بررسی مضمونی روایت پیامبر(ص) در منع زن در خروج از منزل بر اساس نظریه موافقت روحی با قرآن

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 23 مهر 1403   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfiqh.2024.87015.1745

نویسندگان

علی الهی خراسانی^{* 1}؛ زینب یاراحمدی خراسانی²

¹پژوهشگر گروه فقه کاربردی پژوهشکده اسلام تمدنی

²دانشجوی دکتری مطالعات زنان دانشگاه ادیان و مذاهب

چکیده

یکی از مسائل فقه زنان، منع زن در خروج از منزل توسط شوهر است که در برررسی فقهی اشتغال زنان نیز مورد ارزیابی و تحلیل قرار می‌گیرد. یکی از روایات مرتبط با منع زن در خروج از منزل از پیامبر(ص) بوده که مضمون آن با توجه به نظریه موافقت روحی از آیت‌الله سیستانی مورد بررسی قرار می‌گیرد. آیت‌الله سیستانی برای اطمینان به صدور روایت، لزوم موافقت روحی مضمون روایت با اهداف شریعت را بیان می‌کند. مضمون روایت منقول از پیامبر(ص) با اصل رفتار شایسته با زنان (معروف) و نیز کرامت انسانی به عنوان اهداف قرآنی سازگاری عرفی ندارد. در این خلال به اشکالاتی نسبت به معروف و نیز نقش کرامت انسانی در فقه از حیدرحب الله پاسخ گفته شده است.

کلیدواژه‌ها

خروج زن از منزل؛ اهداف شریعت؛ موافقت روحی؛ معروف

مراجع

1. قرآن کریم
2. آمدی، سیف الدین ابوالحسن علی بن محمد، ، الإحکام فی اصول الأحکام، بیروت: دار الکتب العلمیة. 1424ق
3. ابن ابی الحدید، عبد الحمید بن‌ هبة الله‌، شرح نهج البلاغة، قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی (ره)، بی‌تا.
4. ابن تیمیه،احمد بن عبد الحلیم،، الفتاوی الکبری، بیروت: دار القلم. 1407ق
5. ابن عاشور التونسی،محمد طاهر بن محمد الطاهر،1425ق، مقاصد الشریعة الإسلامیة، قطر: وزارة الأوقاف و الشؤون الإسلامیة.
6. ادلبی، صلاح‌الدین بن احمد، منهج نقد المتن عند علماء الحدیث النبوی، قاهره: دارالفتح، 1434ق.
7. الهی خرسانی، علی، جستارهایی در مقاصد شریعت، تهران: نگاه معاصر، 1399.
8. انصاری، مرتضی، فرائدالاصول، قم: مجمع الفکر الإسلامی، 1419ق.
9. ایازی، سیدمحمدعلی، اصل کرامت انسان به مثابه قاعده‌ای فقهی، تهران: سرایی، 1400.
10. برقی، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، قم: دار الکتب الإسلامیة، 1371 ق‌.
11. بوحناش، نورة، 1433ق، مقاصد الشریعة عند الشاطبی، بیروت: دارالامان.
12. تمدن، حمیدرضا، الهی خراسانی، علی، حکم، سنت و شریعت: خوانشی از دیدگاههای اصولی آیت‌الله سیستانی، تهران: دانشگاه امام صادق، 1399.
13. تمدن، حمیدرضا، نقش یابی مقاصد شریعت در اجتهاد شیعی و جایگاه آن در نظام سازی فقهی. تهران: دانشگاه امام صادق (ع) (پایان نامه کارشناسی ارشد)، 1397.
14. جوینی، أبو المعالی، رکن الدین، الملقب بإمام الحرمین،،البرهان فی اصول الفقه،البرهان فی اصول الفقه، بیروت: دار الکتب العلمیة. 1418ق
15. حب‌الله، حیدر، دراسات فی الفقه الاسلامی المعاصر، بی‌جا: بی‌نا،1432ق
16. ______، فقه امر به معروف و نهی از منکر، ترجمه علی الهی خراسانی، حسنعلی شیروی، محمدرضا ملایی، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1396.
17. ______، تعامل با دیگری: از گفت‌وگوی عقلانی تا کرامت انسانی، ترجمه محمدرضا ملایی، مصطفی مهدوی، ویراستار علمی علی الهی خراسانی، تهران: نگاه معاصر، 1402.
18. حساسنة، احسن، 1429ق، الفقه المقاصدی عند الامام الشاطبی، قاهره: دارالاسلام.
19. حسنی، اسماعیل، 1426ق، نظریة المقاصد عند الامام محمد الطاهر بن عاشور، فیرجینیا: المعهد العالمی للفکر اسلامی.
20. حلی،جعفربن حسن، معارج الأصول، قم:مؤسسة آل البیت، 1403ق.
21. الخادمی، نورالدین بن مختار، حقوق الانسان مقاصد الشریعة، قطر: ادارة البحوث و الدراسات الاسلامیة، 1431ق.
22. الدمینی، مسفر عزم‌الله، مقاییس نقد متون السنة، ریاض: بی‌جا، 1404ق.
23. ربانی،سید محمد علی،مباحث الحجج(تقریرا لدروس آیة الله العظمی السید علی الحسینی السیستانی)،رهیاب:taghrirat.net
24. الرفاعی، عبدالجبار، الدین و الکرامة الانسانیة، بغداد: الرافدین، 2022.
25. سبحانی، جعفر، الحدیث النبوی بین الروایة و الدرایة، قم: موسسة الامام الصادق(ع)، 1419ق.
26. شریف رضی، محمدبن حسین، نهج البلاغه، تحقیق صبحی صالح، قم: مرکز البحوث الاسلامیه، ۱۳۷۴.
27. شاطبی،ابراهیم بن موسی ،الموافقات فی اصول الشریعة،دار الکتب العلمیة،بیروت. بی تا.
28. شمس‌الدین، محمدمهدی، مجال الاجتهاد و مناطق الفراغ التشریعی، مجلة المنهاج، ش3، قم: مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی، 1417ق.
29. صدر، سیدمحمدباقر، اقتصادنا، قم: بوستان کتاب، 1417ق.
30. _______، الاسلام یقود الحیاة، قم: المؤتمر العالمی للإمام الشهید الصدر، 1429ق.
31. ضاهر، یعقوب حسن، مسیرة الامام السید موسی الصدر (یومیات و وثائق)، بیروت: دار بلال، الطبعة الثانیة، 2014م.
32. علاسوند، فریبا، زن در اسلام، قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، چاپ اول، 1390ش.
33. غزالی،محمد بن محمد،1368ق، المستصفی فی علم الاصول، قم: دار الذخائر.
34. کیلانی، عبدالرحمن ابراهیم، 1421ق، قواعد المقاصد عند الامام الشاطبی، دمشق: دارالفکر.
35. طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال (الرجال الکشی)، مشهد: دانشگاه مشهد، 1409ق.
36. فضل‌الله، سیدمحمدحسین، کتاب النکاح، بقلم جعفر الساخوری، بیروت: دارالملاک، 1417ق
37. القطیفی، سیدمنیر، الرافد فی علم الاصول(تقریرات درس خارج آیت‌الله سیدعلی سیستانی)، قم: مکتب آیة الله العظمى السید السیستانی، 1414ق.
38. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی التفسیر القرآن، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، بی‌تا.
39. ملایی، محمدرضا، رساله بررسی رویکرد فقه مقاصدی در کارآیی نظام سیاسی، استاد راهنما: احمد رهدار، قم: دانشگاه باقرالعلوم، آذر 1400.
40. مددی، سیداحمد، «جایگاه قرآن در فقاهت»، کاوشی نو در فقه اسلامی، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، ش62، 1388.
41. هاشمی، سیدهاشم (بی تا)، تعارض الادلة و اختلاف الحدیث، تقریرات درس آیت‌الله سیدعلی سیستانی، بی‌جا.
42. ناصری مقدم، حسین، سلطانی، عباسعلی، کرامت انسانی و فقه، مشهد: پژوهشکده مطالعات اسلامی، 1399.
43. نفیسی، شادی، معیارهای نقد متن در ارزیابی حدیث، مقالات و بررسیها، دفتر 70، تهران: دانشگاه تربیت مدرس، زمستان 80.