تحلیل تغییرات ائواستاتیک و ژئوستاتیک در پایداری جلگۀ ساحلی خزر ( مطالعۀ موردی: چالوس)

جغرافیا و مخاطرات محیطی

دوره 14، شماره 2 - شماره پیاپی 54، تیر 1404، صفحه 266-286   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2024.88908.1501

نویسندگان

محمد فتح اله زاده¹؛ مجتبی یمانی^{* 2}؛ ابوالقاسم گورابی³؛ مهران مقصودی²؛ مهرنوش قدیمی⁴

¹دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

²استاد ژئومورفولوژی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

³دانشیار ژئومورفولوژی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

⁴دانشیار ژئومورفولوژی، دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

مجموعه‌ای از فرآیندهای محیطی بزرگ‌مقیاس و طولانی‌مدت، از جمله رخدادهای لرزه‌ای، فعالیت‌های ساختمانی، تغییرات کاربری و برداشت آب‌های زیرزمینی، به همراه تغییرات اقلیمی در مناطق ساحلی کم‌ارتفاع می‌تواند منجر به بروز ناپایداری‌های سطح زمین شود. دلتاهای ساحلی چشم‌اندازهایی هستند که به دلیل مجاورت دو محیط خشکی و آبی در برابر فعالیت‌های تکتونیکی آثار مهمی برجای می‌گذارند. از جمله تغییر الگو و مکان شکل‌گیری دلتاها، شکل‌گیری تراس‌های ساحلی نامتوازن در بخش‌هایی از ساحل و به وجود آمدن سواحل بریده‌شده به‌صورت دریابار می‌توان اشاره کرد. در این پژوهش به بررسی تغییرات ژئومورفیک جلگۀ ساحلی چالوس ناشی از فعالیتهای ائواستاتیک و ژئواستاتیک و آثار آنها در تغییرات جلگه و خط ساحلی در محدودۀ چالوس با استفاده از سنجش از دور راداری(مدلهای SBAS وPS) و داده‌های ژئودینامیک پرداخته شد که نتایج به دست آمده از پردازش راداری، داده‌های ژئودینامیک، تغییرات سطح تراز آبهای زیرزمینی، فعالیت‌های ژئوستاتیکی، تغییرات ائوستاتیکی دریای خزر و تغییرات کاربری زمین، نشان می‌دهد جلگۀ چالوس در دو دهۀ گذشته تحت تأثیر فعالیت ژئوستاتیکی دچار برخاستگی شده است. از طرف دیگر خط ساحلی چالوس در نتیجۀ تغییرات کاربری و افزایش بار رسوب رودخانه و کاهش تراز سطح دریای خزر به سمت دریا پیشروی قابل توجهی داشته است که نتیجۀ آن از نظر زیست محیطی و خسارت‌های اقتصادی قابل توجه است. بنابراین احیای پوشش گیاهی و جنگلی در حوضۀ آبریز چالوس جهت کاهش فرسایش و تولید رسوب و پیگیری دیپلماسی برای دادن حق آبۀ دریای خزر توسط کشورهای ذینفع به خصوص کشور روسیه می‌تواند مشکلات به وجود آمده را برطرف کند.

کلیدواژه‌ها

جلگه ساحلی دریای خزر؛ دشت ساحلی؛ تغییرات سطح دریا (ائوستاتیک)؛ تغییرات زمین‌شناسی (ژئوستاتیک)؛ تداخل‌سنجی راداری (InSAR)

مراجع

Berardino, P., Fornaro, G., Lanari, R., & Sansosti, E. (2002). A new algorithm for surface deformation monitoring based on small baseline differential SAR interferograms. IEEE Transactions on Geoscience and Remote Sensing, 40(11), 2375-2383. https://doi.org/10.1109/TGRS.2002.803792

Bird, E. (1999). Coastal geomorphology: an introduction. Wieley. https://www.wiley.com/en-ae/Coastal+Geomorphology%3A+An+Introduction%2C+2nd+Edition-p-9780470517291

Cigna, F., Osmanoğlu, B., Cabral-Cano, E., Dixon, T. H., Ávila-Olivera, J. A., Garduño-Monroy, V. H., ... & Wdowinski, S. (2012). Monitoring land subsidence and its induced geological hazard with Synthetic Aperture Radar Interferometry: A case study in Morelia, Mexico. Remote Sensing of Environment, 117, 146-161. https://doi.org/10.1016/j.rse.2011.09.005

Dai, Z., Mei, X., Darby, S. E., Lou, Y., & Li, W. (2018). Fluvial sediment transfer in the Changjiang (Yangtze) river-estuary depositional system. Journal of Hydrology, 566, 719-734. https://doi.org/10.1016/j.jhydrol.2018.09.019

Davis, W. M. (1973). The Geographical Cycle. In: Derbyshire, E. (eds) Climatic Geomorphology. The Geographical Readings Series. London: Palgrave. https://doi.org/10.1007/978-1-349-15508-8_2

Doranti-Tiritan, C., Hackspacher, P. C., de Souza, D. H., & Siqueira-Ribeiro, M. C. (2014). The use of the stream length-gradient index in morphotectonic analysis of drainage basins in Poços de Caldas Plateau, SE Brazil. International Journal of Geosciences, 5(11), 1383-1394. http://dx.doi.org/10.4236/ijg.2014.511112

Fathollahzadeh, M., Yamani, M., Goorabi, A., Maghsoudi, M., & Ghadimi, M. (2024). Identifying the active tectonic areas of the eastern Caspian coast using radar remote sensing. Scientific-Research Quarterly of Geographical Data (SEPEHR), 33(130), 65-78. https://doi.org/10.22131/sepehr.2024.2009124.3010

Goorabi, A., Karimi, M., Yamani, M., & Perissin, D. (2020). Land subsidence in Isfahan metropolitan and its relationship with geological and geomorphological settings revealed by Sentinel-1A InSAR observations. Journal of Arid Environments, 181, 104238. https://doi.org/10.1016/j.jaridenv.2020.104238

Hussain, M. A., Chen, Z., Shoaib, M., Shah, S. U., Khan, J., & Ying, Z. (2022). Sentinel-1A for monitoring land subsidence of coastal city of Pakistan using Persistent Scatterers In-SAR technique. Scientific Reports, 12(1), 5294. https://doi.org/10.1038/s41598-022-09359-7

Kanwal, S., Ding, X., Wu, S., & Sajjad, M. (2022). Vertical ground displacements and its impact on erosion along the Karachi coastline, Pakistan. Remote Sensing, 14(9), 2054. https://doi.org/10.3390/rs14092054

Keller, E. A., & Pinter, N. (2002). Active Tectonics: Earthquakes, Uplift and Landscape. Prentice Hall.https://books.google.com/books/about/Active_Tectonics.html?id=sXASAQAAIAAJ

Lazecký, M., Spaans, K., González, P. J., Maghsoudi, Y., Morishita, Y., Albino, F., ... & Wright, T. J. (2020). LiCSAR: An automatic InSAR tool for measuring and monitoring tectonic and volcanic activity. Remote Sensing, 12(15), 2430. https://doi.org/10.3390/rs12152430

Ranjbar Barough, Z., & Fathallahzadeh, M. (2022). Investigation of land subsidence, using time series of radar images and its relationship with groundwater level changes (Case study: Karaj metropolis). Quantitative Geomorphological Research, 10(4), 138-155. [In Persian] https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.22519424.1401.10.4.8.3

Shi, X., Liao, M., Li, M., Zhang, L., & Cunningham, C. (2016). Wide-area landslide deformation mapping with multi-path ALOS PALSAR data stacks: A case study of three gorges area, China. Remote Sensing, 8(2), 136. https://doi.org/10.3390/rs8020136

 

Shirzaei, M., Freymueller, J. T., Törnqvist, T. E., Galloway, D. L., Dura, T., & Minderhoud, P. S. J. (2021). Measuring, modelling and projecting coastal land subsidence. Nature Reviews Earth & Environment, 2(1), 40-58. https://doi.org/10.1038/s43017-020-00115-x

Stanley, D. J., & Warne, A. G. (1998). Nile Delta in its destruction phase. Journal of Coastal Research, 14(3), 795-825. https://www.jstor.org/stable/4298835

Stanley, J. D. (2005). Growth faults, a distinct carbonate-siliciclastic interface and recent coastal evolution, NW Nile Delta, Egypt. Journal of Coastal Research, 42, 309-318. https://www.jstor.org/stable/25736997

Stanley, J. D., & Clemente, P. L. (2014). Clay distributions, grain sizes, sediment thicknesses, and compaction rates to interpret subsidence in Egypt's northern Nile Delta. Journal of Coastal Research, 30(1), 88-101. https://doi.org/10.2112/JCOASTRES-D-13-00146.1

Syvitski, J. P., Kettner, A. J., Overeem, I., Hutton, E. W., Hannon, M. T., Brakenridge, G. R., ... & Nicholls, R. J. (2009). Sinking deltas due to human activities. Nature Geoscience, 2(10), 681-686. https://doi.org/10.1038/ngeo629

Wang, H., Wright, T. J., Yu, Y., Lin, H., Jiang, L., Li, C., & Qiu, G. (2012). InSAR reveals coastal subsidence in the Pearl River Delta, China. Geophysical Journal International, 191(3), 1119-1128. https://doi.org/10.1111/j.1365-246X.2012.05687.x