ارائۀ الگوی بهینۀ توسعۀ منطقه‌ای با رویکرد تحلیل ساختار(مطالعۀ موردی: شهرستان بجنورد)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 9، دوره 22، شماره 2 - شماره پیاپی 47، مرداد 1403، صفحه 229-261   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2024.87340.1413

نویسنده

رمضانعلی نادری مایوان^*

استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه کوثر بجنورد، بجنورد، ایران

چکیده

امروزه برنامه‌ریزان به برنامه‌ریزی منطقه‌ای برای کاهش نابرابری‌ها و نبود تعادل منطقه‌ای، همچون یک راهبرد کارآمد توجه می‌کنند. بنابراین، هدف این پژوهش طراحی الگوی برنامه‌ریزی توسعۀ منطقه‌ای شهرستان بجنورد با رویکرد تحلیل ساختار است. پژوهش حاضر ازنظر هدف، کاربردی و ازنظر نوع، توصیفی-پیمایشی با رویکرد آمیختۀ اکتشافی انجام ‌شده است. جامعۀ آماری در بخش کیفی شامل کارشناسان و مسئولین شهرستان بجنورد است که از روش نمونه‌گیری هدفمند، 20 نفر انتخاب ‌شده و در بخش کمی، کلیۀ شهروندان بالای 25 سال به روش نمونه‌گیری دردسترس به تعداد 384 نفر از طریق تعیین حجم نمونه در جوامع نامحدود انتخاب شدند. ابزار جمع‌آوری اطلاعات، مصاحبه و پرسش‌نامۀ محقق‌ساخته بوده است. در بخش کیفی و مصاحبه‌ها با روش نظریۀ زمینه‌ای[1] و به کمک نرم‌افزار مکس‌کیودا[2] کدگذاری شد و به روش تکنیک دلفی[3] نهایی‌سازی شاخص انجام ‌شده است و در بخش کمی با تحلیل مدل‌یابی معادلات ساختاری به کمک نرم‌افزار لیزرل[4] اعتباریابی و روابط بین متغیرها مدل انجام شد. یافته‌های این پژوهش نشان داد که مهم‌ترین عوامل برنامه‌ریزی توسعۀ منطقه‌ای شهرستان بجنورد شامل 6 عامل اصلی (اقتصادی، اجتماعی، طبیعی، سیاسی، مدیریتی و زیرساختی) و 40 زیرعامل است. بنابراین، در الگوی بهینه مناسب توسعۀ پایدار منطقه، عوامل (اجتماعی (با ضریب تأثیر 54/0)، طبیعی (71/0)) به‌عنوان عوامل علی و عوامل (زیرساختی با ضریب تأثیر (64/0)) به‌عنوان شرایط زمینه‌ای تأثیر مثبت و مستقیمی بر راهبردها (عوامل سیاسی) دارند. به‌عبارتی هرچقدر میزان این عوامل بالاتر و مناسب‌تر باشد، برنامه‌ریزی توسعۀ منطقه‌ای در سطح بالاتری خواهد بود. همچنین، عامل (مدیریتی) به‌عنوان عوامل مداخله‌گر، رابطۀ بین عوامل علی و راهبردها را با ضریب تأثیر (64/0) بهبود می‌بخشد و نقش میانجی بازی می‌کند. درنهایت، توسعۀ راهبردها با ضریب تأثیر معنادار (85/0) در برنامه‌ریزی توسعۀ منطقه‌ای شهرستان بجنورد منجر به تبدیل‌شدن آنها به شرایط اقتصادی مناسب شهرستان بجنورد در استان خراسان شمالی خواهد شد.
 
 
[1]. Grounded Theory
[2]. MAXQDA
[3]. Delphi Technique
[4]. Lisrel

کلیدواژه‌ها

واژگان کلیدی: الگوی بهینه؛ توسعۀ‌ منطقه‌ای؛ تحلیل ساختار؛ شهرستان بجنورد

مراجع

1. اجزا شکوهی، م.، و شاکرمی، ک. (1398). شناسایی متغیرهای مؤثر بر توسعۀ اقتصادی-اجتماعی آیندۀ شهرستان‌های ایران با رویکرد برنامه‌ریزی سناریومبنا (نمونۀ موردی: شهرستان خرم‌آباد). جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم‌انداز زاگرس، 10(38)، 72-49.
2. بزاززاده، م.، داداش پور، ه.، و مطوف، ش. (1393). بررسی و تحلیل عوامل کلیدی مؤثر بر توسعه منطقه‌ای با رویکرد آینده‌نگاری منطقه‌ای، مطالعه موردی (استان آذربایجان غربی)، برنامه‌ریزی فضایی، 4(2)، 104-79.
3. بندآبادی، ع. و خلیجی، م. (1397). سنجش عدالت اجتماعی با رویکرد توسعه پایدار نمونه موردی مناطق شهر تبریز. شهر پایدار، 1(1)، 89-77.
4. توکلی نیا، ج.، گودرزی، و. و صمدی، ر. (1396). تحلیل توسعه منطقه‌ای استان مرکزی با استفاده از تکنیک های چند معیاره به منظور دستیابی به توسعه متوازن. مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 12(2)، 299-285.
5. جعفری، ف.، کرمی، س.، حاتمی، ا.، و اسدزاده، ه. (1399). تحلیل فضایی توسعة منطقه‌ای کشور بر مبنای شاخص‌های اجتماعی. آمایش سرزمین، 12(1)، 28-1.
6. دارابی، س. و فنی، ز. (1400). شناسایی عوامل تاثیرگذار و پیشران های کلیدی در توسعه منطقه‌ای با رویکرد آینده نگاری (موردپژوهی: ایلام). جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم انداز زاگرس. 13(47)، 137-119.
7. رهنما، م.، شاکرمی، ک.، و عباسی، ح. (1397). شناسایی و تحلیل پیشران‌های مؤثر بر توسعۀ منطقه‌ای استان البرز با رویکرد برنامه‌ریزی سناریو مبنا. آمایش سرزمین، 10(1)، 166-139.
8. زبردست، ا. و سمیه، ع. (1396). گونه شناسی رویکردهای نظری و تجربی نابرابری‌های منطقه ای. دوفصلنامۀ دانشگاه هنر. 9(19)، 169-153 .
9. زالی، ن.، و سجادی، ژ. (1397). شناسایی عوامل کلیدی مؤثر بر توسعه‌نیافتگی منطقه‌ای (مطالعه موردی: استان کهگیلویه وبویراحمد). برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 7(26)، 40-25.
10. زالی، ن.، و پورسهراب، آ. (1396). آینده‌نگاری توسعه منطقه‌ای با رویکرد تلفیقی تحلیل ساختار و مدل تحلیلی SWOT مطالعه موردی: استان گیلان. برنامه‌ریزی و آمایش فضا، 21(3)، 220-189.
11. شیخ الاسلامی، ع.، بیرانوندزاده، م.، و سرخ کمال، ک. (1390). ارزیابی وضعیت توسعه در استان خراسان شمالی. فضای جغرافیایی، 13(42)، 70-55.
12. شیخ بیگلو، ر. و تقوایی، م. (1392). ارزیابی سطح توسعه یافتگی شهرستان های کشور با استفاده از روش های تصمیم گیری چند شاخصه. جغرافیا، 11(39)، 157-138.
13. ساسان پور، ف. و جعفری راد، م. (1400). تحلیل رقابت‌پذیری منطقه‌ای با رویکرد سناریونگاری (مورد مطالعه شهرستان های استان البرز). چشم‌انداز شهرهای آینده،2(3)، 72-51.‎
14. صائبی، م. (1391). بررسی تطبیقی توسعه منطقه‌ای مطالعه موردی منطقه خراسان رضوی. پژوهش‌های بوم شناسی شهری،3(5)، 50-35.
15. مکارم مسجدی، م.، تابان، م. و یاسینی، ع. (1395). برنامه‌ریزی سناریو، پیوند بین آینده و استراتژِی. دومین کنفرانس بین المللی مدیریت و اقتصادی، (صص. 432-421). تهران.
16. میرزا زاده، ح.، و پریزادی، ط. (1397). توسعه منطقه‌ای در ایران با رویکرد عدالت توزیعی. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 18(50)، 198-179.‎
17. وارثی، ح.، گودرزی، و.، شبستر، م. و عیسی‌لو، ش. (1395). بررسی سطح توسعه یافتگی بخش مسکن دردیدگاه توسعه منطقه-محور با استفاده از تکنیک Vicor-Toppsis (مطالعه موردی: شهرستان های استان مرکزی). جغرافیا و مطالعات محیطی، 5(19)، 38-23.
18. غفاری‌فرد، م. (1397). بررسی روند سیاست‌گذاری توسعه و توازن منطقه‌ای طی برنامه‌های توسعه در ایران و ارائۀ راهبردهای اساسی. مطالعات راهبردی سیاست‌گزاری راهبردی عمومی. 9(3)،
    41-21.
19. Abuiyada, R. (2018). Traditional Development Theories have failed to Address the Needs of the majority of People at Grassroots Levels with Reference to GAD. International Journal of Business and Social Science, 9(9), 115-119.‏
20. -Apostolache, M. A. (2014). Regional Development in Romania–From Regulations to Procedia Economics and Finance, 8, 35-41.
21. Baecher-Allan, C., Kaskow, B. J., & Weiner, H. L. (2018). Multiple sclerosis: mechanisms and immunotherapy. Neuron, 97(4), 742-768.‏
22. Bellù Lorenzo, G. (2011). Development and development paradigms a (reasoned) review of prevailing visions. Food and Agriculture Organization of the United Nations, FAO Issue Papers EASYPol Module.
23. Brunetta, G., 2014. Place-based regional policies in Trentino. Planning scenarios for territorial management. Urbanistica, 153, 152–155.
24. Brunetta, G., Monaco, R., Salizzoni, E., & Salvarani, F. (2018). Integrating landscape in regional development: A multidisciplinary approach to evaluation in Trentino planning policies, Italy. Land use policy, 77, 613-626.‏
25. Copus, A., Kahila, P., & Fritsch, M. (2022). City region thinking, a zombie idea in regional and rural development? Scotland and Finland compared. Journal of Rural Studies, 89, 348-356.‏
26. Cowell, M. M. (2013). Bounce back or move on: Regional resilience and economic development planning. Cities, 30, 212-222.‏
27. Darkow, I. L. (2014). The involvement of middle management in strategy development— Development and implementation of a foresight-based approach. Technological Forecasting and Social Change, 101, 10-24. http://www.dx.doi.org/10.1016/j. techfore.2013.12.002

 

28. Hammond, E. B., Coulon, F., Hallett, S. H., Thomas, R., Dick, A., Hardy, D., ... & Beriro, D. J. (2024). The development of a novel decision support system for regional land use planning for brownfield land. Journal of Environmental Management, 349, 119466.‏
29. Janssen-Jansen, L. B., & Woltjer, J. (2010). British discretion in Dutch planning: Establishing a comparative perspective for regional planning and local development in the Netherlands and the United Kingdom. Land Use Policy, 27(3), 906-916.‏
30. Jiang, N., & Jiang, W. (2024). How does regional integration policy affect urban resilience? Evidence from urban agglomeration in China. Environmental Impact Assessment Review, 104, 107298.‏
31. Jiang, Y., & Shi, C. (2023). Estimating sustainability and regional inequalities using an enhanced sustainable development index in China. Sustainable Cities and Society, 99, 104555.‏
32. Lyddon, D. (1993). ‘Cultural identities in unity: towards planning for sustainable development at a supra-national level’, 28th annual Congress of international society of city & regional planners: Cordoba, 1–6 October 1992. Cities, 10(4), 337.‏
33. Parizadi, H. Mirzadeh. (2018). Regional Development in Iran with Distributed Justice Approach. Journal of Geographic Sciences Research. 50, 179-198.
34. Petrakos, G. (2009). Regional growth and inequalities in the European Union. Discussion PaperSeries, 15(2), 23-44.
35. Shen, C., Zhang, X., & Li, X. (2023). Revisiting the regional sustainable development from the perspective of multi-system factor flows–Evidence in the Yangtze River Delta of China. Heliyon, 9(8) 1-15.‏
36. Shenoy, A. (2018). Regional development through place-based policies: Evidence from a spatial discontinuity. Journal of Development Economics, 130, 173-189.‏
37. Soja, E. W. (2009). Regional planning and development theories.‏ International Encyclopedia of Human Geography, 259-270.
38. Stewart, K. (2006). Designing good urban governance indicators: The importance of citizen participation and its evaluation in Greater Vancouver. Cities, 23(3), 196-204.
39. Susanto, D. (2015). The Usefulness of Local Government Financial Statements for Regional Development Planning Process (An Empirical Study Against the Head of the District Development Planning Agencies in Java and Madura). Procedia-Social and Behavioral Sciences, 211, 75-80.‏
40. Wang, K., Chen, X., & Wang, C. (2023). The impact of sustainable development planning in resource-based cities on corporate ESG–Evidence from China. Energy Economics, 127, 107087.‏
41. Yang, Z., Shao, S., Xu, L., & Yang, L. (2022). Can regional development plans promote economic growth? City-level evidence from China. Socio-Economic Planning Sciences, 83, 101212.
42. Yu, L. Hou, X., Gao, M. and Shi, P., 2010, Assessment of Coastal Zone Sustainable Development: A Case Study of Yantai, China. Ecological Indicators, 10, 1218-1225.
43. Yousif, G. M. A., Mohammed, E. M. E., & Ali, S. A. S. (2018). An Empirical Analysis of the relationship between Economic Growth and Some Macroeconomic Factors in Sudan:(1980-2014), GCNU Journal, 11, 145-175.