| تعداد نشریات | 55 |
| تعداد شماره‌ها | 2,137 |
| تعداد مقالات | 22,062 |
| تعداد مشاهده مقاله | 95,468,544 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 32,700,868 |
سبکشناسی تاریخی احادیث قومگرایانه؛ رویکرد قومگرایی عربی | ||
| علوم قرآن و حدیث | ||
| دوره 56، شماره 2 - شماره پیاپی 113، بهمن 1403، صفحه 103-129 اصل مقاله (919.66 K) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jquran.2024.86010.1645 | ||
| نویسنده | ||
| احمد فلاح زاده* | ||
| استادیار گروه تاریخ اسلام، دانشکدهٔ تاریخ، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم ایران و دانش‌آموختهٔ سطح سه حوزهٔ علمیهٔ قم | ||
| چکیده | ||
| اعراب مسلمان با گذشت چند دهه از آغاز فتوحات، به قدرت فراگیری در جهان آن روز تبدیل شدند. این موضوع سبب شکل‌گیری هویت عربی به‌مثابهٔ هویتی برتر از دیگر ملل و اقوام شد و به‌ویژه در عصر امویان با نگاه قومگرایانه آمیخت و به‌مرور زمان به رویارویی جوامع اسلامی غیرعرب با الگوی قومگرایی دینی عربی انجامید. جریان فاتح کوشید با ابزارهای مشروعیت‌ساز نگاهی تقدس‌آمیز به تبار عرب ببخشد و در این میان، احادیث اسلامی نقش بسیار پررنگی را ایفا کردند. دایرهٔ عملکرد ادبیات عربی نیز با تقدسی که از عربی‌بودن زبان قرآن یافته بود، توانست ضمن دفاع از هویت عربی به مقابله با سایر هویت‌های نژادی برخیزد. پژوهش حاضر با توصیف و تحلیل داده‌های کتابخانه‌ای و در راستای دستیابی به فرایند قومگرایی، به سبکشناسی احادیث و استفادهٔ ابزاری از ادبیات پرداخته است. یافته‌های پژوهش از این قرار است که قومگرایی عربی طی فرایندی چندمرحله‌ای با استفاده از ابزارهای مشروعیت‌ساز و ساخت مفاهیم جدید تقدس‌آمیز، از رویهٔ تقدس حدیث در قالب‌های مختلفی بهره برده است تا برتری قومیت خود را در میان جامعهٔ مسلمانان جا بیندازد. در این زمنیه از ابزارهای ادبی و زبانی مانند ضرب‌المثل و... نیز بهره گرفته شد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| قومگرایی مقدس؛ روایتهای قومگرایانه؛ احادیث قومی؛ سبکشناسی جعل حدیث؛ فضایل شهرها؛ ادبیات قومگرایانه | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم
ابن‌اثیر، علی‌بن‌محمد.الکامل. بیروت: دار صادر، 1385ق.
ابن‌اثیر، نصرالله‌بن‌محمد. الوشى المرقوم فی حلّ المنظوم. به‌تحقیق یحیى عبدالعظیم. قاهره: الهیئة العامة لقصور الثقافة، 2004م.
ابن‌اشعث، محمدبن‌محمد. الجعفریات (الأشعثیات). تهران: مکتبة النینوی الحدیثة، چاپ‌اول، بی‌تا.
ابن‌بابویه، محمدبن‌علی. الامالی. تهران: کتابچی، چاپ‌ششم، 1376.
ابن‌بابویه، محمدبن‌علی. الخصال. قم: مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ‌اول، 1362.
ابن‌بابویه، محمدبن‌علی. علل الشرایع. قم: داوری، چاپ‌اول، 1385ق.
ابن‌بابویه، محمدبن‌علی. معانی الاخبار. به‌تحقیق علی‌اکبر غفاری. قم: مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ‌اول، 1403ق.
ابن‌جوزی، عبدالرحمن‌بن‌علی. الموضوعات. به‌تحقیق عبدالرحمن محمد عثمان. مدینه: المکتبة السلفیة، چاپ‌اول، 1996م.
ابن‌حبان، محمدبن‌حبان. المجروحین. به‌تحقیق محمود ابراهیم زاید. بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.
ابن‌حمدون، محمدبن‌حسن. التذکرة الحمدونیة. به‌تحقیق احسان عباس و بسکر عباس. بیروت: دار صادر، چاپ‌اول، 1996م.
ابن‌حیون، نعمان‌بن‌محمد. شرح الاخبار. به‌تحقیق محمدحسین حسینى جلالى. قم: مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ‌اول، 1409ق.
ابن‌خلدون، عبدالرحمن‌بن‌محمد. تاریخ ابن‌خلدون. به‌تحقیق خلیل شحادة. بیروت: دار الفکر، چاپ‌دوم، 1408ق.
ابن‌سعد، محمدبن‌سعد. الطبقات الکبرى. به‌تحقیق محمدعبدالقادر عطا. بیروت: دار الکتب العلمیة، چاپ‌اول، 1410ق.
ابن‌شعبه حرانی، حسن‌بن‌علی. تحف العقول. به‌تحقیق علی‌اکبر غفاری. قم: مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ‌دوم، 1363.
ابن‌طاووس، علی‌بن‌موسی. التشریف بالمنن فی التعریف بالفتن. قم: صاحب الامر، چاپ‌اول، 1416ق.
ابن‌عبدالبر، یوسف‌بن‌عبدالله. الإستیعاب. به‌تحقیق على‌محمد بجاوى. بیروت: دار الجیل، چاپ‌اول، 1412ق.
ابن‌عبدربه، احمدبن‌محمد. العقد الفرید. بیروت: دار الکتب العلمیة، چاپ‌اول، 1404ق.
ابن‌عدیم، عمربن‌احمد. بغیة الطلب فی تاریخ حلب. بیروت: دار الفکر، بی‌تا.
ابن‌عساکر، علی بن‌حسن. تاریخ مدینة دمشق. بیروت: دار الفکر، 1415ق.
ابن‌عقدة، احمدبن‌محمد. فضائل امیرالمؤمنین(ع). قم: دلیل ما، چاپ‌اول، 1424ق.
ابن‌فقیه، احمدبن‌محمد. البلدان. به‌تحقیق یوسف الهادى. بیروت: عالم الکتب، چاپ‌اول، 1416ق.
ابن‌ندیم، محمدبن‌اسحاق. فهرست ابن‌ندیم. به‌تحقیق رضا تجدد. بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.
اربلی، علی‌بن‌عیسی. کشف الغمه. تبریز: بنی‌هاشمی، 1381ق.
بلاغی، محمدجواد. الهدى إلى دین المصطفى. بیروت: الأعلمی، چاپ‌سوم، 1405ق.
پاینده، ابوالقاسم: نهج الفصاحة. تهران: دنیاى دانش، چاپ‌چهارم، 1382.
ثعالبی، عبدالملک‌بن‌محمد. فقه اللغة. به‌تحقیق جمال طلبه. بیروت: دار الکتب العلمیة، چاپ‌اول، بی‌تا.
ثقفی، ابراهیم‌بن‌محمد. الغارات. به‌تحقیق جلال‌الدین محدث. تهران: انجمن آثار ملی، چاپ‌اول، 1395.
جاحظ، عمرو‌بن‌بحر. الرسائل السیاسیة. بیروت: هلال، چاپ‌دوم، 1423ق.
جادالمولی، محمداحمد و همکاران. ایام العرب فی الجاهلیة. القاهرة: دار احیاء الکتب العربیة، 1968م.
جرجانی، عبدالله‌بن‌عدی. الکامل فی ضعفاء الرجال. به‌تحقیق مختار غزاوی. بیروت: دار الفکر، چاپ‌سوم، 1409ق.
جوینی، عطاملک‌بن‌محمد. تاریخ جهانگشاى جوینى. به‌تصحیح محمد قزوینی. تهران: دنیای کتاب، چاپ‌چهارم، 1385.
حسینی، بی‌بی‌زینب، مهدی جلالی. «بررسی روایات فضایل و مثالب شهر قم». فصلنامهٔ علوم حدیث. دورهٔ17، ش63(خرداد1391): 129-153.
حموی، یاقوت بن‌عبدالله. معجم البلدان. بیروت: دار صادر، چاپ‌دوم، 1995م.
حموی، یاقوت‌بن‌عبدالله. معجم الأدباء. بیروت: دار الغرب الإسلامی، چاپ‌اول، 1414ق.
خزاعی، علی‌بن‌محمد. تخریج الدلالات السمعیة. به‌تحقیق احسان عباس، بیروت: دار الغرب الإسلامی، 1999م/1419ق.
خطیب بغدادی، احمدبن‌علی. تاریخ بغداد. بیروت: دار الکتب العلمی، چاپ‌اول، 1417ق.
خوارزمى، محمدبن‌عباس. مفید العلوم و مبید الهموم. بیروت: عنصریه، 1418ق.
خوارزمی، ابوبکر. الأمثال المولدة. به‌تحقیق محمدحسین اعرجی. ابوظبی: دار الثقافیة، چاپ‌اول، 1424ق/2003م.
دهقانی تفتی، محسن، مهدی حمزه‌نژاد، عبدالحمید نقره‌کار. «بررسی تأثیر محیط طبیعی بر رفتار و اخلاق از دید متفکران اسلامی و نتایج آن در طراحی محیط مصنوع». فصلنامهٔ آرمانشهر. ش5(پاییز و زمستان1389): ص79-96.
ذهبی، محمدبن‌احمد. تاریخ الإسلام. به‌تحقیق عمر عبدالسلام تدمرى. بیروت: دار الکتاب العربى، چاپ‌دوم، 1413ق.
راجحی، عبده. اللهجات العربیة فی القرائات القرآنیة. ریاض: مکتبة المعارف، 1420ق.
راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد. محاضرات الأدباء. بیروت: شرکت دار ارقم‌بن‌ابى‌ارقم، چاپ‌اول، 1420ق.
زمخشری، محمودبن‌عمر. ربیع الأبرار و نصوص الأخیار. به‌تحقیق عبدالامیر مهنا. بیروت: الأعلمی، چاپ‌اول، 1412ق.
سعد، جویا بلوندل. عرب‌ستیزی در ادبیات معاصر ایران. ترجمهٔ فرناز حائری. تهران: کارنگ، چاپ‌اول، 1382.
سیوطی، عبدالرحمان‌بن‌ابی‌بکر. تاریخ الخلفا. به‌تحقیق لجنة من الادباء. بیروت: بی‌نا، بی‌تا.
شریف رضی، محمدبن‌حسین. نهج البلاغة. به‌تحقیق فیض الاسلام. قم: هجرت، چاپ‌اول، 1414ق.
شهید ثانی، زین‌الدین‌بن‌محمد. کشف الریبة. بی‌جا: دار المرتضی، چاپ‌سوم، 1390ق.
صدرایی‌نیا، علی. معرفی نسخهٔ خطی «فضائل مکهٔ مکرمه». فصلنامهٔ علوم حدیث. ش5(پاییز1376): 256-265.
طاش کبری‌زاده، احمد. مفتاح السعادة. بیروت: دار الکتب العلمیة. چاپ‌سوم، 2002م.
طاووسی مسرور، سعید، محمود کریمی. «انگیزه‌های سیاسی در جعل روایات مدح و ذم بلاد». دانش سیاسی. ش1(بهار و تابستان1389):85-126.
https://doi.org/10.30497/pk.2010.4
طبری، محمدبن‌جریر. تاریخ طبری. به‌تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم. بیروت: دار التراث، چاپ‌دوم، 1387ق.
طوسی، محمدبن‌حسن. تهذیب الأحکام. به‌تحقیق حسن الموسوی خرسان. تهران: دار الکتب الاسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
فتال نیشابوری، محمدبن‌احمد. روضة الواعظین و بصیرة المتعظین. قم: رضى، چاپ‌اول، 1375.
فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد. العین. قم: هجرت، بی‌تا.
فیض کاشانی، محمدبن‌شاه‌مرتضی. الوافی. اصفهان: کتابخانهٔ امام امیرالمومنین علی(ع)، چاپ‌اول، 1406ق.
قاضی عبدالجباربن‌احمد. تثبیت دلائل النبوة. شبرا: دار المصطفی، بی‌تا.
قلقشندی، احمدبن‌عبدالله. صبح الأعشى فی صناعة الإنشاء. به‌تحقیق محمدحسین شمس‌الدین. بیروت: دار الکتب العلمیة، بی‌تا.
قلقشندی، احمدبن‌عبدالله. نهایة الأرب. بیروت: دار الکتب العلمیة، بی‌تا.
قمی، علی‌ابن‌ابراهیم. تفسیر القمی. به‌تحقیق سیدطیب موسوى جزایرى. قم: دار الکتاب، چاپ‌چهارم، 1367.
کتابچی، زکریا، فهمیه مخبر دزفولی. «اولین مقابلهٔ ترکان و اعراب در درهٔ جیحون به روایت طبرى». تاریخ اسلام. ش4(زمستان1383): 115-128.
کلینی، محمدبن‌یعقوب. الکافی. قم: دار الحدیث، 1429ق.
مبرد، محمدبن‌یزید. المقتضب. به‌تحقیق حسن حمد. بیروت: دار الکتب العلمیة، 1420ق.
مجلسی، محمدباقربن‌محمدتقی. بحار الأنوار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ‌دوم، 1403ق.
محمود، عمر صدام حسین. مقامات بدیع الزمان الهمذانی بین الصنعة و التصنع. پایان‌نامهٔ دورهٔ کارشناسی ارشد، به‌راهنمایی ابراهیم خواجه. نابلس: دانشگاه نجاح الوطنیة، 2006م.
مرزبانی، محمدبن‌عمران. الموشح. به‌تحقیق علی‌محمد بجاوی. قاهرة: نهضة مصر، بی‌تا.
مستوفی، حمدالله. تاریخ گزیده. به‌تحقیق عبدالحسین نوایى. تهران: امیرکبیر. چاپ‌سوم، 1364.
مسعودی، علی‌بن‌حسین. مروج الذهب. به‌تحقیق اسعد داغر. قم: دار الهجرة، چاپ‌دوم، 1409ق.
مفید، محمدبن‌محمد. الاختصاص. به‌تحقیق علی‌اکبر غفاری و محمدمحرمی زرندی. قم: کنگره، چاپ‌اول، 1413ق.
نعمانی، محمدبن‌ابراهیم. الغیبة. به‌تحقیق علی‌اکبر غفاری. تهران: صدوق، چاپ‌اول، 1397ق.
نویری، احمدبن‌عبدالوهاب. نهایة الارب فی فنون الأدب. قاهره: دار الکتب و الوثائق القومیة، چاپ‌اول، 1423ق. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 849 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 272 |
||