ضعف و شکست‌های دستگاه‌های ایدئولوژیک (ISA) بر اساس نظریّۀ آلتوسر در رمان پرتقال کوکی (۱۹۶۲)

مطالعات زبان و ترجمه

دوره 57، شماره 1، خرداد 1403، صفحه 93-119   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/lts.2022.75385.1114

نویسندگان

علیرضا خزاعی؛ زهره تائبی نقندری^* ؛ رجبعلی عسکرزاده طرقبه

دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

آلتوسر معتقد بود حکومت‌ها برای تأمین خواسته‌های طبقه حاکم، نیازمند ابزارهایی در جهت تسلّط بر توده‌ها هستند. او عقیده داشت سیستم تک‌دستگاهی که مارکسیست‌های سنّتی طرح کرده بودند و طبق آن حکومت فقط با ابزار زور و سرکوب به کنترل جمعیت‌ها می‌پرداخت، ناقص و غیر جهان شمول است؛ چراکه با استناد به آن نمی‌توان توضیحی برای سرسپردگی داوطلبانۀ جامعه ارائه کرد. در همین راستا، او ابزارهای حکومتی را به دو دستۀ ایدئولوژیک و سرکوبگر تقسیم و بیان کرد که فعّالیّت دائمی دستگاه‌های ایدئولوژیک باعث حفظ تعادل قدرت در جامعه خواهد شد. این پژوهش به بررسی چند مورد از ناکارآیی عملکردهای دستگاه‌های ایدئولوژیک در رمان پرتقال کوکی اثر آنتونی برجس می‌پردازد. قهرمان قصّه نوجوانی خشن و قدرت طلب است که ارزش بالایی برای فردیت خود قائل است. تقریباً هیچ‌کدام از نهادهای مرتبط با دستگاه‌های ایدئولوژیک در این رمان قادر نیستند به نحو مطلوب روی قهرمان تأثیر بگذارند. پرتقال کوکی هنرمندانه و کامل، تقریباً، تمامی قسمت‌های مرتبط با دستگاه‌های ایدئولوژیک حکومتی را در سرنوشت شخصیت اصلی دخیل می‌کند. نتایج نشان می‌دهد که نهادهای ایدئولوژیک در این رمان به وظایفشان عمل می‌کنند، امّا کارآیی ندارند.

کلیدواژه‌ها

آلتوسر؛ برجس؛ پرتقال کوکی؛ ایدئولوژی؛ دستگاه‌های حکومتی

مراجع

عسگرزاده، ر. (۱۳۹۸). نمایشنامه داستان باغ وحش: خوانش مارکسیستی. مطالعات زبان و ترجمه، ۵۲(۴)، ۱۱۳-۱۳۱.

Althusser, L. (1969). For Marx. (B. Brewster, Trans.). Verso.

Althusser, L. (2001). Ideology and ideological state apparatuses (notes towards an investigation). In L. Althusser, Lenin and philosophy and other essays (B. Brewster, Trans., pp. 127-194). Monthly Review Press.

Bowie, R. (1981). Freedom and art in A Clockwork Orange. Anthony Burgess and the Christian premises of Dostoevsky. Thought: Fordham University Quarterly, 56(4), 402-416. https://doi.org/10.5840/thought198156431

Bruce, D. (2019). A class of our own: Post-war Britain, angry young men and class refusal. English and Communications.

Burgess, A. (1986). A Clockwork Orange. W. W. Norton & Company.

Carpenter, E. J. (2010). ‘Civilized my syphilized yarbles’: Culture, economy, and deviant youth subcultures in Anthony Burgess’ A Clockwork Orange [Unpublished master’s thesis]. The Aquila Digital Community.

Čerina, V. (2011). Political manipulations in Anthony Burgess’ dystopias [Unpublished doctoral dissertation]. Sveučilište Josipa Jurja Strossmayera u Osijeku.

COBO, R. M. (2003). Parody and satire in Burgess’ A Clockwork Orange and in Kubrick. Estudios Humanísticos. Filología, 25, 57-69.

Davis, T. F., & Womack, K. (2002). “O My Brothers”: Reading the anti-ethics of the pseudo- family in Anthony Burgess’s A Clockwork Orange. College Literature, 29(2), 19-36. https://www.jstor.org/stable/25112635  

Ferretter, L. (2006). Louis Althusser Routledge critical thinkers. Routledge.

Gehrke, P. (2010). Deviant subjects in Foucault and A Clockwork Orange. Critical Studies in Media Communication, 18(3), 270-284. https://doi.org/10.1080/07393180128088

Kubrick, S. (Director). (1972). A Clockwork Orange [Motion Picture].

Kuderová, T. (2018, March 30). A Clockwork Orange analysis. Brno. From https://is.muni.cz/th/rpsrw/A_Clockwork_Orange_Analysis.pdf

Marrone, G. (2009). The Ludovico cure: On body and music in A Clockwork Orange. (B. Marenco, Trans.) Legas.

Martha, L. (2017). Between agency and containment: A new historicist reading of Anthony Burgess’ A Clockwork Orange [Unpublished doctoral dissertation]. Sanata Dharma University.

MelĐkoĞlu, E. (2005). Marxist criticism of the postmodern elements in Anthony Burgess’ A Clockwork Orange and J. M. Coetzee’s Waiting for The Barbarians [Unpublished master’s thesis]. Istanbul Üniversitesi.

Menking, L. (2012). Indeterminate mantras: Finding autonomy in Slaughterhouse-Five and A Clockwork Orange. Second Line-An Undergraduate Journal of Literary Conversation, 2(1), 1-12.

Neto, A. G. (2005). Brave clockwork worlds: Utopia, education and free will.

Newman, B. (1991). A Clockwork Orange: Burgess and behavioral interventions. Behavior and Social Issues, 1(2), 61-70. https://doi.org/10.5210/bsi.v1i2.169

Rabinovitz, R. (1979). Ethical values in Anthony Burgess’ “Clockwork Orange”. Studies in the Novel, 11(1), 43-50. http://www.jstor.org/stable/29531951

Şentürk, E. (2015). Individuals oppressed by society: Rupert Thompson’s Divided Kingdom, Kazuo Ishiguro’s Never Let Me Go, and Jasper Fforde’s Shades of Grey [Unpublished master’s thesis].

Singleton, R. (2013). The angry young man movement and its influence on Lucky Jim, Look Back in Anger, and A Clockwork Orange. Journal of Undergraduate Research: LaGrange College, 8. 50-63. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2021.05.90

Sumner. C. (2012). Humanist drama in A Clockwork Orange. The Yearbook of English Studies, 42. 49-63. https://doi.org/10.5699/yearenglstud.42.2012.0049