تحلیل فضایی شاخص‌های اجرای شبکۀ معابر در طرح‌های هادی روستایی (موردمطالعه: روستاهای شهرستان شهرکرد)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 9، دوره 22، شماره 3 - شماره پیاپی 48، مهر 1403، صفحه 261-294   

نوع مقاله: پژوهشی- مطالعه موردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2024.76622.1144

نویسندگان

علی اکبر عنّابستانی^{* 1}؛ مریم طاهری²

¹استاد گروه جغرافیای انسانی و آمایش، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

²کارشناسی‌ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

امروزه طرح‌های هادی باهدف سامان دهی و بهسازی بافت کالبدی نواحی روستایی انجام می‌شود؛ در این راستا میزان موفقیت طرح هادی اجراشده و رضایت‌مندی مردم یکی از مهم‌ترین موضوعات مورد مطالعه در جغرافیا است. ازاین‌رو لازم است عوامل و نیروهای محرک بر اجرای شبکۀ معابر روستایی در طرح‌های هادی ناحیۀ مورد مطالعه شناسایی شوند. در این راستا در این مطالعه تلاش شده است تا به وضعیت شاخص‌های اجرای شبکۀ معابر در طرح‌های هادی در مناطق روستایی شهرستان شهرکرد پرداخته شود. روش‌شناسی مطالعه از نوع تبیینی علّی به شیوۀ پیمایشی بوده و با استفاده از ابزار پرسش‌نامه و مشاهدۀ میدانی در 10 مورد از روستاهایی که اجرای شبکۀ معابر در طرح‌های هادی مورد توجه بوده است، انجام شد. جامعۀ آماری مورد مطالعه مسئولان محلی(شورا و دهیار و مسئولین بخشداری و...) و مردم محلی روستاهای مورد مطالعه هستند که براساس تعداد خانوار ساکن (6693) در روستاهای موردمطالعه، حجم نمونه برابر 220 نفر برآورد شد. نتایج تحقیق نشان داد که همبستگی و شاخص الگوی ساخت شبکه با مقدار 485/0 کمترین همبستگی را با اجرای شبکۀ معابر روستایی در طرح‌های هادی دارند، همچنین نتایج تحلیل فضایی شبکۀ معابر در طرح‌های هادی نشان می‌دهد که بیشترین میزان رتبۀ شبکۀ معابر در طرح‌های هادی مربوط به روستاهای وانان، شمس‌آباد، خوی، سورک، هرچگان و کمترین رتبه مربوط به روستاهای امامزاده، مرغملک، پیر بلوط است. نتایج ضریب مسیر نشان می‌دهد که در بین ابعاد چهارگانه مورد بررسی برای طرح هادی بعد الگوی ساخت شبکه با ضریب مسیر  245/0 ، بعد شیب شبکه با ضریب مسیر 230/0 به ترتیب بیشترین تأثیر را در طرح هادی داشته‌اند و بعد از آن‌ها بُعد معماری و منظر با ضریب 237/0 قرار دارند و در انتها کمترین تأثیر را بعد سطح و پوشش شبکه با ضریب  158/0 داشته‌اند.
 

کلیدواژه‌ها

شبکۀ معابر؛ طرح هادی؛ سکونتگاه‌های روستایی؛ شهرستان شهرکرد

مراجع

1. آمار، ت؛ و صمیمی‌شارمی، ر. (1388). ارزشیابی اثرات کالبدی اجرای طرح‌های هادی روستایی (مطالعۀ موردی: بخش خمام شهرستان رشت). مسکن و محیط روستا، 28(127)، 44- 55.
2. ادیبی‌سده، م؛ کشاورز، ز.س؛ و قنبری، م. (1393). بررسی شاخص‌های کیفیت زندگی در نواحی روستایی (مطالعۀ موردی: بخش مرکزی شهرستان اردستان). مجلۀ مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 5(22)، 25-43.
3. بنیاد مسکن انقلاب اسلامی. (1388). ارزشیابی اثرات اجرای طرح هادی روستایی. معاونت عمران روستایی، تهران.
4. بهرامی، ر.ا. (1396). تحلیل اثرات کالبدی طرح هادی براساس میزان رضایت‌مندی جامعۀ روستایی(مطالعۀ موردی دهستان نگل شهرستان سنندج). نشریۀ برنامه‌ریزی توسعۀ کالبدی، 2(3)، 66- 77.
5. جعفری‌اسکری، ا؛ کیقبادی، ح؛ و حسینی، ا. (1395). بررسی و ارزیابی کیفیت اجرای طرح هادی در ابعاد کالبدی و بهداشتی (مطالعۀ موردی: روستای فیروزه‌ای، دهستان محمدآباد، شهرستان‌ هامون). سومین کنفرانس علمی پژوهشی افق‌های نوین در علوم جغرافیا و برنامه‌ریزی معماری و شهرسازی ایران، تهران.
6. چگنی، ف؛ دیده‌بان، م؛ و حصاری، پ. (1400). شناخت پیکره‌بندی فضایی در خانه‌های سنتی و معاصر با استفاده از تکنیک نحو فضا(مطالعۀ موردی : محلۀ صوفیان بروجرد. نشریۀ علمی اندیشه معماری، 5(9)، 168-183.
7. حاجی‌نژاد، ع؛ پایدار، ا؛ و صادقی، خ. (1393). میزان موفقیت طرح‌های هادی روستایی از دیدگاه مردم و مسوولان؛ مورد مطالعه: شهرستان رشتخوار. فصلنامۀ جغرافیا، 12(43)، 81-103.
8. حکمت‌یار، ط؛ مکانیکی، ج؛ و شاطری، م. (1400). تحلیل اثرات اجرای طرح‌های هادی روستایی در توسعۀ مسکن و وضعیت زیست‌محیطی سکونتگاه‌های روستایی (مطالعۀ موردی: روستاهای بخش مرکزی شهرستان جیرفت). فصلنامۀ علمی برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 11(43)، 172-184.
9. حیدری‌فرد، ر؛ مروتی، و؛ و مرادی، م. (1398). ارزیابی اقتصادی اجرای طرح هادی در شهرستان شازند. مجلۀ پژوهش‌های مکانی-فضایی، 3(2)، 48-59.
10. حیدری‌مکرر، ح؛ نسیمی، ح.ر؛ و رمضان‌پور، ز. (1397)، ارزیابی اثرات طرح‌های هادی بر سلامت روان روستاییان(مطالعۀ موردی: بخش مرکزی شهرستان داراب). نشریۀ تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 19(55)، 193- 213.
11. خراشادی‌زاده، م؛ و اسمعیل‌نژاد، م. (1395). تحلیل اثرات اجرای طرح‌های هادی در توسعۀ مناطق روستایی(مطالعه موردی: روستای خراشاد شهرستان بیرجند). مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 36(11)، 131-145.
12. ذوالفقاری، ا.ع؛ و صیدایی، س.ا. (1401). آسیب‌شناسی ساختاری طرح هادی به‌منزلة فراگیرترین طرح توسعة روستایی در ایران نمونه موردی: استان کرمانشاه. جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، 33(1)، 63-88.
13. رحمانی فضلی، ع.ر.، قراگوزلو، ه.، جواهر، ع.ر. و عیسی‌لو، ع. (1396). تحلیل و ارزشیابی اثرات اجرای طرح هادی بر سکونتگا‌ههای روستایی؛ مطالعة موردی: دهستان چهل‌چای، استان گلستان. مسکن و محیط روستا، 36 (159)، 79- 92.
14. رضایی، ر.ا؛ و صفا، ل. (1391). تحلیل مشکلات اجرای طرح‌های هادی روستایی شهرستان زنجان. مسکن و محیط روستا، (142)، 49- 66.
15. شماعی، ع؛ احمدآبادی، ف؛ و احمدآبادی، ح. (1393). ارزیابی اثرات اجرای طرح هادی بر سکونتگاه‌های روستایی (مطالعۀ موردی: شهرستان نیشابور). مجلۀ پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، 3(2)، 75-88.
16. صلاحی‌اصفهانی، گ. (1400). ارزیابی طرح هادی کارچان با تأکید بر حوزۀ نفوذ. هفتمین همایش ملی مطالعات و تحقیقات نوین در حوزۀ علوم جغرافیا، معماری و شهرسازی ایران، تهران.
17. علینقی‌پور، م؛ و پوررمضان، ع. (1393). ارزیابی اثرات اجرای طرح هادی بر توسعۀ کالبدی سکونتگاه‌های روستایی بخش مرکزی شهرستان رشت. مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، (29)، 101- 113.
18. عنابستانی، ع.ا. (1392). تحلیل اثرگذاری عوامل ساختاری- نهادی مؤثر بر مشارکت روستاییان در فرآیند اجرای طرح‌های هادی روستایی(مطالعۀ موردی: روستاهای شهرستان خواف). فصلنامۀ برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 4(13)، 60-45.
19. عنابستانی، ع.ا؛ و جوانشیری، م. (1393). برنامه‌ریزی کالبدی سکونتگاه‌های روستایی در ایران. چاپ اول. بجنورد: انتشارات جهانی.
20. عنابستانی، ع.ا؛ سجاسی‌قیداری، ح.ا؛ و جعفری، ف. (1395)، بررسی تأثیر اجرای طرح هادی روستایی بر کیفیت عینی زندگی روستاییان شهرستان فریمان، نشریۀ تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 16(43)، 81-105.
21. عنابستانی، ع. ا؛ و اکبری، م.م. (1391). ارزیابی طرح‌های هادی و نقش آن در توسعۀ کالبدی روستا از دیدگاه روستاییان (مطالعۀ موردی: شهرستان جهرم). پژوهش‌های جغرافیای انسانی،  44(4)، 93-110.
22. غفاری، س.ر؛ و افتخاری،ا. (1397). بررسی عوامل مؤثر در توسعه و طراحی شبکۀ معابر روستایی شهرستان شاهین‌شهر و میمه. مجلۀ پژوهش‌های مکانی- فضایی، 3(9)، 49-68.
23. غفاری، س.ر. (1390). برنامه‌ریزی و طراحی کالبدی سکونتگاه‌های روستایی. اصفهان: انتشارات جهاد دانشگاهی واحد اصفهان.
24. فراقی، م.ا؛ مرادی‌راد، ب؛ مشایخی‌فیروز، م؛ و زارعی‌برازنده، ح. (1400). نقش طرح هادی در مدیریت راهبردی پروژه‌های عمران روستایی. نهمین کنفرانس ملی شهرسازی، معماری، عمران و محیط زیست، شیروان.
25. کریمی‌نژاد، ش؛ فدایی‌قطبی، م؛ و کریمی‌نژاد، ف. (1398) ، بررسی وضعیت طرح‌های هادی روستای حاشیۀ کویر از منظر توجه به تاب‌آوری سکونتگاه در برابر سیل (مطالعۀ موردی: روستای داوران). ماهنامۀ پایاشهر، 2(9)، 1-11.
26. مهدیون، ج؛ بابایی‌فینی، ا.س؛ حضرتی، م؛ و ربیعی‌فر، و.ا. (1395). تحلیل وضعیت شبکۀ معابر سکونتگاه‌های روستایی بعد از اجرای طرح هادی (مورد مطالعه: روستاهای شهرستان زنجان). مجلۀ پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، 5(3)، 107-125.
27. مهندسین مشاور مآب. (1391). شناسایی معیارهای کلی شکل‌گیری روستاها در ایران. تهران: انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی.
28. میرزا‌علی، م؛ و رحیمی، س. (1394). بررسی و تحلیل اثرات اجرای طرح هادی روستایی بر شبکۀ معابر (مطالعۀ موردی: روستای النگ کردکوی). همایش بین‌المللی و پنجمین همایش ملی گردشگری جغرافیا و محیط زیست پایدار، 10 اسفند 1394.
29. Abbaszadeh, M., Alizadehaghdam, M.B., & Eslamibanab, S.R. (2012). A Studying the Relations Between Social Capital and Social Anomy. Quarterly of Social Studies and Research in Iran, 1(1), 145-172.
30. Anabestani, A., Soleymani, Z., & Ataei, P. (2022). Challenges of Physical Planning in Iranian Villages with Emphasis on Rural Guidance [Hadi] Plans. Journal of Research & Rural Planning, 11(1), 103-119.
31. Gibson, K., Cahill, A., & Mckay, D. (2010). Rethinking the dynamics of rural transformation: performing different development pathways in a Philippine municipality. Transactions of the Institute of British Geographers 35(2), 237-255.
32. Gilje, N., & Skirbekk, G. (2013). A history of Western thought: from Ancient Greece to the twentieth century: Routledge.
33. Guiso, L., Sapienza, P., & Zingales, Luigi. (2004). The role of social capital in financial development. American economic review, 94(3), 526-556.
34. Hewings, D.S., Heideker, J., Ma, T.P, AhYoung, A.P., El Oualid, F., Amore, A., &Pillow, T. (2018). Reactive-site-centric chemoproteomics identifies a distinct class of deubiquitinase enzymes. Nature communications, 9(1), 1-17.
35. Hosseinifard, B., Moradi, M.H., & Rostami, R. (2013). Classifying depression patients and normal subjects using machine learning techniques and nonlinear features from EEG signal. Computer Methods and Programs in Biomedicine, 109(3), 339-345.
36. Klesner, Joseph L. (2007). Social capital and political participation in Latin America: evidence from Argentina, Chile, Mexico, and Peru. Latin American research review, 1-32.
37. Roth, S., Clark, C., Trofimov, N., Mkrtichyan, A., Heidingsfelder, M., Appignanesi, L., ... & Kaivo-Oja, J. (2017). Futures of a distributed memory. A global brain wave measurement (1800–2000). Technological Forecasting and Social Change, 118, 307-323.‏
38. Spellerberg, A., Huschka, D., & Habich, R. (2007). Quality of life in rural areas: processes of divergence and convergence. Social indicators research, 83(2), 283-307.
39. Yansui, L. (2007). Rural transformation development and new countryside construction in eastern coastal area of China. Acta Geographica Sinica, 62(6),563-570.
40. Zhang, A. Y., Chen, Y. F., Zhang, D. X., Yi, F. X., Qi, J., Andrade-Gordon, P., ... & Zou, A. P. (2003). Urotensin II is a nitric oxide-dependent vasodilator and natriuretic peptide in the rat kidney. American Journal of Physiology-Renal Physiology, 285(4), F792-F798.‏