پژوهشی در نظریه‌های توسعه از منظر جغرافیای سیاسی

پژوهش ‎های جغرافیای سیاسی

مقاله 4، دوره 9، شماره 4 - شماره پیاپی 36، اسفند 1403، صفحه 71-93   

نوع مقاله: مقالات علمی -پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/pg.2024.80764.1196

نویسندگان

محمدعلی کیانی¹؛ بهادر زارعی^{* 2}

¹دانش‏ آموخته دکترای جغرافیای سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

²دانشیار گروه جغرافیای سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

توسعه و ابعاد آن یکی از موضوعاتی است که جغرافیدانان سیاسی کم و بیش به آن پرداخته و از زمان بازگشت دوبارة این موضوع به پژوهش‌های علوم انسانی در دو دهه اخیر جغرافیدانان سیاسی نیز به آن توجه نموده‌اند. مرکز ثقل توسعه در جغرافیای سیاسی از بعد ملی تمرکززدایی حکومت مرکزی و انتقال مسئولیت‌های آن به حکومت‌های محلی مستقر در استان ها و ایالت ها و تحقق توسعه توسط نهادهای محلی بوده است. جغرافیدانان سیاسی در سال‌های اخیر به بعد بین‌المللی توسعه و توسعه‌یافتگی کشورها ناشی از کارکرد اقتصاد سیاسی سرمایه‌داری به آن نیز پرداخته‌اند. هدف پژوهش بررسی و ارائه آراء و نظرات جغرافیدانان سیاسی در خصوص موضوع توسعه و ابعاد آن  در سه سطح محلی، ملی و بین المللی است. روش پژوهش تحلیلی – توصیفی و استفاده از منابع و متون معتبر خارجی و داخلی پیرامون موضوع توسعه از منظر جغرافیدانان سیاسی است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که جغرافیدانان سیاسی کم‌وبیش یکی از موضوعاتی که در پژوهش‌های خود به آن پرداخته‌اند توسعه ملی، محلی و بین‌المللی بوده که متأثر از نظریه‌های نوسازی و وابستگی در علوم اجتماعی است. از آن جا که توسعه و اشکال آن فضای سرزمینی، اجتماعی و اقتصادی کشورها و نواحی درونی آنها را دست خوش تغییر می‌سازد، ضرورت مطالعه از منظر جغرافیای سیاسی اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد. همچنین ضروری است تا حکومت مرکزی نقش معتنابهی از فرآیند تحقق توسعه پایدار را به حکومت‌های محلی واگذار و خود نقش بسترساز، خط‌مشی گذار، ارائه‌دهنده راهبردهای کلان و ناظر بر امر توسعه را در قلمرو جغرافیای سیاسی کشورها بر عهده گیرد.

کلیدواژه‌ها

جغرافیای سیاسی؛ توسعه؛ توسعه پایدار؛ ابعاد خُرد و کلان توسعه؛ نظریه نوسازی و وابستگی

مراجع