تاریخمندی در سنت معصومان(ع) از نگاه محقق نائینی و شهید صدر با تاکید بر دو نظریة "حکومت مشروطه" و "منطقة الفراغ"

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 22 مهر 1403   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfiqh.2024.88113.1781

نویسندگان

مرجان غلامی¹؛ محمد مهدی آجیلیان مافوق^{* 2}؛ مهدی احمدی²

¹دانشجوی دکتری گروه علوم قرآن و فقه، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شیراز

²استادیار بخش علوم قرآن و فقه، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

مراد از تاریخمندی در سنت معصومان(ع)، وجود گزاره‌هایی در میان نصوص سنت است که بقا و اعتبار آن، وابسته به شرایط زمانی و موقعیتی ویژه‌ی مؤثر در پیدایش آن است. پژوهش حاضر با رویکرد تحلیلی - تطبیقی، به بررسی آراء محقق نائینی و شهید صدر درباره‌ی حدود تاریخیت در گزاره‌های صادر شده از معصومان می‌پردازد. براساس نتایج پژوهش، محقق نائینی اگرچه بخشی از قوانین حاکمیتی و اجتماعی را به حسب موقعیت، تاریخی و متغیر دانسته است، اما در محدوده‌ی متغیرات، اصلا وارد حوزه‌ی نص نشده و قوانین منصوص صادر شده از معصومان را مانند نصوص قرآن، ثابت و برای همیشه لازم التبعیة می‌داند؛ در مقابل، شهید صدر از شئون دوگانه‌ی معصوم در قانون‌گذاری سخن می‌گوید و بخشی از نصوص سنت را با عنوان متغیرات یا احکام حکومتی - با مشخصه‌ی مباح بودن - از ثابتات و الزامیات جدا نموده و محتمل تغییر دانسته است. همچنین این دیدگاه‌ها علی رغم تاکید بر ثبات و تغییرناپذیری در بخشی از نصوص سنت، در لوازم خود، به تاریخیت بخش دیگری از نصوص و الزامیات کنونی سنت، ورود پیدا می‌کند.

کلیدواژه‌ها

تاریخمندی؛ سنت معصومان؛ نص؛ ثابت و متغیر؛ محقق نائینی؛ شهید صدر

مراجع