پتانسیل‌یابی منابع آب زیرزمینی در واحدهای سازند سخت و کارستی استان آذربایجان غربی

آب و خاک

مقاله 3، دوره 38، شماره 3 - شماره پیاپی 95، مرداد و شهریور 1403، صفحه 350-337   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.2024.87603.1402

نویسندگان

عبدالرضا واعظی هیر^* ؛ مرضیه خلخالی؛ مهری تبرمایه

گروه علوم زمین، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

سفره‌های کارستی منابع بسیار با ارزشی هستند که دستیابی به آن­ها در مدیریت منابع آب از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. استان آذربایجان غربی با مساحت 43660 کیلومتر مربع، بر اساس تقسیم­بندی واحدهای زمین‌شناسی و ساختمانی ایران در زون البرز غربی و آذربایجان قرار گرفته است که حدود 78 درصد از سطح این استان را سازند‌‌های کارستی و سازندهای سخت پوشش می‌دهد. وجود چنین سازندهایی باعث به وجود آمدن چشمه‌های متعدد در این استان شده است که در مجموع 71 درصد از چشمه‌های موجود در این استان را شکل می­دهند. این مطالعه به‌منظور پتانسیل‌یابی منابع آبی موجود در سازندهای سخت و کارستی این استان انجام گردید. بدین‌منظور 9 پارامتر لیتولوژی، تراکم شکستگی، آبراهه‌، پوشش گیاهی، شیب، جهت شیب، ارتفاع با فاکتور بارش، ارتفاع با فاکتور سطح گستردگی بارش و شاخص رطوبت به‌عنوان عوامل تأثیرگذار در نفوذ آب و تشکیل آبخوان در نظر گرفته شد و با بکارگیری روش­های منطق فازی،  UMوWeighted Overlay  نقشه­هایی که نمایانگر نسبی پتانسیل منابع آبی بودند تهیه، صحت‌سنجی و سپس مقایسه گردید. نتایج حاصل نشان داد که مناطق مشخص شده با پتانسیل بالا به‌ترتیب در روش SUM و Weighted Overlay 08/33 و 09/33 درصد از کل چشمه­ها را پوشش می­دهد. بنابراین بر اساس درصد تطابق موقعیت قرارگیری چشمه‌ها که شاخصی برای گسترش کارست هستند، می­توان نتیجه گرفت که روش  SUMدر پتانسیل­یابی آبخوان­های کارستی استان آذربایجان غربی قابلیت بهتری دارد. بر اساس این روش 25 درصد از این استان دارای پتانسیل خیلی زیاد و زیاد برای تشکیل آبخوان‌های کارستی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

آبخوان سازند سخت و کارستی؛ پتانسیل‌یابی منابع آبی؛ منطق فازی؛ Weighted Overlay؛ SUM

مراجع

1. Akbari Jonosh, R., Ghorashi, M., Babaei, H., Nakhaei, M., & Pourkermani, M. (2018). Effect of tectonic structures on karstic water resources exploration Using Fuzzy-AHP Logic, case study of Semnan province renge Bastam. Scientific Quarterly Journal of Geosciences, 28(109), 109-120. ( In Persian with English abstract) https://doi.org/ 10.22071/gsj.2018.80038
2. Amiri, H., Shafiei, Y., Fakhraei Rad, A., & Kashavarz, H .(2021). Potential identification of groundwater resources using fuzzy logic method (Case study: Darab Fars watershed), Journal of Geographic Information System and Remote Sensing in Planning, 12(3), 45-62. (In Persian with English abstract)
3. Andualem, T.G., & Demeke, G.G. (2019). Groundwater potential assessment using GIS and remote sensing: A case study of Guna tana landscape, upper blue Nile Basin, Ethiopia. Journal of Hydrology: Regional Studies, 24, 100610‏. ‏https://doi.org/10.1016/j.ejrh.2019.100610
4. Hassani Pak, A.A. (2011). Geostatistics. University of Tehran press. (In Persian with English abstract)
5. Kazemi, R., Shadfar, S., & Bayat, R. (2015). Investigation of the effective elements in water resource exploration of the‎ hard formations, case study: Lar catchment. Watershed Engineering and Management, 7(4), 389-401.‏ (In Persian with English abstract) https://doi.org/10.22092/ijwmse.2015.103085
6. Mazidi,, Karam, A., & Koravand Bardpareh, M. (2016). Karst development potential assessment using fuzzy logic (Case study: Sosan and Izeh Plains Watershed). Quantitative Geomorphological Research, 18(5), 130-141.( In Persian with English abstract)
7. Moradi, S., Kalantari, N., & Charchi, A. (2016). Karstification potential mapping in northeast of Khuzestan Province, Iran, using fuzzy logic and analytical hierarchy process (AHP) techniques. Geopersia, 6(2), 265-282. (In Persian with English abstract)
8. Preeja, K. R., Joseph, S., Thomas, J., & Vijith, H. (2011). Identification of groundwater potential zones of a tropical river basin (Kerala, India) using remote sensing and GIS techniques. Journal of the Indian Society of Remote Sensing, 39, 83-94. https://doi.org/10.1007/s12524-011-0075-5
9. Seif, A.A., & Kargar, A. (2011). Assessment of groundwater resources potential using analytic hierarchy process and geographic information system, case study: Sirjan Watershed. Journal of Physical Geography, 4(12), 75-90. (In Persian with English abstract)
10. Sener, E., Davraz, A., & Ozcelik, M. (2005). An integration of GIS and remote sensing in groundwater investigations: a case study in Burdur, Turkey. Hydrogeology Journal, 13, 826-834.‏ https://doi.org/10.1007/s10040-004-0378-5
11. Sepehripour, A., & Vaezihir, A. (2021). Exploration of strategic karstic and hard rock groundwater in order to supply drinking water for Miyaneh City in critical water shortage conditions. Advanced Applied Geology, 11(2), 332-348. (In Persian with English abstract) https://doi.org/10.22055/aag.2020.33531.2121
12. Vaezihir, A., & Tabarmayeh, M. (2016). Evaluation of potential groundwater resources in fractured rocks using AHP and SAW methods (case study: Almaneh Basin, Marivan, Iran). Water and Soil, 30(5), 1461-1477.‏ (In Persian with English abstract) https://doi.org/10.22067/jsw.v0i0.46758
13. Yousefi, M., & Carranza, E.J.M. (2015). Fuzzification of continuous-value spatial evidence for mineral prospectivity mapping. Computers & Geosciences, 74, 97-109.‏ https://doi.org/10.1016/j.cageo.2014.10.014
14. Zarvash, N., Vaezihir, A., & Karimi, H. (2014). Assessment of karst development potential in the Kabirkuh valley in Ilam province. Second National Water Crisis Conference (Climate Change, Water, and Environment), Shahrekord. (In Persian with English abstract)