شناسایی و ارزیابی عوامل موثر بر تاب آوری شهرهای ساحلی مناطق جنوب شرق کشور با تاکید بر مخاطرات طوفان‌های حاره‌ای و سیل (مورد مطالعه: شهر ساحلی کنارک)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 8، دوره 22، شماره 4 - شماره پیاپی 49، بهمن 1403، صفحه 217-257   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2024.89203.1457

نویسندگان

ابراهیم فروزان مهر¹؛ آزاده اربابی سبزواری^{* 2}؛ فاطمه ادیبی سعدی نژاد³

¹دانشجوی دکتری، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلامشهر، ایران

²دانشیار، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلامشهر، ایران

³استادیار، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلامشهر، ایران

چکیده

با توجه به اینکه وجود انواع مخاطرات در بستر جغرافیایی امری نسبی است، نیاز است شهرها سطح تاب آوری خود را در برابر بحران‌ها و فجایع احتمالی ارتقاء دهند. از طرفی تاب­آور بودن شهرها در برابر مخاطرات طبیعی به یکی از مباحث مهم در برنامه­ریزی و مدیریت شهری تبدیل شده است. از این رو، هدف اصلی پژوهش حاضر، شناسایی ابعاد و مولفه‌های عوامل موثر بر تاب آوری شهرهای ساحلی جنوب شرق کشور در برابر مخاطرات ناشی از طوفان‌های حاره­ای (سونامی) و سیل و همچنین، بررسی وضعیت شهر ساحلی کنارک از نظر عوامل موثر بر تاب‌آوری است. پژوهش حاضر از نظر هدف از نوع توسعه ای- کاربردی و از نظر ماهیت از نوع تحقیقات آمیخته اکتشافی است. در مرحله کیفی، از روش مصاحبه نیمه‌ساختاریافته با خبرگان و تکنیک تحلیل مضمون (تم) برای شناسایی ابعاد و مولفه ها استفاده شد. بدین منظور، با 15 نفر از خبرگان در زمینه مدیریت شهری که به صورت هدفمند با روش گلوله برفی انتخاب شدند، مصاحبه نیمه‌ساختاریافته انجام پذیرفت. در مرحله کمی نیز به منظور اعتبارسنجی، از روش تحلیل عاملی تاییدی و نرم‌افزار Smart PLS استفاده گردید. بدین منظور، 380 پرسشنامه تکمیل شده از کارشناسان محلی شهر کنارک که با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شده بودند، گردآوری شد و در تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS استفاده گردید. به منظور فضایی-مکانی نمودن برداشت‌های میدانی و داده­های حاصل از پرسشنامه که براساس آدرس و به تفکیک محلات شهر کنارک جمع آوری شده بودند، در نرم افزار GIS کدگذاری­ها انجام گرفت و در نهایت تمامی متغیرها به صورت فضایی و در قالب نقشه ترسیم شدند. براساس یافته‌های مرحله کیفی، چهار بعد کالبدی-زیرساختی، اجتماعی، اقتصادی و نهادی و 12 مولفه برای تاب آوری شهرهای ساحلی شناسایی شد. همچنین، یافته‌های تحلیل عاملی تاییدی نشان داد که ابعاد و مولفه های شناسایی شده مورد تایید است. نهایتا، یافته ­های سنجش وضعیت شهر کنارک نشان داد در ارزیابی میزان تاب‌آوری محلات کنارک در برابر مخاطرات طبیعی، محلات نظرآباد، سورگ، بلوچان، به ترتیب وضعیت بسیار نامطلوبی دارند و محلات زرگران، کلک بازار و ساحلی مرکزی دارای وضعیت نسبتاً مطلوب­تری می­ باشند.
 

کلیدواژه‌ها

تاب­ آوری شهری؛ آسیب پذیری شهری؛ شهرهای ساحلی؛ شهر کنارک

مراجع