نگاهی به عدالت در آزادی های سیاسی از منظر کلام سیاسی شیعه

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقاله 1، دوره 56، شماره 2 - شماره پیاپی 113، اسفند 1403، صفحه 11-31   

نوع مقاله: Scientific & Research

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/epk.2024.84765.1280

نویسنده

علی محمدی ضیاء^*

استادیار دانشگاه علوم پزشکی گلستان

چکیده

تحقق عدالت در جامعه به عنوان اصلی ترین هدف حکومت اسلامی در عرصه آزادی های سیاسی که با بسط مفاهیم لیبرالیسم و دموکراسی در جهان امروز به یک امر مهم بدل شده، موضوعی چالشی است که ضرورت اقتضاء می کند ابعاد آن مورد بررسی قرارگیرد. به همین منظور نوشتار حاضر برای بررسی نحوه تحقق عدالت در آزادی های سیاسی در پاسخ به این سوال اصلی که عدالت در آزادی های سیاسی مبتنی بر کلام سیاسی شیعه چگونه محقق می شود؟ با روش توصیفی- تحلیلی به ارزیابی نحوه تحقق عدالت در عرصه آزادی های سیاسی می پردازد. یافته های تحقیق حاکی از آن است که عدالت مبتنی بر مؤلفه برابری، آزادی های سیاسی را در همه ابعاد برای همگان شامل می شود، اما مبتنی بر مؤلفه شایستگی به دلیل برخی از اقتضائات هم چون پایبندی به قوانین و احکام اسلام، امنیت، مصالح جامعه و اموری از این قبیل محدودیت هایی را برای آن قائل می شود.

کلیدواژه‌ها

عدالت؛ آزادی های سیاسی؛ کلام سیاسی؛ شیعه

مراجع

منابع

قرآن کریم.

شریف الرضی، محمد بن حسین. نهج البلاغة. ترجمه محمد دشتی. قم: بوستان کتاب، 1386.

ابن­سینا، حسین بن عبدالله. الشفاء«الهیات». قم: انتشارات ذوی القربی، 1430ق.

ابن­سینا، حسین بن عبدالله. کتاب السیاسة. قاهره: دارالعرب، 1985م.

اخوان کاظمی، بهرام. «حرب و تحزّب در اندیشه اسلامی»، فصلنامه مطالعات اسلامی؛ فقه و اصول، س 41، ش1/82(1388): 42-11.

بهروزلک، غلامرضا. ولایت فقیه در کلام سیاسی شیعه. قم: دفتر نشر معارف، 1393

پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله خامنه‌ای:

https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=21495

حرانی، حسن بن علی. تحف العقول. تصحیح علی اکبر غفاری. تهران: کتابفروشی اسلامیه، 1398ق.

خسروپناه، عبدالحسین.  انتظارات بشر از دین. تهران: مؤسسه فرهنگی دانش و‌اندیشه معاصر، 1382.

دامیار، ایوب و عیوضی، محمد رحیم. «جایگاه تحزب در اسلام»، فصلنامه سپهر سیاست، س3، ش10  (1395): 32-7.

شریف المرتضی علم الهدی، علی بن حسین. الذخیرة فی علم الکلام. قم: موسسه النشر الاسلامی، 1411ق.

شیخ طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن بن علی. تلخیص الشافی. قم: موسسه انتشارات اسلامی، 1403ق.

شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان. الفصول المختارة. قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید(مجموعه آثار شیخ مفید)، 1413ق.

شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان. المقنعة. قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید(مجموعه آثار شیخ مفید)، 1413ق.

شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان. الجمل و النصرة لسیّد العترة. قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید(مجموعه آثار شیخ مفید)، 1413ق.

شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان. الامالی. قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید (مجموعه آثار شیخ مفید)، (ت) .

شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان. الاختصاص. قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید(مجموعه آثار شیخ مفید)، 1413ق.

صلیبا، جمیل. فرهنگ فلسفی. ترجمه منوچهر صانعی دره بیدی. تهران: حکمت، 1366

طباطبایی، محمد حسین. المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات، 1391ق.

طباطبایی مؤتمنی، منوچهر. آزادی‌های عمومی و حقوق بشر. تهران: دانشگاه تهران، 1370.

طوسی، خواجه نصیر الدین. اخلاق ناصری. تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری. تهران: خوارزمی، 1373.

علامه حلی، حسن بن یوسف. معارج الاصول. چاپ اول، قم: موسسه آل البیت، 1403ق.

علامه حلی، حسن بن یوسف. شرایع الاسلام. چاپ سوم، قم: دارالهدی، 1403ق. 

فارابی، ابونصر محمد. فصول المدنی. تحقیق م.دنلوپ، کمبریج، 1961م.

فارابی، ابونصر محمد. فصول منتزعة. تعلیقه فوزی متری نجار. بیروت: دار المشرق، 1986م.

کلینی، محمد بن یعقوب. الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1363.

کوهن، کارل. دموکراسی. ترجمه فریبرز مجیدی. تهران: انتشارات خوارزمی، 1374.

مجلسی، محمد باقر. بحار الانوار. بیروت: موسسه الوفاء، 1403ق.

مصباح، محمدتقی. آموزش عقائد. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، 1374.

مطهری، مرتضی. عدل الهی. قم: صدرا، 1372.

منتظر قائم، مهدی. «آزادی سیاسی»، فصلنامه حکومت اسلامی، ش1(1376): 100-128.

مهریزی، مهدی. «عدالت به مثابه قاعده فقهی»، دو فصلنامه نقد و نظر، ش10 و11 (1376): 184-197.

میراحمدی، منصور. «درآمدی بر آزادی‌های سیاسی از دیدگاه امام خمینی(ره)»، فصلنامه علوم سیاسی، ش5 (1378): 99-120.

نویمان، فرانتس. آزادی و قدرت و قانون. با گردآوری ویرایش و مقدمه هربرت مارکوزه. ترجمه عزت الله فولادی. تهران: خوارزمی، 1374.

هاشمی، سید محمد. حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران. تهران: دانشگاه شهید بهشتی، 1374.