بررسی هیدروهژمون رژیم اسرائیل در حوضه آبریز رود اردن و پیامدهای آن بر همسایگان

پژوهش ‎های جغرافیای سیاسی

مقاله 3، دوره 10، شماره 1 - شماره پیاپی 37، اردیبهشت 1404، صفحه 42-67   

نوع مقاله: پژوهشی -مطالعه موردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/pg.2024.85227.1252

نویسندگان

سید مهدی موسوی شهیدی^{* 1}؛ عباس خطیبی²

¹استادیار گروه ژئوپلیتیک، دانشگاه فرماندهی و ستاد آجا، تهران، ایران

²دانشجوی کارشناسی ارشد ژئوپلیتیک، دانشگاه فرماندهی و ستاد آجا، تهران، ایران

چکیده

هیدروهژمون به‌عنوان یکی از ابعاد مطالعاتی هیدروپلیتیک اشاره به سلطه دولت­ها بر منابع آب در حوضه­های آبی مشترک و جلوگیری از دسترسی سایر کشورهای حوضه از منابع آب­ می­باشد. بررسی منابع آب در خاورمیانه بیان‌کننده عدم تناسب بین توزیع جمعیت و آب شیرین است که موجب بروز کشمکش‌های متعددی بر سر منابع آب گردیده است که این زمینه باعث شکل­گیری هیدرهژمون بر حوضه­های آبی مشترک گردیده است که در حال حاضر این در مواردی نظیر «رود اردن» مشاهده می­گردد. بنابراین این این پژوهش با شیوه توصیفی – تحلیلی به­دنبال بررسی هیدروهژمون رژیم اسرائیل بر سر رودخانه اردن و پیامدهای آن بر همسایگان می­­باشد. نتایج حاصل از پژوهش نشان می­دهد که رژیم اسرائیل با اشغال مناطق بالادست سرشاخه­های اصلی رود اردن مانند بلندی­های جولان، دریاچه­ها، چشمه­های محلی، انتقال آب به دریاچه بحرالمیت از طریق کانال، احداث چاه­های عمیق و ممانعت از احداث چاه توسط جوامع محلی سعی بر آن داشته است تا علاوه بر تأمین نیاز آبی خود، مانع از دسترسی مستقیم سایر جوامع به این منابع آبی گردد. این رژیم با بهره­گیری از هیدروهژمونی نرم و با ایجاد شرایط نامناسب زندگی، جوامع محلی را مجبور به پذیرش قوانین مدنظر در جهت تامین نیازهای استراتژیک خود می­نماید. مهم­ترین پیامدهای این اقدامات در کشورهای پیرامون (فلسطین، سوریه، لبنان) عبارت‌اند از اجبار کردن جوامع بومی به مهاجرت به خصوص در بلندی­های جولان و نوار غزه، مشکلات تامین آب شرب و پیامدهای معیشتی آن، کاهش توان تولید محصولات کشاورزی و حذف رقبا از بازار، اعمال‌نفوذ بر فرهنگ جوامع اطراف از طریق اعمال سازوکارهای اجباری برای بهره­مندی از آب، مشکلات زیست محیطی و ایجاد بحران هویتی بواسطه گسترش فرهنگ صهیونیسم و زبان عبری.

کلیدواژه‌ها

هیدروهژمون؛ هیدروپلیتیک؛ رود اردن؛ رژیم صهیونیستی؛ خاورمیانه

مراجع