بررسی تأثیر اسید هیومیک گوگرد‌دار و تراکم کاشت بر رشد و عملکرد ارقام لوبیای قرمز (Phaseolus vulgaris L.)

پژوهش‌های حبوبات ایران

دوره 15، شماره 2 - شماره پیاپی 30، دی 1403، صفحه 233-247   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/ijpr.2024.85401.1074

نویسندگان

زینب جباری بادخور^{* 1}؛ علیرضا دادخواه¹؛ رضا رضوانی²

¹گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی شیروان، دانشگاه بجنورد، بجنورد، ایران

²گروه اگروتکنولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

ارقام مختلف گیاهان زراعی از نظر واکنش به عوامل محیطی با یکدیگر تفاوت دارند. تعیین تراکم مناسب و بهبود وضعیت فیزیولوژیک گیاه برای استفاده مطلوب از نهاده‌­ها و منابع، نقش مؤثری در افزایش عملکرد گیاهان زراعی دارد. از طرفی، استفاده بی­رویه و غیر اصولی از کود­های شیمیایی جهت افزایش عملکرد گیاهان زراعی، امنیت غذایی و به تبع آن سلامت انسان­ها را به خطر انداخته است. بنابراین،  به نظر می‌رسد که کاشت ارقام مناسب با تراکم مطلوب برای هر منطقه و همچنین، استفاده از نهاده‌های طبیعی و اکولوژیک، ضمن افزایش عملکرد محصولات زراعی، پایداری تولید و سلامت محیط زیست را در درازمدت حفظ می‌‌نماید. بر این اساس، پژوهشی در سال زراعی 1400- 1399 به‌صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در شهرستان بجنورد اجرا گردید. فاکتورهای آزمایش شامل: تراکم گیاهی در سه سطح 18، 25 و 40 بوته در مترمربع، اسید هیومیک گوگرد­دار در سه سطح صفر (بدون اسید هیومیک)، چهار و شش لیتر در هکتار و ارقام لوبیا قرمز (افق، دادفر و یاقوت) بود. نتایج نشان داد که اثر تراکم بوته بر ارتفاع گیاه معنی‌­دار شد و با افزایش تراکم، ارتفاع بوته نیز افزایش یافت. همچنین، بیشترین ارتفاع بوته مربوط به رقم یاقوت به‌میزان 71 سانتی­‌متر و کمترین ارتفاع بوته (40 سانتی­‌متر) مربوط به رقم دادفر بود. رقم‌های مورد بررسی از نظر تعداد دانه در غلاف با یکدیگر تفاوت معنی­‌داری نشان دادند و رقم یاقوت بالاترین تعداد دانه در غلاف (­1/4 دانه در غلاف) را داشت. نتایج آزمایش نشان داد که اثر متقابل رقم و اسید هیومیک بر عملکرد دانه معنی­دار شد، به‌طوری‌که بیشترین میزان عملکرد دانه مربوط به ارقام یاقوت (4450 کیلوگرم در هکتار) و افق (4160 کیلوگرم در هکتار) با اسید هیومیک شش لیتر در هکتار بود. در تیمار اسید هیومیک صفر، میزان کلروفیل کل رقم‌های یاقوت و افق، تحت تأثیر تراکم‌ قرار نگرفتند، ولی با افزایش میزان اسید هیومیک، میزان کلروفیل کل در هر سه رقم افزایش معنی­‌داری داشت. به‌­طور کلی، می­توان نتیجه‌­گیری کرد که رقم یاقوت به­‌دلیل خصوصیات رشدی و میزان عملکرد بالای دانه، بهترین رقم می­‌باشد. همچنین، در بین تراکم‌­های مورد بررسی، تراکم 40 بوته در مترمربع، و در بین سطوح اسید هیومیک، مصرف شش لیتر در هکتار مناسب­‌ترین بودند.

کلیدواژه‌ها

حبوبات؛ شاخص برداشت؛ عملکرد بیولوژیک؛ عملکرد دانه؛ کلروفیل

مراجع

Abdzad Gohari, A., & Sadeghipour, O. (2019). Effect of irrigation and humic acid on yield and water use efficiency in common bean. Journal of Water Research in Agriculture (Soil and Water Science), 33(3), 383-395. (In Persian with English Abstract). https://doi.org/10.22092/jwra.2019.120469

Ahmadi Nouraldinvand, F., Moradi Telavat, M. R., Siadat, S. A., & Moshatati, A. (2019). The reaction of vegetative and reproductive growth of guar (Cyamopsis tetragonoloba L.) to humic acid application with irrigation water in different planting densities. Iranian Journal of Pulses Research, 10(2), 104-118. (In Persian with English Abstract). https://doi.org/10.22067/ijpr.v10i2.69397

Anwar, S., Iqbal, F., Khattak, W. A., Islam, M., Iqbal, B., & Khan, S. (2019). Response of wheat crop to humic acid and nitrogen levels. Journal of Agricultural and Food Sciences, 3(1), 558-565.

Arnon, A. N. (1967). Method of extraction of chlorophyll in the plants. Journal of Agronomy, 23, 112-121.

Astaraei, A. R., & Ivani, R. (2008). Effect of organic sources as foliar spray and root media on nutrition if cowpea plant. American-Eurasian Journal of Agricultural and Environmental Sciences, 3(3), 352-356.

Babaei, P., Golchin, A., Besharati, H., & Afzali, M. (2012). Effect of microbial sulfur fertilizer on nutrient uptake and yield of soybean in a calcareous soil. Iranian Journal Soil Research, 2(2), 145-151. (In Persian with English Abstract). https://doi.org/10.22092/IJSR.2012.126366

Bakry, B. A., Elewa, T. A., El-Karamany, M. F., Zeidan, M. S., & Tawfik, M. M. (2011). Effect of row spacing on yield and its components of some bean varieties under newly reclaimed sand soil condition. World Journal Agricultural Sciences, 7(1), 68-72.

Beeh, D.F. & Leach, G.Y. (2009). Effect of plant density and raw spacing on the yield of chickpea grown on the daily downs. Journal Agricultural, 29(2), 241-246.

Beheshti, S., Tadayyon, A., & Fallah, S. (2017). Effect of humic acid on the yield and yield components of Lima bean (Phaseolus lunatus L.) under drought stress conditions. Iranian Journal of Pulses Research, 7(2), 175-187. (In Persian with English Abstract). https://doi.org/10.22067/IJPR.V7I2.46533

Clarke, J. M., & Simpson, G. M. (1978). Growth analysis of Brassica napus cultivars. Tower. Canadian Journal Plant Sciences, 58, 587-595. https://doi.org/10.4141/cjps78-092

Dadnia, M. (2017). Effect of humic acid on activity of antioxidant enzymes and yield of castor bean (Ricinus commonis) under water deficit condition. Journal of Crop Ecophysiology (Agriculture Science), 11(1), 85-98. (In Persian)

Emami Bistgani, Z., Siadat, S., Bakhshandeh, A., Khalil Alami, S., & Shirsmaoeli, G. (2014). Effect of plant density on yield, agronomic traits in new variety sunflower. Agronomy Journal (Pajouhesh and Sazandegi), 27(103), 69-75. (In Persian). https://doi.org/10.22092/AJ.2014.101207

Farajee, H., Gholizadeh, S., Owliaiee, H., & Azimi Gandomani, M. (2010). Effect of plant density on grain yield of three spotted bean (Phaseolus vulgaris) cultivars in Yasouj condition. Iranian Journal of Pulses Research, 1(1), 43-50. (In Persian with English Abstract). https://doi.org/10.22067/IJPR.V1I1.6338

Ganjali, A., Malekzadeh, S., & Bagheri, A. (2000). Investigating plant density and arrangement on the trend of changes in chickpea growth indicators under Faryab conditions in Neishabur region. Journal of Agricultural Sciences and Industries, 14(2), 33-41. (In Persian with English Abstract)

Ghanbari, A. A., Lak, M. R., & Dari, H. R. (2005). The effect of planting date on the yield and yield components of pinto bean cultivars. The first national legume conference. November 29 and 30. 2005. Research Institute of Plant Sciences, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran. (In Persian with English Abstract)

Ghorbani, S., Khazaei, H. R., Kafi, M., & Banayan Aval, M. (2010). Effect of humic acid application in irrigation water on yield and yield components of corn (Zea mays L.). Journal of Ecology Agricultural, 2(1), 123-131. https://doi.org/10.22067/JAG.V2I1.7608

Haghparast, M., & Maleki Farahani, S. (2013). Effect of water deficit irrigation and natural products on vegetative characteristics of different chickpea (Cicer arietinum) varieties. Iranian Journal of Pulses Research, 4(2), 77-86. (In Persian with English Abstract). https://doi.org/10.22067/IJPR.V1392I2.41272

Hayat, F., Arif, M., & Kakar, K. M. (2003). Effects of seed rates on mung bean varieties under dry land conditions. International Journal of Agriculture and Biology, 5(1), 160-161.

Ibrahim, H.M. (2012). Response of some sunflower hybrids to different levels of plant density. Journal of Apcbee Procedia, 4, 175-182.

Jadoski, S. O., Carlesso, R., Wolschick, D., Petry, T., & Frizzo, Z. (2000). Plant population and rowspacings for irrigateddry bean. II: Grainyield and yield components. Brazil Journal of Ciencia Rural, l30, 567 -573.

Jahan, M., Sohrabi, R., Doaei, F., & Amiri, M.B. (2012). Effect of soil moisture superabsorbent hydrogel and foliar application of humic acid on some of agro-ecological characteristics of bean (Phaseolus vulgaris) in Mashhad. Journal of Physiology of Crops, 2(3), 71-90. (In Persian with English Abstract)

Kamari Shahmaleki, S., Peyvast, Q., & Olfati, J. (2010). Effects of humic acid on growth characteristics and absorption of nutrient elements of lettuce in thin layer of solution. Journal of Horticultural Sciences, 24(2), 149-153.

Kumar, S., Sindhu, S. S., & Kumar, R., (2022). An ecofriendly technology for nutrient recycling and environmental sustainability. Current Research in Microbial Sciences, 3, 100094.

Lynch, J., Lãuchli, A., & Epstein, E. (2001). Vegetative growth of the common bean in response to phosphorus nutrition. Journal of Crop Science, 31, 380-387.

Majnoun Hosseini, N. (2008). Cultivation and production of legumes. University Jihad Publish, Iran. 290 p. (In Persian)

Majnoun Hosseini, N. (2014). Pulse crop agronomy and production University Jihad Publish, Iran. 283 p. (In Persian)

Majnoun Hosseini, N., Mohammadi, H., Poustini, K., & Zeinaly Khanghah, H. (2003). Effect of plant density on agronomic characteristics, chlorophyll content and stem remobilization percentage in chickpea cultivars (Cicer arietinum L.). Iranian Journal of Agricultural Sciences, 34(4), 1011-1019. (In Persian with English Abstract)

Manal, F. M., Thalooth, A. T., Amal, A. G., Magda, H. M., & Elewa, T. A. (2016). Evaluation of the effect of chemical fertilizer and humic acid on yield and yield components of wheat plants (Triticum aestivum) grown under newly reclaimed sandy soil. International Journal of Chemtech Research, 9(8), 154-161.

Mason, S. C., & Leihner, D. E. (1986). Cassava-cowpea and cassava-peanut intercrop-pin. II. Leaf area index and dry matter accumulation. Journal of Agronomy, 78, 47-53.

Mozafari, S., Khorasaninejad, S., & Gorgini Shabankareh, H. (2016). Effects of irrigation regime based on field capacity percent and humic acid on morphophysiological traits of medicinal plant (Portulaca oleracea L.). Journal of Crop Production, 9(3), 153-175. (In Persian with English Abstract). https://doi.org/0.22069/EJCP.2016.10754.1849

Naderi, S., Pizzeghello, D., Muscolo, A., & Vianello, A. (2002). Physiological effects of humic substances on higher plants. Journal of Soil Biology and Biochemistry, 34, 1527-1536. (In Persian)

Nakhyeinejad, B., & Moosavi, S. G. R. (2015). Effect of irrigation interval, humic acid and sulfur fertilizer on morphological and yield traits of fenugreek (Trigonella foenum-gracum L.). Scientific Journal of Plant Ecophysiology, 9(30), 40-51. (In Persian with English Abstract)

Nakhzari Moghaddam, A., Parsa, N., Sabouri, H., & Bakhtiari, S. (2017). The effect of humic acid, density and supplementary irrigation on quantity and quality of local chickpea (Cicer arietinum L.) of Neishabur. Journal of Environmental Stresses in Crop Sciences, 10(2), 183-192. (In Persian with English Abstract). https://doi.org/10.22077/escs.2017.575

Nazari Deljou, M., & Allahverdizadeh, N. (2014). Improvement of growth characteristics, yield and postharvest quality of marigold (Calendula officinalis Cv. Crysantha) by foliar application of humic acid. Journal of Horticultural Science, 28(2), 260-268. (In Persian). https://doi.org/10.22067/JHORTS4.V0I0.20886

Piri, I., Moussavi Nik, M., Tavassoli, A., & Rastegaripour, F. (2011). Effect of irrigation intervals and sulphur fertilizer on growth analyses and yield of Brassica juncea L. African Journal of Microbiology Research, 5, 22. 3640-3646. https://doi.org/10.5897/AJMR11.249

Saadati, J., & Baghi, M. (2014). Evaluation of the effect of various amounts of humic acid on yield, yield components and protein of chickpea cultivars (Cicer arietinum L.). International Journal of Advanced Biological and Biomedical Research, 2(7), 2306-2313.

Safaee, M., Rahimi, A., Torabi, B., & Khoram, A. (2016). Effect of vermi-compost fertilizer application and foliar spraying of compost tea and acid humic on growth indices of safflower (Carthamus tinctorius L.). Journal of Agroecology, 9(3), 805-820. (In Persian with English Abstract). https://doi.org/10.22067/JAG.V9I3.51879

Salehi, F. (2012). Effect of plant density on seed yield and its components in new red bean lines. Journal of Applied Crop Research, 27(103), 23-28. (In Persian with English Abstract). https://doi.org/10.22092/AJ.2015.101200

Saruhan, V., Kusvuran, A., & Babat, S. (2011). The effect of different humic acid fertilization on yield and yield components performances of common millet (Panicum miliaceum L.). Scientific Research and Essays, 6(3), 663-669. https://doi.org/10.5897/sre10.1153

Siahmargue, A., Rasi Serai, M. R., & Naseri, M. Y. (2014). Effect of biological fertilizers on some forage quantity traits in millet (Pennisetum glaucum L.). Journal of Iranian plant of Ecophysialogy Researches, 9(2), 72–81 (In Persian with English Abstract)