ارزیابی زراعی- بوم‌شناختی اراضی شهرستان بهشهر جهت کشت عدس(Lens culinaris Medik.)

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 8، دوره 16، شماره 3 - شماره پیاپی 61، مهر 1403، صفحه 553-568   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/agry.2024.85876.1178

نویسندگان

کریم ریاحی کیاسری¹؛ حسین کاظمی^{* 1}؛ افشین سلطانی¹؛ فردین صادق زاده²

¹گروه زراعت، دانشکده تولید گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

²گروه علوم خاک، دانشکده علوم زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران

چکیده

این مطالعه با هدف ارزیابی زراعی- بوم‌شناختی اراضی شهرستان بهشهر (بخش یانه‌سر) جهت کشت عدس(Lens culinaris Medik.) با استفاده تحلیل­های مکانی سامانه اطلاعات جغرافیایی و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی در سال 1400- 1401 انجام شد­. برای این منظور، از متغییرهای اقلیمی (دماهای کمینه، بیشینه، متوسط و بارش سالانه)، توپوگرافی (شیب، جهت و ارتفاع از سطح دریا) و خصوصیات خاک (بافت­، وزن مخصوص ظاهری­، پتاسیم، فسفر، نیتروژن، مس، منگنز، آهن، آهک، ماده آلی، هدایت الکتریکی و اسیدیته) استفاده شد. نقشه­های موضوعی هر یک از متغیرها با مدل­های مختلف موجود در  ArcGIS 10.8­تهیه شد. سپس با اختصاص وزن­های فرآیند تحلیل سلسله مراتبی ((AHP روی­هم­گذاری شدند. نقشه نهایی با ارزش­های بسیار مستعد، مستعد، نیمه‌مستعد و غیرمستعد در چهار کلاس طبقه­بندی شد. براساس نتایج به‌دست آمده در نقشه نهایی استعدادسنجی، بخش­هایی از شمال و مرکز محدوده مورد مطالعه از مطلوبیت عوامل محیطی برخوردار بودند، امّا قسمت­هایی از شمال غرب و مرکز و جنوب منطقه در پهنه غیرمستعد قرار گرفتند. مناطق بسیار مستعد برای کشت گیاه عدس با 52/12 درصد در قسمت شمالی منطقه براساس مطلوبیت عوامل اقلیمی، خاک و توپوگرافی کمترین مساحت را داشتند. در مجموع، دو پهنه بسیار مستعد و مستعد 97/56 درصد منطقه را شامل شدند. از طرفی، پهنه­های نیمه‌مستعد و غیرمستعد 03/43 درصد از کل مساحت منطقه را به خود اختصاص دادند. مناطقی در شمال­غرب، مرکز و قسمت­هایی از جنوب غرب برای کشت عدس نیمه‌مستعد یا غیرمستعد تعیین شدند. از دلایل اصلی این نتیجه می­توان به کمبود برخی متغییرهای خاکی مانند ماده آلی و شرایط نامناسب اقلیمی از جمله کمبود بارش و نیز توپوگرافی (شیب و جهت جغرافیایی) نام برد.

کلیدواژه‌ها

استعدادسنجی اراضی؛ سامانه اطلاعات جغرافیایی؛ فرآیند تحلیل سلسله مراتبی

مراجع

1. Abbasi, F., Seshatian, K., Treasury, L., Mohammadnia Qaraei, S., & Athamari, M. (2012). Locating the most suitable areas for dry wheat cultivation (Case study: North Khorasan province). Climatology Research Journal, 4(13-14), 58-72.­ (In Persian with English abstract).
2. Bidadi, M.J., Kamkar, B., Abdi, O., & Kazemi, H. (2015). Land suitability analysis on rainfed wheat cropping using geospatial information systems (A case study: Qaresoo basin). Journal of Agricultural Science and Sustainable Production, 25(1), 131-143. ­)In Persian with English abstract)
3. Baniaghil, A.S. (2015). Zoning and physical assessment of land suitability for particular crops (wheat, soybean) using GIS in Golestan province. M.Sc. Thesis, Gonbad Kavous University, Gonbad, Iran. (In Persian with English abstract)
4. Godfray, H. C. J., Beddington, J. R., Crute, I. R., Haddad, L., Lawrence, D., Muir, J. F., & Toulmin, C. (2010). Food security: the challenge of feeding 9 billion people. Science, 327(5967), 812-818. doi: 10.1126/science.1185383
5. Halabian, A.H., & Ismaili, N. (2016). Assessment of land suitability based on climatic elements for rapeseed cultivation using fuzzy model and AHP in Kurdistan province. Environmental Science and Technology, 19(4),150-133.)In Persian with English abstract)
6. Hanafi, A., & Khushal Dastjerdi, C. (2016). Identification of favourable areas for dry wheat cultivation in Zanjan province based on agricultural climate parameters. Geographical Space, 17 (59), 47-66. (In Persian with English abstract)
7. Kamkar, B. & Mahdavi Damghani, A.M. (2008). Fundamental of Sustainable Agriculture. Jahad Daneshgahi Press of Mashhad, Mashhad, Iran. 315 p. (In Persian )
8. Kazemi, H., & Akinci, H. (2018). A land use suitability model for rainfed farming by Multi-criteria Decision-making Analysis (MCDA) and Geographic Information System (GIS), Ecological Engineering, 116, 1-6. https://doi.org/10.1016/j.ecoleng.2018.02.021.
9. Kazemi, H., Sadeghi, S., & Akinci, H. (2016). Developing a land evaluation model for faba bean cultivation using geographic information system and multi-criteria analysis (A case study: Gonbad-Kavous region, Iran), Ecological Indicators, 63,37-47. ‏ https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2015.11.021.
10. Kazemi, H., Tahmasebi Sarvestani, Z., Kamkar, B., Shataei, S., & Sadeghi, S. (2014). Agro-ecological zoning of Golestan province lands for soybean cultivation using Geographical In Formation System (GIS). Journal of Agricultural Science and Sustainable Production, 23(4), 21-40. )In Persian with English abstract). https://doi.org/20.1001.1.2008739.1393.7.2.10.5.
11. Koocheki, H., Hosseini, M., & Hashemi Dezfooli, A. (2008). Sustainable Agriculture, (Translation), University Jihad Press of Mashhad, Mashhad, Iran. 162 p. )In Persian )
12. Majnoon Hosseini, N. (1997). Legumes in Iran. Jihad Publishing Institue, Tehran, 240. (In Persian)
13. Makhdoom, M., (2012). Land use Planning Fundamental. University of Tehran Press, Tehran, Iran. )In Persian abstract)
14. Makhdoom, M. (2011). Foundation of Amish Sarmeen (11^th edition). Tehran University Press, Tehran, Iran. p. 289. (In Persian)
15. Malkuti, M.J. & Ghaibi, M.N. (2007). Determining the critical limit of nutritional elements of strategic crops and the correct recommendation of fertilizers in the country, Agricultural Education Publication, 56.
16. Motiee Langroudi, S. H., Nasiri, H., Azizi, A., & Mostafaie, A. (2012). Modeling the ecological capability for agricultural and rangeland land use using Fuzzy AHP in GIS environment (Case study: Marvdasht County). Town and Country Planning, 4(6), 125-148.)In Persian with English abstract). https://doi.org/10.22059/jtcp.2012.28792
17. Montgomery, B., Dragic´evic, S., Dujmovic, J., & Schmidt, M., (2016). GIS-based logic scoring of preference method for evaluation of land capability and suitability for agriculture. Computers and Electronics in Agriculture, 124 (2016), 340–353. https://doi.org/10.1016/j.compag.2016.04.013.
18. Nasralhi, N., Kazemi, H., Kamkar, B., & Sadeghi, S. (2015). Agro-ecological assessment of the lands of Aqqla city (Golestan province) for dry wheat cultivation using geographic information system (GIS). Journal of Agriculture, 110, 94-83. )In Persian with English abstract). https://org/10.22092/AJ.2016.109340.
19. Nazari Viand, F., Koohestani, H., Zarifian, S., & Kazemieh, F. (2020). Land suitability assessment for agriculture using analytical hierarchy process in northern parts of Khalkhal county (case study: Mikaeel abad catchment). Journal of Agricultural Science and Sustainable Production, 93(9), 225-239. )In Persian with English abstract)
20. Omkarprasad, V., Kumar, S. (2004). Analytic hierarchy process: An overview of applications. European Journal of Operational Research, 169(1),1-29. https://doi.org/10.1016/j.ejor.2004.04.028
21. Pakpurrabati, A., Jafarzadeh, A.A., Shahbazi, F., & Ammary, P. (2013). Assessment of susceptible land for some agricultural crops in some regions of west Azerbaijan province using geographical information system. Journal of Soil and Water, 23(1): 165-176. )In Persian with English abstract)
22. Porhadian, H. (2021). Proportioning of lands in Lorestan province for the second cultivation of fodder millet with the help of ANP, GIS and fuzzy logic. Journal of Agricultural Science and Sustainable Production, 31(4), 288-302. )In Persian with English abstract). https://doi.org/10.22034/SAPS.2021.42810.2576.
23. Safaripour, M., & Naseri, D. (2018). Assessing the suitability of land for the establishment of agricultural and pasture land uses with the weighted linear combination method (case study: Onar Chai basin of Ardabil province). Environmental Science and Technology Quarterly, 21 (8), 113-123. https://doi.org/10.3390/su122310134.
24. Sari Saraf, B., Actor, S., & Mohammadi, G.H. (2009). Zoning of climatic potentials of dry wheat cultivation in West Azarbaijan province. Geography and Development, 13, 5-26. )In Persian with English abstract). https://doi.org/10.22111/gdij.2009.1226.
25. Shahi-Moridi, R., Kazemi, H., & Kamkar B. (2016). Evaluation of sustainable agricultural development in Golestan province. Journal of Agricultural Science and Sustainable Production, 27(1), 197-215­. ­)In Persian with English abstract). https://doi.org/10.22059/JTCP.2020.294811.670053.
26. Sys, I., Van-Ranst, E., & Debveye, J. (1991). Land evaluation, part 1: principles in land evaluation and crop calculations. General administration for development cooperation. Agricultural Publications, 7, Brussels, Belgium.

27.  Thanh Tuan, N., QIU, J., Verdoodt, A., LI, H., & Ranst, E. V. (2011). Temperature and precipitation suitability evaluation for the winter wheat and summer maize cropping system in the Huang-Huai-Hai Plain of China. Agricultural Sciences in China, 10, 2, 275-288. https://doi.org/10.1016/S1671-2927(11)60005-9

28. Trashi, M., Rahmi Karizki, A., Biabani, A., & Salahi Farahani, M. (2020). Evaluation of land suitability of Golestan province for chickpea cultivation based on climatic factors. Iranian Legume Research Journal, 11 (1), 62-73. ­)In Persian with English abstract),https:// doi.org/10.22067/IJPR.V11I1.70708.
29. Tuanpour, N., & Ghaemi, A.A. (2015). Zoning of Fars province in terms of dry season wheat cultivation based on rainfall parameters and morphological factors. Iranian Journal of Irrigation and Drainage, 4 (10), 555-544. )In Persian with English abstract)