بررسی وضعیت شاخص‌های گردشگری روستایی، موانع و ظرفیت‌های پیش‌رو (مناطق روستایی نواحی نیمه‌خشک شهرستان آباده)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 6، دوره 22، شماره 4 - شماره پیاپی 49، بهمن 1403، صفحه 147-176   

نوع مقاله: پژوهشی- مطالعه موردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2024.88721.1449

نویسندگان

امید خادم حسینی¹؛ بیژن رحمانی^{* 2}؛ شهریار خالدی³؛ علی اصانلو⁴

¹دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

²دانشیار گروه جغرافیای انسانی و آمایش، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

³استاد گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

⁴دانشیار گروه جغرافیا، دانشکده فرماندهی و ستاد، دانشگاه جامع علوم انتظامی امین، تهران، ایران

چکیده

گردشگری رویکردی است که می‌تواند مناطق روستایی با اقلیم‌های مختلف را توسعه دهد. نواحی روستایی نیمه‌خشک نمونۀ بارزی از مناطقی محسوب می‌شوند که منابع توریسمی خاص خود را دارند. بنابراین بررسی وضعیت شاخص‌های گردشگری این‌گونه روستاها و همچنین تحلیل موانع و ظرفیت‌های پیش رو از مهم‌ترین اقدامات در حوزۀ شناخت و برنامه‌ریزی مطلوب است. در این پژوهش این هدف در نواحی روستایی شهرستان آباده مورد تأکید بوده است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر گردآوری داده‌ها از طریق پیمایش است. جامعۀ آماری تحقیق را ساکنان روستایی تشکیل داده‌اند و با توجه به محدودیت‌های تحقیق، 372 نفر براساس فرمول کوکران به‌عنوان حجم نمونه تعیین شد. روایی پرسش‌نامه از طریق نخبگان تأیید و پایایی نیز با تکمیل 30 پرسش‌نامه و محاسبۀ نتایج از طریق ضریب کرونباخ بیشتر از 70/0 تأیید شد. نتیجه نشان داد وضعیت شاخص‌های گردشگری روستایی در سطح کمتر از 05/0 و با میانگین 199/3 متوسط ارزیابی شده است. بهترین وضعیت مربوط به دو شاخص مهمان‌نوازی روستاییان(879/3) و هزینه اقامت و بازدید در روستا (847/3) بوده است. همچنین نتیجۀ آزمون فریدمن نشان داد که مهم‌ترین چالش‌ها در حوزۀ ضعف خدمات و زیرساخت‌های گردشگری با میانگین 91/9 و عدم حمایت دولت از تولیدات محلی-بومی روستا با میانگین 38/9 و مهم‌ترین ظرفیت‌ها شامل جذب سرمایه‌گذاری از بخش خصوصی با میانگین 60/11 و موقعیت جغرافیایی مناسب روستاها با میانگین 86/10 بوده است. در مجموع تحلیل نتایج بیانگر آن است که رویکرد گردشگری می‌تواند در توسعۀ پایدار روستایی مؤثر باشد؛ چراکه ظرفیت‌ها و توانمندی‌های گردشگری می‌تواند به تنوع‌سازی اقتصاد نواحی روستایی نیمه‌خشک کمک نماید. برهمین‌اساس پیشنهاد می‌شود با توجه به ظرفیت‌ها و منابع موجود، ضعف‌ها و چالش‌ها کاهش داده شود.
 

کلیدواژه‌ها

گردشگری؛ توسعۀ پایدار؛ مناطق روستایی؛ نواحی نیمه‌خشک؛ شهرستان آباده

مراجع

1. پازکی، م؛ شیخی، د؛ و زند، ف. (1400). بررسی جایگاه حکمروایی خوب در توسعۀ گردشگری روستایی پایدار (مورد پژوهی: شهرستان سرخه). مجلۀ برنامه‌ریزی منطقه‌ای،11(43)، 64-78.

DOI: 10.30495/jzpm.2021.3934

2. حسینی‌کهنوج، س.ر؛ و سجاسی‌قیداری، ح.ا. (1403). شناسایی بازیگران کلیدی اکوسیستم کارآفرینی گردشگری روستایی و تحلیل استراتژیک الگوی رفتار آنها با استفاده از رویکرد آینده‌پژوهی نمونۀ موردی: شهرستان جیرفت. مجلۀ جغرافیا و توسعه،22(75)، 1-26.

.DOI:10.22111/GDIJ.2024.46827.3581

3. رجب‌نژاد‌شیخانی، س؛ احمدیان، م.ع؛ جعفری، ح؛ و جهانی، م. (1398). بررسی نقش گردشگری در توسعۀ پایدار روستایی با تأکید بر ابعاد اقتصادی، مطالعه موردی: شهرستان فومن. مهندسی و مدیریت آبخیز،11(3)، 784-797. DOI: 10.22092/ijwmse.2018.121083.1458
4. رحیمی‌پور، ب؛ ظاهری، م؛ و کریم‌زاده، ح. (1403). تدوین سناریوهای توسعۀ پایدار گردشگری روستایی با رویکرد آینده‌نگاری (مطالعه موردی: روستاهای هدف گردشگری شهرستان سقز). گردشگری و توسعه،13(1)، 109-127 DOI: 10.22034/JTD.2022.295243.2404
5. زنگنه‌اسدی، م.ع؛ گلی‌مختاری، ل؛ و سعادتی‌فر،ر. (1399). نقش گردشگری روستایی در توسعۀ پایدار دامنه‌های جنوب غربی بینالود. مجلۀ روستا و توسعۀ پایدار فضا،1(4)، 47-68. DOI:10.22077/vssd.2021.4087.1022.
6. شریفی‌نیا، ز. (1399).عوامل کلیدی مؤثر در توسعة پایدار گردشگری روستایی در استان مازندران با رویکرد سناریومبنا. مجلّة جغرافیا و توسعة ناحیه‌ای،18(1)، 281-304.

DOI:10.22067/geography. v18i1.85282.

7. شوکتی‌آمقانی، م؛ اسحاقی، ر؛ ماهری، ا؛ رضائی، ر.ا؛ و شعبانعلی‌فمی، ح. (1395). بررسی موانع توسعۀ گردشگری در مناطق روستایی شهرستان اسکو (مطالعه موردی: روستای ساحلی آق‏گنبد). فضای جغرافیایی. ۱۶ (۵۳)، 23-37.

 URL: http://geographical-space.iau-ahar.ac.ir/article-

8. صادقی، ح.ا. (1402). ارزیابی تطبیقی مدل‌های هم‌پوشانی فازی جهت تعیین پهنه‌های مستعد ایجاد اماکن اقامتی-گردشگری در منطقۀ دزپارت با مدل‌های Gummaو Sum. مجلۀ برنامه‌ریزی فضایی،13(4)، 1-22. DOI: 10.22108/sppl.2023.138669.1759
9. صادقی، ح.ا؛ و تقوایی، م. (1403). تحلیل داده‌های محیطی در استقرار و توسعۀ پایدار سکونتگاه‌های روستایی شهرستان اصفهان با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی. مطالعات مدیریت توسعۀ سبز،3(1)،135-160. DOI: 10.22077/jgdms.2024.7215.1074
10. صفری‌علی اکبری، م؛ و صادقی، ح.ا. (1401). تحلیل موانع و راهبردهای توسعۀ گردشگری شهرستان دزپارت. مجلهجغرافیا و برنامه‌ریزی، 26(82)، 125-143.

  DOI:10.22034/gp.2022.48735.2913

11. یاری‌حصار، ا؛ و باختر، س. (1395). ارزیابی شاخص‌های گردشگری پایدار روستایی از منظر جامعه محلی و گردشگران (مطالعه موردی: شهرستان نیر).  مجلۀ برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 6(22)،121-134. https://jzpm.marvdasht.iau.ir/article_1935.html
12. An, W., & Alarcón, S. (2020). How can rural tourism be sustainable? A systematic review. Sustainability, 12(18), 1-23. ‏

https://doi.org/10.3390/su12187758

13. Dašić, D., Živković, D., & Vujić, T. (2020). Rural tourism in development function of rural areas in Serbia. Економика пољопривреде, 67(3), 719-733.‏ https://cyberleninka.ru/article/n/rural-tourism-in-development-function-of-rural-areas-in-serbia
14. De Rosa, M., McElwee, G., & Smith, R. (2019). Farm diversification strategies in response to rural policy: A case from rural Italy. Land Use Policy, 81, 291–301. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2018.11.006
15. Germanovich, A. G., Vasilieva, O. N., Ordynskaya, M. E., Allanina, L. M., & Gorokhova, A. E. (2020). Impact of tourism on sustainable development of rural areas: International experience. Journal of Environmental Management and Tourism, 11(4), 965-972.‏ org/10.14505//jemt.11.4(44).21
16. Hall, C. M. (2021). Constructing sustainable tourism development: The 2030 agenda and the managerial ecology of sustainable tourism. In Activating critical thinking to advance the sustainable development goals in tourism systems (pp. 198-214). https://doi.org/10.1080/09669582.2018.1560456
17. Haywood, L. K., Nortje, K., Dafuleya, G., Nethengwe, T., & Sumbana, F. (2020). An assessment for enhancing sustainability in rural tourism products in South Africa. Development Southern Africa, 37(6), 1033-1050.‏ https://doi.org/10.1080/0376835X.2020.1806784
18. Ibănescu, B. C., Stoleriu, O. M., Munteanu, A., & Iațu, C. (2018). The impact of tourism on sustainable development of rural areas: Evidence from Romania. Sustainability, 10(10),1-18. org/10.3390/su10103529
19. Ivona, A. (2021). Sustainability of rural tourism and promotion of local development. Sustainability, 13(16), 1-20. https://doi.org/10.3390/su13168854
20. Kumar, S., & Valeri, M. (2022). Understanding the relationship among factors influencing rural tourism: a hierarchical approach. Journal of Organizational Change Management, 35(2), 385-407.‏ org/10.1108/JOCM-01-2021-0006
21. Liu, C.H., Tzeng, G.H., Lee, M.H., & Lee, P.Y. (2013). Improving Metro-Airport Connection Service for Tourism Development: Using Hybrid MCDM Models. Tourism Management of Perspective, 6, 95–107. org/10.1016/j.tmp.2012.09.004
22. Liu, Y. L., Chiang, J. T., & Ko, P. F. (2023). The benefits of tourism for rural community development. Humanities and Social Sciences Communications, 10(1), 1-12.‏ https://www.nature.com/articles/s41599-023-01610-4
23. López-Sanz, J. M., Penelas-Leguía, A., Gutiérrez-Rodríguez, P., & Cuesta-Valiño, P. (2021). Sustainable development and consumer behavior in rural tourism—the importance of image and loyalty for host communities. Sustainability, 13(9), 1-18. https://doi.org/10.3390/su13094763
24. Martín Martín, J. M., Salinas Fernandez, J. A., Rodriguez Martin, J. A., & Ostos Rey, M. D. S. (2020). Analysis of tourism seasonality as a factor limiting the sustainable development of rural areas. Journal of Hospitality & Tourism Research, 44(1), 45-75.‏https://doi.org/10.1177/1096348019876688
25. Martínez, J. M. G., Martín, J. M. M., Fernández, J. A. S., & Mogorrón-Guerrero, H. (2019). An analysis of the stability of rural tourism as a desired condition for sustainable tourism. Journal of Business Research, 100, 165-174.‏ org/10.1016/j.jbusres.2019.03.033
26. Nyasha, S., Odhiambo, N. M., & Asongu, S. A. (2021). The impact of tourism development on economic growth in Sub-Saharan Africa. The European Journal of Development Research, 33, 1514-1535.‏ DOI: 10.1057/s41287-020-00298-5
27. Petrović, M. D., Vujko, A., Gajić, T., Vuković, D. B., Radovanović, M., Jovanović, J. M., & Vuković, N. (2017). Tourism as an approach to sustainable rural development in post-socialist countries: A comparative study of Serbia and Slovenia. Sustainability, 10(1), 1-14.‏org/10.3390/su10010054
28. Rogerson, C. M., & Rogerson, J. M. (2022). The first-round impacts of COVID-19 for rural tourism in South Africa. Studia Periegetica, 37, 63-86.‏ https://doi.org/10.5604/01.3001.0015.8579
29. Romanenko, Y. O., Boiko, V. O., Shevchuk, S. M., Barabanova, V. V., & Karpinska, N. V. (2020). Rural development by stimulating agro-tourism activities. International journal of Management (IJM), 11(4), 605-613.‏http://www.iaeme.com/ijm/issues.asp?JType=IJM&VType=11&IType=4
30. Rosalina, P. D., Dupre, K., & Wang, Y. (2021). Rural tourism: A systematic literature review on definitions and challenges. Journal of Hospitality and Tourism Management, 47, 134-149.‏ org/10.1016/j.jhtm.2021.03.001
31. Ruiz-Real, J. L., Uribe-Toril, J., de Pablo Valenciano, J., & Gázquez-Abad, J. C. (2022). Rural tourism and development: Evolution in scientific literature and trends. Journal of Hospitality & Tourism Research, 46(7), 1322-1346.‏ org/10.1177/109634802092653
32. Singh, A. S., Parahoo, S. K., Ayyagari, M., & Juwaheer, T. D. (2023). Conclusion: how could rural tourism provide better support for well-being and socioeconomic development?. Worldwide Hospitality and Tourism Themes, 15(1), 84-93.‏ org/10.1108/WHATT-09-2022-0108
33. Villanueva-Álvaro, J. J., Mondéjar-Jiménez, J., & Sáez-Martínez, F. J. (2017). Rural tourism: Development, management and sustainability in rural establishments. Sustainability, 9(5),1-8. org/10.3390/su9050818
34. Wijijayanti, T., Agustina, Y., Winarno, A., Istanti, L. N., & Dharma, B. A. (2020). Rural tourism: A local economic development. Australasian Business and Finance Journal, 14(1), 5-13.‏ https://ro.uow.edu.au/aabfj/vol14/iss1/2/
35. Woyesa, T., & Kumar, S. (2021). Potential of coffee tourism for rural development in Ethiopia: a sustainable livelihood approach. Environment, Development and Sustainability, 23(1), 815-832.‏

https://link.springer.com/article/10.1007/s10668-020-00610-7

36. Xu, J., Yang, M., Hou, C., Lu, Z., & Liu, D. (2021). Distribution of rural tourism development in geographical space: A case study of 323 traditional villages in Shaanxi, China. European Journal of Remote Sensing, 54(sup2), 318-333.‏ DOI: 10.1080/22797254.2021.1892335
37. Yang, J., Yang, R., Chen, M. H., Su, C. H. J., Zhi, Y., & Xi, J. (2021). Effects of rural revitalization on rural tourism. Journal of Hospitality and Tourism Management, 47, 35-45.‏ org/10.1016/j.jhtm.2021.02.008
38. Zhu, W., & Shang, F. (2021). Rural smart tourism under the background of internet plus. Ecological Informatics, 65(2),1-16.

doi.org/10.1016/j.ecoinf.2021.101424