تأثیر تراکم کاشت و آبیاری تکمیلی بر صفات زراعی عدس (Lens culinaris Medik.) در شرایط دیم

پژوهش‌های حبوبات ایران

دوره 15، شماره 2 - شماره پیاپی 30، دی 1403، صفحه 129-139   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/ijpr.2024.83555.1062

نویسنده

مهدی کاکایی^*

گروه علوم کشاورزی، دانشکده فنی مهندسی، دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران

چکیده

به‌منظور ارزیابی اثرات آبیاری تکمیلی و تراکم کاشت بر گیاه عدس (Lens culinaris Medik.) (رقم مژده)، آزمایشی به‌صورت کرت­‌های خرد شده با آرایش طرح پایه بلوک‌­های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1402- 1401 در مزرعه آموزشی- پژوهشی دانشگاه پیام­‌نور اسدآباد (استان همدان) اجرا گردید. عامل­‌های آزمایش شامل آبیاری (در مرحله نیام­‌دهی و بدون آبیاری تکمیلی (دیم)) به‌عنوان عامل اصلی و تراکم کاشت (100، 200 و 300 بوته در مترمربع) به‌عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. بر اساس جدول تجزیه واریانس، تأثیر عامل آبیاری تکمیلی بر صفات تعداد نیام در بوته، تعداد دانه در بوته، عملکرد بیولوژیک، وزن 100 دانه و شاخص سبزینگی در سطح احتمال یک درصد (01/0 P≤) و بر صفات ارتفاع بوته و عملکرد دانه در سطح احتمال پنج درصد (05/0 P≤)، معنی­‌دار بود. تأثیر عامل تراکم کاشت بر صفات تعداد نیام در بوته، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، وزن 100 دانه و شاخص سبزینگی در سطح احتمال یک درصد (01/0 P≤) معنی­‌دار گردید. اثر متقابل این دو عامل (آبیاری تکمیلی و تراکم کاشت) بر صفت تعداد دانه در بوته در سطح احتمال پنج درصد (05/0 P≤) و بر صفت وزن 100 دانه در سطح احتمال یک درصد (01/0 P≤) معنی­‌دار بود. رقم مژده در تراکم 100 و 200 بوته در واحد سطح و با شرایط آبیاری تکمیلی در اوایل نیام­‌دهی توانست بهترین عملکرد (به ترتیب 26/3 و 93/2 گرم در واحد تک بوته) را تولید نماید. تجزیه همبستگی (پیرسون) صفات عملکرد و اجزای عملکرد نشان داد که بین عملکرد بوته و سایر صفات مورد ارزیابی، همبستگی معنی­داری وجود داشت که نشان‌­دهنده ارتباط اجزای عملکرد با صفت عملکرد می‌­باشد که می­‌تواند مسیر پژوهش‌­های آتی به‌­زراعی و به­‌نژادی را در موضوعات مشابه تحقیق حاضر هموارتر نماید. با توجه به نتایج کلی این آزمایش، به‌ نظر می­‌رسد که تراکم 100 یا 200 بوته در مترمربع در شرایط آبیاری تکمیلی برای کشت عدس در اسفندماه (در شرایط محل اجرای این پژوهش) مناسب می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

آبیاری تکمیلی؛ تراکم؛ نیام‌دهی؛ همبستگی

مراجع

Azizizadeh, Z., Tahmasebi, Z., & Mirzaei, A. (2022). Genetic diversity of yield and yield components in few lentil (Lens culinaris Medikus) genotypes using multivariate statistical methods. Iranian Journal of Pulses Research, 13(1), 73-86. (In Persian with English Abstract). https://doi.org/10.22067/ijpr.v13i1.2103-1003

Bannayan Aval, M., Yaghoubi, F., Rashidi, Z., & Bardehji, S. (2018). Effect of different nitrogen levels on phenology, growth indices and yield of two lentil cultivars under rainfed conditions in Mashhad. Iranian Journal of Field Crops Research, 15(4), 939-956. (In Persian with English Abstract). https://doi.org/10.22067/gsc.v15i4.59769

Farnia, A., & Moradi, S. (2015). Study of the rainfed chickpea (Cicer arietinum L.) cultivars response to planting dates in Kermanshah conditions. Journal of Applied Research of Plant Ecophysiology, 2(1), 47-64. (In Persian with English Abstract). https://doi.org/ 10.22067/ijpr.v11i2.76502

Ghhashghaei, M., Tadayon, M. R., Bahador, M., & karimzadeh, H. (2022). Effect of supplementary irrigation and application of zeolite on the growth and yield of lentils (Lens culinaris Medik) under rainfed conditions. Journal of Crop Production and Processing, 11(4), 17-33. (In Persian with English Abstract). https://doi.org/10.47176/jcpp.11.4.209114

Hosseini, F. S., Nezami, A., Parsa, M., & Hajmohammadnia Ghalibaf, K. (2011). The effects of supplementary irrigation on the yield and yield components of lentil cultivars in the climatic conditions of Mashhad (Lens culinaris Medik). Water and Soil Journal (Agricultural Sciences and Industries), 25, 633-625. (In Persian with English Abstract)

Kakaei, M. (2019). Evaluation of terminal drought stress tolerance in lentil (Lens culinaris). Journal of Crop Production and Processing, 8(4), 59-71. (In Persian with English Abstract). https://doi.org/10.29252/jcpp.8.4.59

Karimi, M., & Jalini, M. (2018). Application of supplementary irrigation in dryland wheat farming. Journal of Water and Sustainable Development, 6(1), 29-34. (In Persian with English Abstract)

Lake, L., & Sadras, V. O. (2021). Lentil yield and crop growth rate are coupled under stress but uncoupled under favorable conditions. European Journal of Agronomy, 12(6), 126-266.

Loic, V., Laurent, B., Etienne-Pascal, J., & Eric, J. (2018). Yield gap analysis extended to marketable grain reveals the profitability of organic lentil-spring wheat intercrops. Agronomy for Sustainable Development, 38, 39.

Miguele, Z., Frade, M. M., & Valenciano, J. B. (2005). Effect of sowing density on the yield and yield components of spring-sowing irrigated chickpea (Cicer arietinum L.) growing in Spain. New Zeeland Journal of Crop and Horticulture Science, 33, 367-371.

Maaz, T., Wulfhorst, J. D., McCracken, V., Kirkegaard, J., Huggins, D. R., Roth, L., Kaur, H., & Pan, W. (2018). Economic, policy, and social trends and challenges of introducing oilseed and pulse crops into dryland wheat cropping systems. Agriculture, Ecosystems and Environment, 25(3), 177-194.

Malek Maleki, F., Majnoon Hosseini, N., & Alizadeh, H. (2011). Effect of plant density on seed yield and yield components of two lentil cultivars (Lens culinaris Medik). Iranian Journal of Field Crop Science, 42(1), 33-40. (In Persian with English Abstract)

Mukherjee, B., Kumar Naskar, M., Nath, R., Atta, K., Visha Kumari, V., Banerjee, P., Alamri, S., Patra, K., Laing, A. M., Skalicky, M., & Hossain, A. (2023). Growth, nodulation, yield, nitrogen uptake, and economics of lentil as influenced by sowing time, tillage, and management practices. Frontiers in Sustainable Food Systems, 7, 1151111.

Moenirad, A., Zeinali, E., Galeshi, S., Soltani, A., & Eganepour, F. (2021). Investigation of fluorescence chlorophyll sensitivity, chlorophyll index, rate of chlorophyll (a, b), nitrogen concentration and nitrogen nutrition index under nitrogen and phosphorus nutrition in wheat. Crop Production, 14(1), 1-18. (In Persian with English Abstract). https://doi.org/10.22069/ejcp.2021.12259.1947

Parsa, M., & Bagheri, A. R. (2008). Legumes. Publications University of Mashhad, Iran. p. 522. (In Persian with English Abstract)

Portahari, S. N., Rahimi, M. M., Vaezi, B., & Ahmadikhah, A. (2012). The effect of seed density and weed control on the yield and yield components of two rainfed lentil cultivars in subtropical conditions. Electronic Journal of Crop Production, 5(4), 135-149. (In Persian with English Abstract). https://doi.org/20.1001.1.2008739.1391.5.4.8.3

Sharifi, P., Niknami, F., Sadeghi., S. M. (2016). Effect of plant density and planting date on yield and yield components of faba bean. Journal of Agronomy and Plant Breeding, 12(1), 83-95. (In Persian with English Abstract)

Turk, M. A., Tawaha, A. M., & El-Shatnawi, M. K. J. (2003). Response of lentil (Lens culinaris Medik) to plant density, sowing date, phosphorus fertilization and ethephon application in the absence of moisture stress. Journal of Agronomy and Crop Science, 18(9), 1-6.

Zeroual, A., Baidani, A., & Idrissi, O. (2023). Drought stress in lentil (Lens culinaris, Medik) and approaches for its management. Horticulturae, 9, 1.