تحلیل روابط مکان، فضا و امنیت (مطالعۀ موردی: استان آذربایجان غربی)

پژوهش ‎های جغرافیای سیاسی

مقاله 2، دوره 10، شماره 1 - شماره پیاپی 37، اردیبهشت 1404، صفحه 25-41   

نوع مقاله: مقالات علمی -پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/pg.2024.87026.1275

نویسندگان

یاشار ذکی¹؛ کیومرث یزدان پناه^{* 2}؛ احمد پیشه ور³

¹گروه جغرافیای سیاسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران ـ ایران.

²دانشیار، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

³دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی، پردیس بین‌المللی کیش دانشگاه تهران، کیش، ایران

چکیده

فضا و مکان از جمله مفاهیم و بنیادهای اثرگذار در زیست فردی و جمعی انسان‌ها در مقیاس‌های گوناگون است. با توجه به اهمیت فضا و مکان در تحلیل‌های امنیتی، تحقیق حاضر با روش توصیفی و همبستگی، به تحلیل رابطۀ مکان، فضا و امنیت در استان آذربایجان غربی پرداخته است. برای تحلیل داده‌ها از آزمون تک‌نمونه‌ای t و برای تحلیل عاملی (مدل معادلات ساختاری) از نرم‌افزار SPSS و Lisrel استفاده شد. میان هر چهار مولفه امنیت با مکان و فضا در آذربایجان غربی همبستگی مثبت و قوی وجود دارد. استان آذربایجان غربی در ایران به دلیل هم‌مرز بودن با جمهوری آذربایجان، جمهوری ارمنستان، ترکیه و عراق از اهمیت استراتژیک قابل توجهی برخوردار است. مرزهای این استان با ترکیه و عراق پیامدهایی برای تجارت فرامرزی، تبادلات فرهنگی و تهدیدات امنیتی بالقوه دارد. همسایگی جغرافیایی استان با کشورهای همسایه و با حوزه‌های ژئوپلیتیکی متفاوت و بل متضاد به پیچیدگی ژئوپلیتیکی آن می‌افزاید؛ زیرا به یک نقطه کلیدی در روابط ژئوپلیتیکی و نیز منافع متعارض منطقه‌ای تبدیل می‌شود. از این رو، افزایش مقادیر و ضرایب امنیت (در چهار مولفه اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و اکولوژیکی) منجر به افزایش تعلق و هویت مکانی در میان شهروندان این استان می­شود. افزایش تعلق به مکان، علاوه­ بر فراهم کردن زمینه­های مشارکت بیشتر شهروندان در راستای توسعه پایدار، باعث کاهش گسل­های سرزمینی و قومی نیز می­شود و به صورت لایه­ای نرم­افزاری و فرهنگی، امنیت پایدار را تقویت و تسهیل می­کند.

کلیدواژه‌ها

امنیت؛ مکان؛ فضا؛ امنیت پایدار؛ آذربایجان غربی

مراجع