الکرامة. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. 1422ق.
حکیم، محمدسعید. المحکم فی اصول الفقه. بی‌جا: بی‌نا. 1376ق.
حلبی، ابوالصلاح. الکافی فی الفقه. اصفهان: مکتبة الإمام امیرالمؤمنین(ع). 1403ق.
خویی، ابوالقاسم. التنقیح فی شرح عروة الوثقی. مقرر: میرزاعلی غروی. قم: بی‌نا. 1418ق.
خویی، ابوالقاسم. مصباح الفقاهه. قم: داوری. 1377.
راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد. المفردات فی غریب القرآن. بی‌جا: مرتضویه. 1262ق.
روحانی، محمدصادق. زبدة الأصول. بی‌جا: مدرسهٔ امام صادق(ع). 1412ق.
سهروردی، یحیی‌بن‌حبش. المشارع و المطارحات؛ در مجموعۀ مصنفات شیخ اشراق. مصحح: هنری کربن. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی. 1272ق.
شهید اول، محمدبن‌مکی. الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة. قم: دفتر انتشارات اسلامى. 1417ق.
شهید اول، محمدبن‌مکی. موسوعة. قم: مکتب الإعلام الإسلامی. 1430ق.
شهید ثانى، زین‌الدین‌بن‌على. روض الجنان فی شرح إرشاد الأذهان. قم: دفتر تبلیغات اسلامى. 1402ق.
صاحب‌جواهر، محمدحسن‌بن‌باقر. جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. قم: مؤسسهٔ دائرة المعارف فقه اسلامی. چاپ‌دوم، 1421ق.
صدر، محمدباقر. مدرسۀ اسلامی. مترجم: کاظمی خلخالی. تهران: عطایی. 1362.
صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم. الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه. قم: مصطفوی. 1368ق.
طباطبایی قمی، تقی. ثلاث رسائل. قم: محلاتی. بی‌تا.
طباطبایی، على‌بن‌محمد. ریاض المسائل. آل‌البیت(ع). بی‌جا: بی‌نا. چاپ‌اول، 1418ق.
طباطبایی، محمدحسین. المیزان. بیروت: اعلمی. 1411ق.
طباطبایی، محمدحسین. تفسیر المیزان. بیروت: اعلمی. 1997م.
طباطبایی، محمدحسین. نهایة الحکمة. قم: مؤسسۀ نشر اسلامی. چاپ‌دوم، 1362.
طباطبایی، محمدکاظم. حاشیة المکاسب. قم: اسماعلیان. 1378ق.
طریحی، فخرالدین‌بن‌محمد. مجمع البحرین. تهران: مرتضوی. چاپ‌دوم، 1365.
طوسی، محمدبن‌حسن. الخلاف. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. 1417ق.
طوسی، محمدبن‌حسن. المبسوط. تهران: المرتضویة. چاپ‌سوم، 1387ق.
طوسی، محمدبن‌حسن. النهایة. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. چاپ‌دوم، 1417ق.
علامه حلی، حسن‌بن‌یوسف. مختلف الشیعة فی احکام الشریعة. مصحح: گروه پژوهش دفتر انتشارات اسلامى. بی‌جا: بی‌نا. چاپ‌دوم، 1413ق.
فاضل مقداد، مقدادبن‌عبدالله. التنقیح الرائع لمختصر الشرائع. قم: کتابخانۀ آیتالله مرعشی. چاپ‌اول، 1404ق.
فاضل هندی، محمدبن‌حسن. کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامی. چاپ‌اول، 1416ق.
فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد. العین. تحقیق. قم: هجرت. محقق: مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی. چاپ‌دوم، 1410ق.
مامقانی، عبدالله. نهایة المقال. قم: مجمع الذخائر الاسلامیه. بی‌تا.
مجلسى، محمدباقربن‌محمدتقی. بحار الأنوار. مصحح: جمعى از محققان. بیروت: دار إحیاء التراث العربی. چاپ‌دوم، 1403ق.
محقق کرکی، علی‌بن‌حسین. الرسالة الجعفریة. قم: مکتبة آیتالله مرعشی. 1409ق.
محقق کرکی، علی‌بن‌حسین. جامع المقاصد فی شرح القواعد. مصحح: گروه پژوهش مؤسسۀ آل‌البیت(ع). قم: آل‌البیت(ع). چاپ‌دوم، 1414ق.
مرتضی زبیدی، محمدبن‌محمد. تاج العروس. بی‌جا: دار الهدایه. 1387ق.
مصباح یزدی، محمدتقی. حقوق متقابل مردم و حکومت. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی. 1382.
مطهری، مرتضی. فطرت. بی‌جا: صدرا. چاپ‌ششم، 1373.
مطهری، مرتضی. مجموعۀ آثار. قم: صدرا. 1390.
مفید، محمدبن‌محمد. المقنعه. قم: بی‌نا. 1413ق.
مقری، احمدبن‌محمد. المصباح المنیر. قم: دار الهجرة. 1405ق.
نجفی، زین العابدین. «مفهوم‌شناسی واژۀ عدالت در فقه امامیه»، انسان‌پژوهی دینی. س9، ش28، 1391، 141تا170.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,598 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 564 |
||