تأملی تازه دربارۀ مفهوم «دیدن» (ادراک مشاهدتی) در اندیشۀ مولانا با الهام از رویکرد هستی‌شناسانۀ هایدگر

جُستارهای نوین ادبی

مقاله 3، دوره 57، شماره 2 - شماره پیاپی 225، آذر 1403، صفحه 73-49   

نوع مقاله: جستارهای نوین ادبی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.2024.87212.1560

نویسندگان

فرزاد بالو^{* 1}؛ رضا رضاپور²

¹دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران. بابلسر. ایران

²کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران. بابلسر.ایران

چکیده

حوزه های مختلف علوم انسانی مانند فلسفه، الهیات، هنر و... تلقی گوناگونی از ماهیت و چیستی حقیقت دارند. چنان که در سنت فلسفی غرب از دوران پیشامدرن، مدرن ، و پسامدرن، شاهد روایت های متفاوتی از مفهوم« حقیقت» هستیم. در این میان، مارتین هایدگر روایتی از حقیقت در مقایسه با تلقی افلاطونی و ارسطویی و... از آن پیش می کشد که در آن مفهوم «حقیقت» را با مسئلة «هستی» و «وجود» این همان می انگارد. از دیدگاه وی راه نائل شدن به «هستی» نیز تنها از مسیرِ وجودِ دازاین- به مثابۀ روشنگاه هستی - می-گذرد. بدین‌معنا که می‌توان با امکان‌های نهفته در وجود انسان به حقیقت دست یافت. هایدگر از میان همة امکان‌های وجود انسان، بر امکان «دیدن» پافشاری می‌کند و آن را خالص‌ترین و ناب‌ترین تجلی‌گاه حقیقت یا همان «هستی» می‌نامد.بر این اساس، او دیگر امکان‌های بنیادین وجود انسان اعم از فهمیدن، کنجکاوی، تفکر، و ... را نیز نوعی «دیدن» فرض می‌کند. در سنت عرفانی ما و از آن جمله در ذهن و زبان مولانا نیز، مفهوم «دیدن» تبلور و حضور برجسته‌ای دارد و وی برای همه چیز اعم از دل، جان، گوش و... «چشم» یا همان «دیدن» قائل می‌شود؛ گویی همه چیز «دیدن» است. ا

کلیدواژه‌ها

هایدگر؛ پدیدارشناسی؛ ادراک مشاهدتی؛ مولانا؛ دیدن

مراجع

ابن عربی، م. (1399). کتابُ الفَناء فی المشاهده. (ع، مظاهری و ز، معصومی، مترجم)، ساوا.

ابن عربی، م. (1393). حجاب هستی، (گ، سعیدی، مترجم)، زوّار.

ابن عربی، م. (1389). فصوص‌الحکم، (درآمد، توضیح و تحلیلم، موحد و ص موحد، مترجم)، نشر کارنامه.

احمدی، ب. (1382). هایدگر و پرسش بنیادین، مرکز.

اسپیگلبرگ، ه. (1397). جنبش پدیدارشناسی، درآمدی تاریخی، (م، علیا، مترجم)، مینوی خرد.

افلاکی، ش. (1400). مناقب‌العارفین، (تصحیحات، حواشی و تعلیقاتت، یازیجی)، دوستان.

تبریزی، ش. (1396). مقالات شمس تبریزی، (تصحیح و تعلیق، م، موحد)، خوارزمی.

پورنامداریان، ت.، شهدوست، ش.، حاجیان‌نژاد، ع. (1397). «درک گام به گام فرآیند ادراک در مکاشفه»، نشریۀ پژوهش‌های ادب عرفانی (گوهر گویا)، شمارۀ چهارم، (پیاپی 39): 154-127.

جعفری، ع. (1389). «دیدن یا شنیدن، مسئله این است، نگاهی به جایگاه چشم و گوش در شعر و ادبیات»، مجلۀ نقد زبان و و ادبیات خارجی، شمارۀ پنجم، 23-47.

جعفری، م. (1386). علل و عوامل جذابیت سخنان مولوی، موسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.

حسینی، س.م. (1397). فلسفه و حقیقت، رویارویی هایدگر و گادامر در تفسیر آموزه‌های افلاطون، شب خیز.

رازی، ن. (1352). مرصادالعباد، (تصحیح، م، ریاحی)، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

زرین‌کوب، ع. (1364). سرّ نی، انتشارات علمی.

سپهسالار، ف. (1395). رسالۀ سپهسالار، در مناقب خداوندگار، (تصحیح و توضیح، م، موحد و صمد موحد)، کارنامه.

عطار، ف. (1399). تذکرۀ‌الاولیا، (بررسی، تصحیح توضیحات، فهارس، م، استعلامی)، زوّار.

عین القضات، ه. (1392). تمهیدات، (مقدمه، تصحیح، تحشیه، تعلیق، ع، عسیران)، منوچهری.

منور، م. (1367). اسرارالتوحید، (مقدمه، تصحیح، تعلیقات، م، شفیعی کدکنی)، آگه.

مولانا، ج.ب. (1398 الف). مجالس سبعه، (به کوشش، س، مفید)، مولی.

مولانا، ج.ب. (1398 ب). فیه ما فیه، (تصحیح، توضیح، ت، سبحانی)، پارسه.

مولانا، ج.ب. (1385). کلیات شمس تبریزی، (تصحیح ب، فروزانفر)، امیر کبیر.

مولانا، ج.ب. (1384). مثنوی، (مقدمه، تصحیح، تعلیقات، فهرست‌ها، م، استعلامی)، سخن.

نسفی، ع. (1384). کتاب الانسان الکامل، (س. ض، دهشیری، مترجم)، طهوری.

واتز، م. (1398). مقدمه‌ای بر فلسفۀ هایدگر، (م، پارسا، مترجم)، شَوَند.

ویس، ژ. (1397). واژه‌نامۀ هایدگر، (ش، اولیایی، مترجم)، ققنوس.

هایدگر، م. (1394). نامه دربارۀ انسان‌گرایی، (از مدرنیسم تا پست مدرنیسم، ل، کِهون. ع، شیدیان، مترجم)، نی.

هایدگر، م. (1396). درآمد به متافیزیک، (ا، رحمتی، مترجم)، سوفیا.

هایدگر، م. (1397 الف). اصل بنیاد، (ط، جابری، مترجم)، ققنوس.

هایدگر، م. (1397 ب). مسائل اساسی پدیدارشناسی، (پ، ضیاء شهابی، مترجم)، مینوی خرد.

هایدگر، م. (1397 ج). هستی و زمان، (ع، رشیدیان، مترجم)، نی.

هایدگر، م. (1398). چه باشدآن‌چه خوانندش تفکر، (س، جمادی، مترجم)، ققنوس.

هجویری، ع. (1390). کشف‌المحجوب، (مقدمه، تصحیح، تعلیقات، م، عابدی)، سروش.