بررسی منتخب ابیاتی از چهار برگردان فارسی چهار غزل‌وارۀ شکسپیر از منظر چهار راهکار ترجمه‌ای جیمز هولمز (۱۹۸۸)

مطالعات زبان و ترجمه

دوره 57، شماره 1، خرداد 1403، صفحه 63-92   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/lts.2024.84983.1226

نویسنده

ابوالفضل حری^*

دانشگاه اراک

چکیده

این مقاله، منتخب ابیاتی از چهار برگردان فارسی چهار غزل‌وارۀ شکسپیر را از منظر چهار راهکار ترجمه‌ای هولمز بررسی تطبیقی می‌کند تا نشان دهد کدام راهکارهای ترجمه‌ای وجه غالب دارند و مترجمان کدام راهکارها را اتّخاذ کرده‌اند. از نظر هولمز، شعر ترجمه‌شده، نوعی «فرا‌ شعر» و مترجم نیز فرا شاعری است که می‌کوشد عینیتی کلامی را در قالبی کم‌و‌بیش مشابه شعر اصلی، بازآفرینی کند. روش این مقاله، کیفی تحلیلی و مطابق با نقشۀ راه مطالعات ترجمه است. از چهارگونۀ فراشعر یعنی محاکاتی، قیاسی، انداموار و انحرافی، دو راهکار اول، «شکل وابسته» و دو راهکار دوم، «محتوا وابسته»اند. نتایج بررسی نشان می‌دهند برگردان طبیب‌زاده «فرا شعری» است که نه به نثر است و نه به نظم؛ برگردان تفضّلی، شکل وابسته؛ برگردان مقدّم، مبتنی بر راهکار انحراف است؛ و ابجدیان نیز راه میانه را اختیار کرده است. در مجموع، طبیب‌زاده با انتخاب راهکار «قیاسی»، ترجمه‌هایی به‌مثابۀ فرا شعر از غزل‌واره‌های شکسپیر در زبان فارسی پدید آورده است.

کلیدواژه‌ها

غزل‌واره‌های شکسپیر؛ راهکار ترجمه‌ای هولمز؛ شکل-وابسته؛ محتوا-وابسته؛ ترجمه به مثابه فراشعر

اصل مقاله

 

مراجع

ابجدیان، ا. (۱۳۷۱). تاریخ ادبیات انگلیس (ج. سوم: ادبیات رنسانس (بجز نمایشنامه)). شیراز: دانشگاه شیراز

تفضلی، ت. (۱۳۷۷). غزل‌های عاشقانۀ ویلیام شکسپیر. تهران: ویدا.

حری، ا. (۱۴۰۳). از هوش انسانی تا هوش مصنوعی: بررسی برگردان‌های فارسی فنون ادبی غزل‌وارۀ ش. ۶۲ شکسپیر از منظر راهکارهای انسانی و ماشینی. فنون ادبی، ۱۶(۳)، ۲۹-۵۰.

10.22108/LIAR.2024.141616.2380

سعیدپور، س. (۱۳۷۷). از شکسپیر تا الیوت. تهران: آتیه.

شفا، ش. (۱۳۴۴). منتخبی از زیباترین شاهکارهای شعر جهان (انتخاب، ترجمه، و نگارش). بی‌جا.

شفیعی کدکنی، م. (۱۳۹۰). با چراغ و آینه: در جستجوی ریشه‌های تحوّل شعر معاصر فارسی. تهران: سخن

شکسپیر، و. (۱۳۹۹). غزل‌واره‌ها. ترجمه و تفسیر امید طبیب‌زاده. تهران: نیلوفر.

فرزاد، م. (۱۳۱۲). از تغزلات شکسپیر. مجلۀ مهر، ۱(۶)، ۵۵۳-۵۵۴.

طبیب‌زاده، اُ. (۱۳۹۹). ترجمه و تفسیر غزل‌واره‌ها. تهران: نیلوفر

مقدم، ب. (۱۳۸۰). غزل‌های شکسپیر ( شرح اشعار از محمد همایون فر). تهران: نقش و نگار.

موقر، م. (۱۳۱۷). از غزلیات شکسپیر (سه غزل). مجلۀ مهر، ۶، ۳۳۱-۳۳۲.

یارمحمدی، ل. (۱۳۶۹). نظری نو به تعبیرات استعاری و مسائل مربوط به ترجمه آنها. مجموعه مقالات اولین کنفرانس بررسی مسائل ترجمه (صص. ۷۵-۸۷). به کوشش کاظم لطفی پورساعدی؛ ابراهیم جدیری سلیمی؛ و مسعود رحیم‌پور. انشارات دانشگاه تبریز.

Abbasi, J. & Manafi A., S. (2004). Strategies of poetry translation: Restructuring content and from. Translation studies, 1(4), 53-74.

Abjadiyan, L. (1992). History of English literature (Vol. 3: Renaissance literature (except plays)). Shiraz: Shiraz University. [In Persian]

Boase-Beier, J. (2009). Poetry. In M. Baker & G. Saldanha (Eds.), Routledge encyclopedia of translation studies (pp. 194–196). Routledge.

Connolly, D. (1998). Poetry translation. In M. Baker (Ed.), Routledge encyclopedia of translation studies (pp. 170–176). Routledge.

Farzad, M. (1933). From Shakespeare’s sonnets. Mehr Magazine, 1(6), 553-554. [In Persian]

Holmes, J. (1988). Forms of verse and the translation of verse form. In J. Holmes (Ed.), Translated! Papers in literary translation and translation studies (pp. 23–33). Rodopi.

Horri, A. (2024). From human to artificial intelligence: An examination of Persian translations of Shakespeare’s literary devices in sonnet 62 regarding human and machine strategies. Literary Arts, 16(3), 29-50. https://doi.org/10.22108/liar.2024.141616.2380. [In Persian]

Jakobson, R. (2004). On linguistic aspects of translation. In L. Venuti (Ed.). The translation studies reader (pp. 138–43). Routledge.

Jones. F. R. (1989). On aboriginal sufferance: a process model of poetic translating. Target, 1(2), 183–99. https://doi.org/10.1075/target.1.2 

Lefevere, A. (1975). Translating poetry: Seven strategies and a blueprint. Van Gorcum.

Manafi A., S. (2003). Chimerical idea of total equivalence in translating the word of Allah. Translation Studies, 1(3), 9-30. https://journal.translationstudies.ir/ts/article/view/20 

Moghadam B. (2001). Shakespeare’s sonnets: Explanation of poems by Mohammad Homyunfar. Naghsh-o-Negar Publications. [In Persian]

Movaghar, M. (1938). From Shakespeare's sonnets (three sonnets). Mehr Magazine, 6(?), 331-332. [In Persian]

Munday, J. (2018). Introducing translation studies. Routledge

Newmark, P. (1988). A Textbook of translation. Prentice Hall.

Pekkanen, H. (2010). The duet between the author and the translator: An analysis of style through shifts in literary translation [Unpublished doctoral dissertation]. University of Helsinki.

Saeedpour, S. (1998). From Shakespeare to Eliot. Atiyeh Publications. [In Persian]

Shafa, Sh. (1964). Selection of the most beautiful masterpieces of world poetry (selection, translation, and composition). Bijaa. [In Persian]

Shafiei Kadkani, M. (2011). With lamp and mirror: In search of the roots of contemporary Persian poetry. Sokhan.

Shakespeare, W. (2020). Sonnets (Trans. & and Interp. by Omid Tabibzadeh). Niloufar. [In Persian]

Tabibzadeh, O. (2020). Translation and interpretation of Shakespeare’s sonnets. Niloufar. [In Persian]

Tafazzoli, T. (1998). William Shakespeare’s love sonnets. Vida Publications. [In Persian]

Toury, G. (1995/2012). Descriptive translation studies and beyond. Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins.

van Doorslaer, L. (2007). Risking conceptual maps: Mapping as a keywords-related tool underlying the online Translation Studies Bibliography. Target. International Journal of Translation Studies, 19(2), 217-233. https://doi.org/https://doi.org/10.1075/target.19.2.04van  

Yarmohammadi, L. (1990). A new perspective on metaphorical expressions and related translation issues. In K. Lotfi Poor Saeedi, E. Jadiri Salimi, & M. Rahimpoor (Eds.), Proceedings of the First Conference on Translation Issues (pp. 75–87). University of Tabriz. [In Persian]