الگوی پارادایمی تاب آوری فرهنگی در بحران کم آبی زاینده رود

فصلنامه آب و توسعه پایدار

مقاله 7، دوره 11، شماره 1 - شماره پیاپی 31، خرداد 1403، صفحه 61-72   

نوع مقاله: پژوهشی کاربردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jwsd.v11i1.2312-1289

نویسندگان

مجید رئوفی بروجنی¹؛ سیامک کورنگ بهشتی^{* 2}؛ علی رشیدپور³

¹دانشجوی دکتری، گروه مدیریت فرهنگی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران.

²استادیار، گروه مدیریت فرهنگی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران.

³دانشیار، گروه مدیریت فرهنگی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران.

چکیده

تاکنون تحقیقات متعددی در زمینه‌های مختلف بحران کم‌آبی انجام شده است که اکثراً در زمینه‌های زیست‌محیطی و اقتصادی بوده است و در تعداد کمی از آنها به تأثیر عناصر فرهنگی به عنوان عامل تعدیل‌کننده آثار این بحران، توجه شده است. پژوهش حاضر با هدف ارائه یک الگوی پارادایمی از تاب‌آوری فرهنگی در بحران کم‌آبی زاینده‌رود، شکل گرفته است که به روش کیفی و با رویکرد داده بنیاد انجام شده است. با استفاده از نمونه‌گیری نظری و به روش گلوله برفی، تعداد 24 نفر از افراد که ضمن علاقه‌مندی و داشتن دغدغه در زمینه مسائل مربوط به کم آبی، دارای اطلاعات، تجربه و یا دانش کافی در این زمینه بودند، انتخاب شدند و در طول مصاحبه عمیق نیمه‌ساختاریافته، پاسخ‌های خود را بیان کردند. تجزیه و تحلیل داده‌ها، با روش کلایزی در چارچوب نظریه زمینه‌ای انجام شد. از روش ارزیابی لینکولن و گوبا جهت اعتبارسنجی پژوهش استفاده شد. اعتبار داده‌ها با بازگشت به مصاحبه‌شوندگان و دو کدگذار تأیید شد. یافته‌های پژوهش، 22 مقوله بود که «پذیرش پدیده کم‌آبی به عنوان یک واقعیت» به عنوان مقوله محوری، 3 مقوله شرایط علّی (اطلاعات کافی، سواد آبی، ارتباطات)، 4 مقوله شرایط زمینه‌ای (امیدواری، اعتقادات‌مذهبی، دلبستگی به ‌‌سکونت‌گاه، وابستگی اقتصادی)، 5 مقوله شرایط مداخله‌ای (اعتماد، عمل‌گرایی، طرز تلقی،‌ مسئولیت‌ اجتماعی، همکاری جمعی)، 5 مقوله راهبردها (تغییر‌در عادت‌واره‌های خود و دیگران، مشارکت، پیشگیری، صرفه‌جویی) و 4 مقوله پیامدها (بهره‌وری، کارآفرینی، خلاقیت و آگاهی) دسته‌بندی شدند.

کلیدواژه‌ها

تاب‌آوری فرهنگی؛ کم آبی؛ مسئولیت اجتماعی؛ همکاری جمعی

مراجع

استراس، آنسلم، و کوربین، جولیت. (1393). اصول روش تحقیق کیفی: نظریه مبنایی، رویه‌ها و شیوه‌ها. مترجم: بیوک محمدی. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. چاپ سوم، تهران، ایران.
امینی فسخودی، عباس، و میرزایی، مهرنوش. (1392). پیامدهای بحران کم آبی و خشک‌شدن زاینده‌رود در مناطق روستایی (مطالعه موردی: جلگه براآن در شرق اصفهان). توسعه محلی (روستایی-شهری)، 5(2)، 157-180. doi: 10.22059/jrd.2013.50589
بشیری، سعید، بیات، بهرام، جمشیدی، شروین، و صالح‌زاده، رضا. (1400). تبیین ابعاد و مولفه‌های تاب‌آوری در مدیریت بحران (مورد مطالعه: شهر تهران). مطالعات بین رشته‌ای دانش راهبردی، 11(44)، 61-96. Dor: 20.1001.1.24234621.1400.11.44.3.2
حسنی، سید قاسم. (1397). تحلیلی بر چالش‌ها و آسیب‌پذیری تاب‌آوری فرهنگی در اجتماع بومی (مطالعه موردی تالاب‌های محلی فریدون کنار). جامعه‎شناسی نهادهای اجتماعی، 5(12)، 269-291.  doi: 10.22080/ssi.1970.2140
خدامرادی، صادق، مداحی، محمدابراهیم، احدی، حسن، بشارت، محمدعلی، و مظاهری تهرانی، محمدمهدی. (1400). مقدمه بر مفهوم‌پردازی تاب‌آوری فرهنگی. مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی (مطالعات راهبردی جهانی شدن)، 11(38)، 276-297.
رامشت، محمدحسین، عباسی، علیرضا، و منتظری، مجید. (1379). تحول تاریخ طبیعی زاینده‌رود و شکل‎گیری مدنیت در حاشیه آن. مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان (علوم انسانی)، 11(2)، 101-116. 
رضایی میرقائد، طوبی، و گلی، ساره. (1399). آنالیز داده‌های شاخص‌های تاب‌آوری شهر اصفهان در برابر بحران. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه صنعتی اصفهان، دانشکده علوم ریاضی، اصفهان، ایران.
زرین، آذر، و داداشی رودباری، عباسعلی. (1400). مدیریت ریسک خشکسالی در شرایط تغییر اقلیم: نقش سیاست‌های ملی و برنامه مدیریت خشکسالی (DMP). آب و توسعه پایدار، 8(1)، 107-112.
شمس احمر، مهران. (1400). ساختار و کارکردهای فرهنگ) تأملی در خاستگاه چیستی و چرایی فرهنگ اجتماعی). آگرین کتاب، تهران، ایران.
فائقی، سحر، و نوابخش، مهرداد. (1395). برساخت معنایی پیامدهای فرهنگی کم آبی و خشکسالی زاینده رود (با تأکید بر هویت فرهنگی شهروندان اصفهانی). مطالعات‌ توسعه اجتماعی ایران، 8(4)، 35-59. https://sanad.iau.ir/Journal/jisds/Article/821548
مروج تربتی، خاطره، و پورنادری، حسین. (1392). بررسی تداوم سنت‌های موثر در شکل‌گیری پل خواجو بر اساس مطالعه تطبیقی پل‌های تاریخی شهر اصفهان. باغ نظر، 10(27)، 61-70. 
ناجی، الهام سادات، و شیخ‌الاسلام، سیده فردوس. (1392). جامعه‌پذیری موفق زمینه‌ساز مسوولیت‌پذیری جوانان.کنگره پیشگامان پیشرفت.دوره چهارم، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی، اسفند 1392، شیراز، ایران. https://sid.ir/paper/864515/fa
وارثی، حمید، و صفرآبادی، اعظم. (1393). نقش عوامل اجتماعی گردشگری در توسعه گردشگری شهری (مورد مطالعه: شهر اصفهان). مطالعات جامعه‌ شناختی شهری (مطالعات شهری)، 4(12)، 101-128. https://sanad.iau.ir/Journal/urb/Article/1015948 
یادگاری‌فر، فاطمه، پودینه، محمدرضا، و اسماعیل‌نژاد، مرتضی. (1402). ارزیابی تاب‌آوری شهرستان زاهدان در برابر بحران آب و خشکسالی. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، ۲۳(۶۸)، ۳۴۵-۳۶۴. http://dorl.net/dor/20.1001.1.22287736.1300.0.0.101.4
Abi-hashem, N. (2011). On Cultural Resiliency. The Australian community Psychologist, 23(2), 23-31. 
Colaizzi, P.F. (1978). Psychological research as a phenomenologist views it. In: Valle, R.S. and King, M., Eds., Existential-Phenomenological Alternatives for Psychology, Oxford University Press, New York, 48-71. 
Fountoulakis, N., Siamouli, M., Magiria, S. & Kaprinis, G. (2008). Late-life depression, religiosity, cerebrovascular disease, cognitive impairment and attitudes towards death in the elderly: Interpreting the data. Medical Hypothesis, 70(3), 493-496. DOI: 10.1016/j.mehy.2007.01.093
Holtorf, C. (2018). Embracing change: How cultural resiliencies increased through cultural heritage. WorldArchaeology, 50(4), 639-650. https://doi.org/10.1080/00438243.2018.1510340
Isidiho, A, Sabran, M, & Sufian Burhan, N. (2023). Resiliency and Sustainability after Oil Spill in Imo State and the Niger Delta Region of Nigeria. Journal of Contemporary Issues and Thought, 13(1), 50-61. https://doi.org/10.37134/jcit.vol13.1.6.2023
Lincoln, Y. S., & Guba, E. G. (1985). Naturalistic inquiry. SAGE, Thousand Oaks, 289-331. 
Plieninger, T., & Bieling, C. (2012). Resilience and Cultural Landscape: Understanding and Managing change in human shaped environments. Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9781139107778
Richman, J. & Fraser, M. (2001). Resilience in childhood: The role of risk and protection. The Context of Youth Violence: Resilience, Risk and Protection. 1-12 
Smyntyna, O. (2016). Cultural Resilience theory as an Instrument of Modeling of Human response to the global climate change. A case study in the north western Black sea region on the Plestocene – Holocene boundary. RIPARIA, 2, 1-20. http://dx.doi.org/10.25267/Riparia.2016.v2.01