تأثیر کودهای شیمیایی و آلی بر عملکرد، اجزای عملکرد و پروتئین دانه کنجد (Sesamum indicum L.) تحت رژیم‌های مختلف آبیاری

پژوهشهای زراعی ایران

مقاله 6، دوره 22، شماره 4 - شماره پیاپی 76، دی 1403، صفحه 441-456   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jcesc.2024.87509.1317

نویسندگان

محمود مرادی شهدادی¹؛ محمود دژم^{* 2}؛ مهدی مدندوست²؛ محمد رضا بازیار²

¹دانشجوی دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد فسا، فسا، ایران

²گروه کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد فسا، فسا، ایران

چکیده

کنجد یکی از قدیمی‌ترین گیاهان مورد کشت می‌باشد که به‌دلیل عملکرد کمّی و کیفی روغن و همچنین، مقاومت در برابر خشکی در بسیاری از کشورهای کم‌باران دارای اهمیت است، با این وجود، مقاومت کنجد به خشکی به‌معنی عدم فراهم‌سازی کمترین نیاز گیاه به آب نمی‌باشد. ازاین‌رو، به‌منظور بررسی اثر کود شیمیایی، زیستی و اسید هیومیک بر عملکرد و میزان پروتئین دانه کنجد در رژیم‌های آبیاری، آزمایشی به‌صورت کرت خردشده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار، طی سال‌های 1401 و 1402 در استان هرمزگان اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل رژیم‌های آبیاری (آبیاری پس از 40، 60 و 80 درصد تخلیه رطوبتی) در کرت‌های اصلی و تیمارهای کودی، شاهد (F₁)، 100 درصد کود شیمیایی فسفر (F₂)، مایکوریزای آربوسکولار (F₃)، اسید هیومیک (F₄)، 50 درصد کود فسفر + مایکوریزا (F₅)، 50 درصد کود فسفر + اسید هیومیک (F₆) و 50 درصد کود فسفر + مایکوریزا + اسید هیومیک (F₇)، در کرت‌های فرعی بودند. نتایج نشان داد که رژیم‌های آبیاری و تیمارهای کودی اثر بسیار معنی‌دار، بر ویژگی‌های زراعی، عملکرد و اجزای عملکرد کنجد داشت. تیمار آبیاری پس از 80 درصد تخلیه رطوبتی، ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، برگ و کپسول، وزن هزار دانه، عملکرد زیستی و دانه و شاخص برداشت را به‌ترتیب 35، 50، 37، 48، 42، 52، 61 و 13 درصد نسبت به آبیاری پس از 40 درصد تخلیه رطوبتی کاهش داد. این در حالی بود که در تیمار آبیاری پس از 80 درصد تخلیه رطوبتی، افزایش نیتروژن و پروتئین دانه در مقایسه با آبیاری پس از 40 درصد تخلیه رطوبتی مشاهده شد. در بین تیمارهای کودی نیز تیمار F₇، افزایش ویژگی‌های رویشی، عملکرد و محتوی نیتروژن دانه را به دنبال داشت. در مجموع، افزایش دسترسی به آب هم‌گام با کاربرد تلفیقی کودها بهبود ویژگی‌های رویشی، عملکرد و اجزای عملکرد کنجد را به دنبال داشت.

کلیدواژه‌ها

تنش خشکی؛ شاخص برداشت؛ عملکرد پروتئین؛ قارچ مایکوریزا؛ ویژگی‌های رشدی

مراجع

1. Abhari, A., & Haresabadi, B. (2017). The effect of super absorbent on yield and yield components of chickpea under season terminal drought stress conditions. Crop Production, 10(1), 191-202. (in Persian with English abstract). https://doi.org/10.22069/EICP.2017.10427.1819
2. Asadi, H., Baradran, R., Seghatoleslami, M. J., & Moosavi, S. G. (2021). Evaluation of drought tolerance in some sesame (Sesamum indicum ) genotypes on stress tolerance indices. Field Crops Research, 18(4), 413-433. (in Persian with English abstract). https://doi.org/10.22067/JCESC.2020.88165
3. Bardehji, S., Eshghizadeh, H. R., & Zahedi, M. (2020). Effect of drught stress and nitrogen fertilizer on yield and some physiological traits of six barley. Journal of Plant Process and Function, 9(39), 1-14. (in Persian with English abstract). https://dorl.net/dor/1001.1.23222727.1399.9.39.11.0
4. Dutta, P. K., Bandyopadhyay, P., & Maity, D. (2000). Response of summer sesame (Sesamum indicum) to irrigation. Indian Journal of Agronomy, 54, 613-616. https://doi.org/56739/jor.v33i1.139039
5. Eskandari, H., Zehtab Salmasi, S., & Ghasemi-Golezani, K. (2010). Evaluation of water use efficiency and grain yield of sesame cultivars as a second crop under different irrigation regimes. Journal of Agricultural Science and Sustainable Production, 20(1), 39-51. (in Persian with English abstract). https://doi.org/10.1001.1.24764310.1389.20.1.4.5
6. Farahbakhsh, S., & Farahbakhsh, H. (2015). Effect of drought stress on yield and components of sesame cultivars under Kerman conditions (Sesamum indicum ). Iranian Journal of Field Crops Research, 12(36), 776-783. (in Persian with English abstract). https://doi.org/10.22067/GSC.V12l4.24390
7. Gholinezhad, E., Darvishzadeh, R., & Abhari, A. (2022). Estimates of variance components and heritability of seed yield and yield components in commercial sesame cultivars at different levels of irrigation and mycorrhizal fingi. Journal of Crop Breeding, 14(44). (in Persian with English abstract). https://dorl.net/dor/1001.1.2286128.1401.14.44.90
8. Gholinezhad, E., Darvishzadeh, R., Siavash Moghaddam, S., & Popović-Djordjević, J. (2020). Effect of mycorrizal inoculation in reducing water stress in sesame (Sesamum indicum ): the assessment of agrobiochemical traits and enzymatic antioxidant activity. Agricultural Water Management, 238, 1-12. https://doi.org/10.1016/j.agwat.2020.106234
9. Gholinezhad, E. (2017). Effect of two species mycorrhizal fungi on quantitative and qualitative yield of sesame (Sesamum indicum ) landraces in different levels of drought stress. Iranian Journal of Field Crops Research, 15(45), 150-167. (in Persian with English abstract). https://doi.org/10.22067/GSC.V15l1.49403
10. Heidari, M., Payedar, A., Baradran Firozabad, M., & Abedinin Esfalati, M. (2020). The effect of drought stress and application of humic on quantitative yield, photosynthetic pigments and minral nutrients content in sunflower seeds. Iranian Journal of Field Crop Science, 50(4), 51-62. (in Persian with English abstract). https://doi.org/10.22059/IJFCS.2018.253008.654448
11. Jahan, M., Nassiri Mahallati, M., & Amiri, M. B. (2019). The effect of humic acid and water super absorbent polymer application on sesame in an ecological cropping system: A new employment of structural equation modeling in agriculture. Chemical and Biological Technologies in Agriculture, 6(1), 1-15. https://doi.org/10.1186/s40538-018-0131-2
12. Jahan, M., Ghaleonee, S., Khamooshi, A., & Amiri, M. B. (2015). Evaluation of some agroecological characteristics of basil (Ocimum basilicum ) as affected by simultaneous application of water-saving superabsorbent hydrogel in soil and foliar application of humic acid under different irrigation intervals in low lnp. Journal of Horticultural Science, 29(2), 240-254. (in Persian with English abstract). https://dorl.net/dor/20.10.22067/JHORTS4.V0l0.32381
13. Jamshidi, E., Ghalavand, A., Salehi, A., Javad Zare, M., & Jamshidi, A. R. (2009). Effect of arbuscularmycorrhizal on yield, yield components and plant characteristics of sunflower (Helianthus annuus ) under drought stress conditions. Iranian Journal of Crop Sciences, 2(11), (in Persian with English abstract). https://dorl.net/dor/20.1001.1.15625540.1388.11.2.4.6
14. Jerbi, M., Labidi, S., Laruelle, F., Tisserant, B., Ben Jeddi, F., & Lounès-Hadj Sahraoui, J. (2022). Mycorrhizal biofertilization improves grain yield and quality of hulless barley (Hordeum vulgare Nudum L.) under water stress conditions. Journal of Cereal Science, 104, 1-26. https://doi.org/10.1016/j.jcs.2022.103436
15. Kalantari, E., Armin, M., & Marvi, H. (2021). Effect of irrigation cut-off in different stages on yield and yield components of sesame cultivars. Crop Science Research in Arid Rejions, 3(5), 151-162. (in Persian with English abstract). https://doi.org/10.22034/CSRAR.2021.26665.1073
16. Koocheki, A., Bakhshaie, S., Khorramdel, S., Mokhtari, V., & Taherabadi, S. (2015). Effect of mycorrhiza symbiosis on yield, yield components and water use efficiency of sesam (Sesamum indicum ) affected by different irrigation regimes in Mashhad. Iranian Journal of Field Crops Research, 13(3), 448-460. (in Persian with English abstract). https://doi.org/10.22067/CGSC.V13l3.51150
17. Mahmoodi Zouik, R., Nasri, M., & Ovisi, M. (2016). Effects of humic acid sprying on yield and yield components of wheat in drought stress condition. Journal of Crop Ecophysiology, 8(1), 10-26. (in Persian with English abstract).
18. Mehrabi Zadeh, Z., & Ehsan Zade, P. (2012). Astudy on physiological attributes and grain yield of sesame cultivars under different soil moisture regimes. Journal of Crops Improvement, 13(2), 75-88. (in Persian with English abstract). https://doi.org/1001.1.83372008.1390.13.2.7.3
19. Nadarajah, K., & Abdul Rahman, N. S. N. (2023). The microbial connection to sustainable agriculture. Plants, 12, 1-25. https://doi.org/10.3390/plants12122307
20. Nasir, M. W., & Toth, Z. (2020). Response of different potato genotypes to drought stress. Agriculture, 11, 763-776. https://doi.org/10.3390/agriculture11080763
21. Nezami, A., Fazeli Kakhaki, S. F., Zarghani, H., Shabahang, J., & Gandomzadeh, M. R. (2014). Preiminary evaluation of yield and yield components of some Khorasanian sesame ecotype (Sesamum indicum ). Iranian Journal of Field Crops Research, 12(2), 189-195. (in Persian with English abstract). https://doi.org/10.22067/GSC.V212l2.39144
22. Nourihoseini, S., Khorasani, R., Astaraei, A., Rezvani Moghadam, P., & Zabihi, H. (2017). Effect of different fertilizer resources and humic acid on some morphological criteria, yield and antioxidant activity of black zira seed (Bunium persicum Boiss). Applied Field Crops Research, 29(4), 88-105. (in Persian with English abstract). https://doi.org/10.22092/AJ.2017.110251.1150
23. Lasheen, F. F., Hewidy, M., Abdelhamid, A. N., Thabet, R. S., Abass, M. M. M., Fahmy, A. A., Saudy, H. S., & Hassan, K. M. (2023). Exogenous application of humic acid mitigates salinity stress on pittosporum (Pittosporum tobira) plant by adjusting the osmolytes and nutrient homeostasis. Gesunde Pflanzen, 2, 1-9. https://doi.org/10.1007/s10343-023-0039-9
24. Rezaei-Chiyaneh, E., Khorramdel, S., Movludi, A., & Rahimi, A., (2017). Effect of nano chelated zinc and mycorrhizal fungi inoculation on some agronomic and physiological characteristics of safflower (Carthamus tinctorius ) under drought stress conditions. Iranian Journal of Field Research, 15(54), 168-184. (in Persian with English abstract). https://doi.org/10.22067/GSC.V15L1.49876
25. Sanchez, F. J., Manzanares, M., De Andres, E. F., Tenorio, J. L., & Ayerbe, L. (1998). Turgor maintenance, osmotic adjustment and soluble sugar and prolineaccumulation in 49 pea cultivars in response to water stress. Field Crop Research, 59, 225-235. https://doi.org/10.1016/S0378-4290(98)00125-7
26. Seyed Sharifi, R., & Seyed Sharifi, R. (2019). Effects of bio0 fertilizers application on yield, oil content and antioxidant enzymes activity of sunflower (Helianthus annuus ) in different irrigation withholding levels. Iranian Journal of Field Research, 8(29), 97-107. (in Persian with English abstract). https://dorl.net/dor/20.1001.1.23222727.1398.8.29.9.1
27. Shaabani, S., & Movahhedi Dehnavi, M. (2017). Effect of different levels of nitrogen, bio-fertilizers and nano-nitrogen on yield and nitrogen use efficiency of soybean in Darab (Fars). Iranian Journal of Field Crop Research, 15(47), 709-720. (in Persian with English abstract). https://doi.org/10.11067/GSC.V15l3.53300
28. Yemata, G., & Bekele, T. (2024). Evaluation of sesame (Sesamum indicum ) varieties for drought tolerance using agromorphological traits and drought tolerance indices. Peer Journal, 12, 1-24. https://doi.org/10.7717/peerj.16840.eCollection2024
29. Zarehmanesh, H., Eisvand, H. R., Akbari, N., Ismaili, A., & Feizian, M. (2021). An investigation of effects of humic acid on changes in nutrients concentration of leaf, root and stem of Satureja khuzestanica under salinity stress. Journal of Plant Process and Function, 10(40), 1-16. (in Persian with English abstract). https://dorl.net/dor/1001.1.23222727.1400.10.41.15.5